Ο Kαλύμνιος συγγραφέας Στέλιος Χαλκίτης σε μία εκ βαθέων συνέντευξη - εξομολόγηση στο Polis Post και τον Γιώργο Διαμάντη.
Αφορμή το νέο του βιβλίο «Οι Απαράφθορες», μια μυθιστορηματική-ψυχαναλυτική κατάδυση στα άδυτα των ανθρώπινων σχέσεων, των συμπεριφορών, του έρωτα και γενικά της ζωής - που έχει ολοκληρωθεί και πρόκειται να κυκλοφορήσει σύντομα .
Eνας από τους κορυφαίους σύγχρονους λογοτέχνες και φιλοσόφους που η γραφή και οι αξίες του, σε ωθούν όχι μόνο να ξαναδιαβάσεις το έργο του αλλά και να μην αφήσεις κανένα βιβλίο του αδιάβαστο.
Εάν έπρεπε να επιλέξω ένα, μόνο, απόσπασμα από την συνέντευξη που μας παραχώρησε, θα ήταν αυτό, από το νέο του πόνημα: «Η σχέση του έρωτα με την αγάπη είναι σχεδόν εχθρική. “Ἡ ἀγάπη οὐ ζηλοῖ, …οὐ περπερεύεται…, οὐ ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς…”. Όταν αγαπάς, δεν κόβεις το τριαντάφυλλο, δεν το αγγίζεις βίαια για να μην πληγώσεις ούτε καν την αυγινή δροσιά που το στολίζει, έτσι αγαπούσε […], με τρόπο διαυγή, ανόθευτο και συγκρατημένο».
Μας καλεί σε ένα ταξίδι περισυλλογής και επαναπροσδιορισμού. Είναι μια προτροπή για απόδραση από το “εγώ” στο “εμείς”!!
Το περιμένουμε με ανυπομονησία να μας ταξιδέψει και ευχόμαστε ΟΙ ΑΠΑΡΑΦΘΟΡΕΣ να ταξιδέψουν παντού, εντός και εκτός συνόρων.
Ένα παιδί μεγαλώνει σε ακριτικό νησί. Ένας ενήλικος με φιλοσοφικές, υπαρξιακές ανησυχίες ταξιδεύει για να βρει απαντήσεις και επιστρέφει. Η δική σας «Ιθάκη» είναι λοιπόν η συγγραφή;
Δεν πιστεύω σε «Ιθάκη» γιατί συμβολίζει το τέλος της δράσης, πιστεύω πολύ στο «ταξίδι για την κατά καιρούς Ιθάκη» και εκκινώντας από δω, θυμάμαι τον εαυτό μου, μικρό παιδί, να διαβάζει πολύ, να ξετρυπώνει βιβλία και να τα ρουφά κυριολεκτικά. Αυτές οι αναγνώσεις και η προσπάθεια εξεύρεσης βιβλίων με οδηγούσε συχνά σε άλλους μεγαλύτερους συντοπίτες μου που διέθεταν βιβλιοθήκες, και ευτυχώς είχα τέτοιους γείτονες. Οι συζητήσεις μαζί τους ήταν αναπόφευκτες είτε στα θέματα των βιβλίων είτε σε άλλα θέματα, όπου η συζήτηση μας πήγαινε. Έτσι το μικρό παιδί άρχισε να στοχάζεται για θέματα απλά, όπως οι κοινωνικές ανισότητες, που σιγά σιγά έγιναν περίπλοκα. Η περισυλλογή, ο στοχασμός, η εσωτερική στιχομυθία έγιναν ο άλλος εαυτός του παιδιού που μεγάλωσε, που ενηλικιώθηκε όπως όλα τα άλλα παιδιά, που αντρώθηκε και που προσπαθεί αυτόν τον στοχασμό να περάσει στα γραπτά του κείμενα λογοτεχνικά ή αρθρογραφία. Η δική μου «Ιθάκη» λοιπόν, είναι ο στοχασμός, το «ταξίδι προς την Ιθάκη» και καταφυγή μου η συγγραφή.
Τι ρόλο έπαιξε η Κάλυμνος, ο τόπος καταγωγής σας, στη λογοτεχνική σας ιδιοσυγκρασία;
Η Κάλυμνος είναι ένα ακριτικό νησί, ένας τόπος βασανισμένος, με κατοίκους που πάλευαν για την επιβίωσή τους. Τώρα η κατάσταση είναι σαφώς εντελώς διαφορετική. Είναι ένας τόπος όπου η γνώση αξιολογείται απολύτως θετικά με αποτέλεσμα στο υψηλό μορφωτικό επίπεδο της νέας γενιάς. Σίγουρα όμως οι συνάφειες του καθενός μας με τις ανυπέρβλητες δυσκολίες που αναγκάστηκαν να περνούν οι γονείς μας, όπως να φεύγουν μετανάστες στην ξενιτιά, να έρχονται και να φεύγουν οι γιορτές περιμένοντας το γράμμα του πατέρα, παίζουν καθοριστικό ρόλο στον ψυχισμό των παιδιών. Κατά συνέπεια, όλα αυτά σε συνδυασμό με τα διαβάσματα και τις σκέψεις μου προσανατόλισαν και τροφοδότησαν τη λογοτεχνική γραφή μου.
