Όλοι όσοι ασχολούνται με το μάρκετινγκ και τα θεάματα, γνωρίζουν πολύ καλά ότι η βία όπως και το σεξ «πουλάει», ελκύει δηλαδή και τραβάει το ενδιαφέρον των ανθρώπων. Η βία στην πραγματικότητα είναι παντού γύρω μας. Όμως σίγουρα δεν είναι τυχαίο το ενδιαφέρον τον ανθρώπων για εγκλήματα ή ατυχήματα που περιλαμβάνουν βία. Πώς είναι δυνατόν κάποιος να κόψει το κεφάλι κάποιου; Ποια είναι η πηγή ενός τέτοιου στυγερού εγκλήματος και γιατί να μας τραβάει το ενδιαφέρον; Γιατί γυρίζουν όλα τα κεφάλια όταν υπάρχει ατύχημα στο δρόμο; Γιατί μας προκαλούν τόσο ενδιαφέρον ταινίες ή σειρές που περιλαμβάνουν αρκετές βίαιες σκηνές; Γιατί μας αρέσουν τα βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια; Γιατί διαβάζουμε για τη βία όχι μόνο στις εφημερίδες, αλλά και στα μυστήρια των δολοφονιών, ή ακόμα και στα μεγάλα μυθιστορήματα όπου η δολοφονία διαπράττεται από έναν ήρωα ή ακόμα και από ηρωίδα. Γιατί παρακολουθούμε τα ρεπορτάζ για τραγικά εγκλήματα και ατυχήματα στις ειδήσεις ή στις εκπομπές;
Οι άνθρωποι ανέκαθεν ήταν ένα είδος δράσης. Πριν από χιλιάδες χρόνια ήμασταν κυνηγοί και συλλέκτες. Επιζήσαμε κυνηγώντας και σκοτώνοντας άλλα ζώα και άλλα μέλη του είδους μας για διάφορους λόγους. Το ένστικτο να σκοτώσουμε εξακολουθεί να είναι στα γονίδιά μας, αλλά αυτό δεν εξηγεί πλήρως γιατί ελκόμαστε από τη βία. Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, η τάση μας να χρησιμοποιήσουμε τη βία προέρχεται από το φόβο του θανάτου και την ανάγκη ενίσχυσης της αυτοπεποίθησής μας χρησιμοποιώντας το ως αμυντικό μηχανισμό. H κατάκτηση της αφηρημένης σκέψης μπορεί να μας οδηγήσει ενίοτε σε διαφορετικούς τύπους βίας. Δεν είναι τυχαίο ότι τα ζώα χρησιμοποιούν βία μόνο για να επιβιώσουν, ενώ εμείς οι άνθρωποι συνεχίζουμε να δημιουργούμε πολλές έννοιες όπως ο σαδισμός ή η τρομοκρατία.
Υπάρχουν προφανώς μερικοί άνθρωποι που απολαμβάνουν πάρα πολύ τη βία και ορισμένοι που δεν την αντέχουν. Αυτό φυσικά έχει να κάνει με τη συναισθηματική κατάσταση του νου μας, την γενικότερη ψυχολογική μας κατάσταση, τα ερεθίσματα και τις εμπειρίες μας, το πολιτισμικό μας περιβάλλον και τα γονίδιά μας. Όλοι έχουμε νιώσει ή θα μπορούσαμε να αισθανθούμε θυμό ή φόβο που θα οδηγούσε βίαιες ενέργειες, αλλά στο αν θα προβούμε σε αυτές συμβάλλουν τα επίπεδα του ελέγχου και της καταστολής αυτών των συναισθημάτων και η όλη σωματική, ψυχική και συναισθηματική μας λειτουργία.
Η παρακολούθηση βίαιων σκηνών ή ιστοριών είναι μια διεγερτική εμπειρία που προκύπτει κυρίως από την απελευθέρωση ορμονών όπως η αδρεναλίνη, η κορτιζόλη, η νορεπινεφρίνη, ντοπαμίνη, σεροτονίνη και ενδορφίνες, οι οποίες συνδέονται με οξέα συναισθήματα στρες που ακολουθούνται από την ανακούφιση του στρες. Μια άλλη εξήγηση για τη γοητεία της βίας είναι ότι αυτός είναι ένας τρόπος να εντοπίσουμε δυνητικά απειλητικά για τη ζωή σενάρια και να σκεφτούμε πώς θα αντιδρούσαμε αν βιώναμε μια τέτοια κατάσταση στην πραγματική ζωή. Μία επίσης σχετική εξήγηση είναι ότι ίσως οι απεικονίσεις της βίας μπορούν να ενθαρρύνουν την ενσυναίσθηση με τα θύματα, τον θαυμασμό για πράξεις θάρρους και ηθικής ομορφιάς ενάντια στη βία ή τον αυτο-προβληματισμό σχετικά με τις βίαιες παρορμήσεις. Ίσως όμως, μέσα από την παρακολούθηση τέτοιων συναρπαστικών ιστοριών, μπορούμε να συμμετέχουμε υποσυνείδητα σε αυτές και να πιστέψουμε ότι είμαστε σε θέση να ελέγξουμε τα βίαια και σκοτεινά ένστικτα που βρίσκονται εν μέρει μέσα στον καθένα μας. Μας επιτρέπουν δηλαδή να εμπλακούμε σε μία τέτοια συναρπαστική ιστορία χωρίς να είναι αυτό που παρακολουθούμε κάτι που μας αφορά προσωπικά και χωρίς τις συνέπειες. Η έλξη που μας προκαλούν οι φανταστικές σκηνές βίας ειδικά που βλέπουμε στην τηλεόραση ή το σινεμά ή που διαβάζουμε στα μυθιστορήματα, είναι κάτι που μπορούμε να «απολαύσουμε» χωρίς ενοχές, διότι γνωρίζουμε ότι είναι κάτι που δε συμβαίνει στην πραγματικότητα. Και φυσικά μπορούμε να εξηγήσουμε την έλξη μας προς τις φανταστικές αυτές σκηνές στο στοιχείο του ακραίου, του ακατόρθωτου, του μαγικού και του «παραμυθιού» που υπάρχει σε αυτές. Δεν βλέπει κανείς καθημερινά στο δρόμο τον Τσακ Νόρις, τον Τσάκι Τσαν, τον Κόναν το βάρβαρο, ρωμαϊκές λεγεώνες και δράκους.

Kέλλυ Καρκάνη,
Ψυχολόγος