Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης θεωρείται ένας από τους πιο ακριβούς Έλληνες ζωγράφους στις δημοπρασίες του εξωτερικού. Ο «πατέρας της ελληνικής θαλασσογραφίας» όπως αποκαλείται είναι περιζήτητος ενώ έργα του όπως «Η Αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο» σημείωσε ιστορικό ρεκόρ για τιμή ελληνικού πίνακα σε δημοπρασία, πλησιάζοντας το ποσό των 2 εκατομμυρίων ευρώ. Μια εξαιρετικά σπάνια ευκαιρία θα μας δοθεί να έρθουμε σε επαφή με το έργο του στην Ύδρα και μέσα από τη συνεργασία του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη σε συνεργασία με το Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο Ύδρας θα ξεναγηθούμε μέσα στην ατμόσφαιρα και τη δύναμη με την οποία προσέγγιζε τα θέματά του μέσα από τους είκοσι εννέα πίνακες της συλλογής του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη. Σπάνια ευκαιρία για τη γνωριμία μας με έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες ζωγράφους του 19ου αιώνα.

Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης ή Βολονάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, στις 17 Μαρτίου 1837. Οι γονείς του κατάγονταν από ένα μικρό χωριό της περιοχής του Ρεθύμνου, αλλά ο Βολανάκης στάλθηκε από την οικογένειά του στο Γυμνάσιο της Σύρου, απ’ όπου αποφοίτησε το 1856. Αμέσως έπιασε δουλειά στην Τεργέστη, όπου άνθιζε το ελληνικό εμπόριο ως λογιστής στον μεγάλο οίκο εμπορίας ζαχάρεως Αφεντούλη. Ο Βολανάκης ονειρευόταν βάρκες, πλοία και λιμάνια και τα ζωγράφιζε μέσα στα περιθώρια και τις σελίδες των λογιστικών βιβλίων. Η αγάπη του Αφεντούλη προς το πρόσωπο του νεαρού καλλιτέχνη ήταν αυτή που τον έκανε να αποφασίσει να στείλει τον Βολανάκη στην Βαυαρία για να σπουδάσει ζωγραφική στην Ακαδημία του Μονάχου κοντά στον Καρλ φον Πιλότυ το 1860, σε ηλικία 23 ετών.

Η πυρπόληση της τουρκικής φρεγάτας

Αραγμένα καράβια

Ο Βολανάκης αποφοίτησε από τη σχολή του Μονάχου με την αγάπη για τη θάλασσα άσβεστη, ενώ επηρεάζεται από τα έργα των Ολλανδών ζωγράφων του 17ου αιώνα, στην Παλαιά Πινακοθήκη και αρχίζει να καταπιάνεται σιγά σιγά με τη θαλασσογραφία. Το 1866 συμμετέχει στον διεθνή διαγωνισμό που προκήρυξε η αυστριακή κυβέρνηση με θέμα την απεικόνιση της ναυμαχίας της Λίσσας, στην οποία οι Αυστριακοί νίκησαν τους Ιταλούς (20 Ιουλίου 1866). Το 1867, ο πίνακας αυτός θα του χαρίσει το πρώτο βραβείο για τα σχέδια και τον επόμενο χρόνο θα παρουσιαστεί στην Καλλιτεχνική Έκθεση της Βιέννης και θα αγοραστεί από τον αυτοκράτορα της Αυστρίας Φραγκίσκο Ιωσήφ Β’. Κατά την παραμονή του στο Μόναχο, ο Βολανάκης θα ζωγραφίσει, μεταξύ άλλων, τη «Ναυμαχία του Τραφάλγκαρ», που αγοράστηκε από το Υπουργείο Ναυτικών της Αγγλίας, όπως και δύο ακόμη σημαντικά έργα του, φιλοτεχνημένα το 1882: τη «Ναυμαχία της Σαλαμίνας», έργο που ανήκει στο Αρχηγείο Ναυτικού και κατά παράδοση κοσμεί το ελληνικό πρωθυπουργικό γραφείο και την «Πυρπόληση της τουρκικής φρεγάτας» (Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος).

Το πέρασμα

Μαζεύοντας τα δίχτυα

Το 1883 ο καλλιτέχνης επιστρέφει στην Ελλάδα, μετά από την πίεση της συζύγου του, «η οποία δεν άντεχε τον κρύο χειμώνα του Μονάχου». Ο κουμπάρος του Νικόλαος Γύζης τον είχε αποτρέψει από το να γυρίσει στην Αθήνα, λέγοντάς του ότι «ἐκεῖ [στήν Ἀθήνα] οἱ πίνακες ζωγραφικῆς πωλοῦνται ἐξευτελιστικῶς εἰς τόν Κῆπο τῶν Τιτάνων». Από την ίδια χρονιά και μέχρι το 1903 δίδαξε στη Σχολή των Ωραίων Τεχνών (μετέπειτα Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών) της Αθήνας, αρχικά το μάθημα της Στοιχειώδους Γραφής και αργότερα το μάθημα της Αγαλματογραφίας. Είναι ειρωνικό ότι ο Βολανάκης του οποίου τα έργα πωλούνται για εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ σήμερα, έζησε μια ζωή μέσα σε οικονομικές δυσκολίες, αλλά και σε ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο τα έργα του δεν μπόρεσαν να αναγνωρισθούν όσο ήταν εν ζωή. Φιλότεχνοι υπήρχαν λίγοι και οι τιμές των έργων ήταν πολύ χαμηλές. Ο ίδιος αγωνιούσε για να συντηρήσει την πολυμελή του οικογένεια, μάλιστα η απόγνωση τον οδήγησε και σε μια απόπειρα αυτοκτονίας. Καθώς υπέφερε από κήλη, είχε παραιτηθεί ήδη από τη διδασκαλία στην καλών Τεχνών το 1903. Για να εξασφαλίσει τα προς το ζην συνεργάστηκε με τον κορνιζά Λούτσο στον Πειραιά, και ζωγράφιζε πίνακες που να ταιριάζουν σε μέγεθος με τις ξυλόγλυπτες κορνίζες του. Ταλαιπωρημένος από την κήλη, άφησε την τελευταία του πνοή στον Πειραιά, το 1907. Την κηδεία του παρακολούθησαν ελάχιστα άτομα.

Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης μαζί με τον Θεόδωρο Βρυζάκη, τον Νικηφόρο Λύτρα, τον Νικόλαο Γύζη και τον Γεώργιο Ιακωβίδη, θεωρείται ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του ακαδημαϊκού ρεαλισμού, της λεγόμενης «Σχολής του Μονάχου». Το ύφος της ζωγραφικής του Βολανάκη, η παραστατική δύναμη, η ρομαντική αλλά και ρεαλιστική αποτύπωση των θεμάτων που κυριαρχούν στο έργο του, τον έχουν εδραιώσει ως τον πιο αναγνωρίσιμο και σπουδαίο ζωγράφο, με τα ονειρικά πανιά, κατάρτια και σκαριά του να ταξιδεύουν πάντα στις θάλασσες και το διηνεκές.

Η αποβίβαση

Ψάρεμα με πυροφάνι

Καράβια την αυγή

Info:

Κωνσταντίνος Βολανάκης. Ο πατέρας της ελληνικής θαλασσογραφίας | 10 Αυγούστου – 31 Οκτωβρίου 2019 | Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο Ύδρας | Εγκαίνια: Σάββατο 10 Αυγούστου στις 20.00

Πηγή: elculture.gr