Θεωρείτε ότι είμαστε ελεύθεροι ή όχι; Αν έχουμε λόγο, έχουμε πραγματικά και επιλογή;
Είναι ένα μεγάλο θέμα αυτό πολύ δύσκολο να απαντηθεί σε λίγες γραμμές. Ωστόσο επιγραμματικά θα μπορούσα να συνοψίσω:
Νομίζω δεν μπορούμε, τουλάχιστον οι περισσότεροι, να πράξουμε με ελεύθερη βούληση, γιατί ήδη μέσα μας έχουμε εντυπώσει συγκεκριμένες πληροφορίες που η διαχείρισή τους από την εσωτερικότητά μας μοιραία οδηγεί σε συγκεκριμένες παρορμήσεις, και λέω παρορμήσεις εννοώντας πράξεις χωρίς νοητική επεξεργασία, πράξεις που υπαγορεύονται από τις ταυτίσεις, τις προκαταλήψεις και τις προσκολλήσεις μας σε πρόσωπα, πράγματα, μύθους και ισχυρισμούς. Ωστόσο νομίζω ότι μπορούμε να επαναπρογραμματιστούμε.
Ο αποφασισμένος μπορεί πάντα να βρει έναν τρόπο… ή κάποια στιγμή γίνονται όλα κατά κάποιον τρόπο αμετάκλητα; Υπάρχει κάτι που φαντάζεστε με βεβαιότητα για το μέλλον;
Θεωρώ πως αν δεν επιθυμούμε αντίθετα ποθούμενα −γιατί ως επί το πλείστον αυτό κάνουμε− και τα πράγματα είναι «τακτοποιημένα» μέσα μας θα βρουν διέξοδο να εκφραστούν με τρόπο θετικό. Τώρα για το μέλλον, κανείς δεν μπορεί να πει κάτι με βεβαιότητα γιατί αυτές οι βεβαιότητες είναι η μήτρα των προκαταλήψεων. Είναι ανάγκη να αμφισβητήσουμε και να ξανασυστηθούμε με τον κόσμο, η εποχή που ζούμε μας παρέχει όλα τα εφόδια.
Στα βιβλία σας κυριαρχεί ο έρωτας. Μήπως ως διέξοδος διαφυγής από τον φόβο «του μετά» μπροστά στο εφήμερο της ζωής και την αγωνία του θανάτου;
Όλοι φοβόμαστε τον θάνατο, βέβαια όσοι φθονούν τον φοβούνται υπερβολικά, όμως ας μην επεκταθούμε σ’ αυτό. Στα βιβλία μου κυριαρχεί προπαντός η αγάπη και ολιγότερο ο έρωτας· γράφω σε ένα σημείο του υπό έκδοση βιβλίου μου «Οι Απαράφθορες», «Η σχέση του έρωτα με την αγάπη είναι σχεδόν εχθρική. “Ἡ ἀγάπη οὐ ζηλοῖ, …οὐ περπερεύεται…, οὐ ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς…”. Όταν αγαπάς, δεν κόβεις το τριαντάφυλλο, δεν το αγγίζεις βίαια για να μην πληγώσεις ούτε καν την αυγινή δροσιά που το στολίζει, έτσι αγαπούσε […], με τρόπο διαυγή, ανόθευτο και συγκρατημένο». Ναι, προσωπικά πιστεύω πως η ανάγκη μας να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε έχει σχέση με το αν υπάρχει ένα χέρι να κρατά το δικό μας την ύστατη στιγμή της τελευταίας φωτογραφίας και πριν από αυτό να αποστερήσουμε από τον θάνατο τη δυνατότητα να χειραγωγήσει τη ζωή μας. Η Ζωή είναι ωραία όταν το «εγώ» και το «εσύ» μεταναστεύσουν στη χώρα του «εμείς» και από εκεί περιφρονούν τον θάνατο.
Αρκεί, πιστεύετε, η μόρφωση για να γίνει ο κόσμος καλύτερος ή χρειαζόμαστε και άλλα, πιο εσωτερικά συστήματα πλοήγησης;
Χρειάζεται πέραν της μόρφωσης και παιδεία, κατανόηση των ανθρωπίνων αξιών, και ειδικά να ανανεώνεις τις ληγμένες σου ταυτότητες, κρατώντας από κάθε μια τα θετικά για να χτίσεις εαυτό. Τότε δεν θα έχουμε μόνο αρετές αλλά θα «σημαίνουμε» και κάποιες απ’ αυτές.
Στο «Μάργκινους Μόριους» ο Οδυσσέας λέει στη δασκάλα του ότι θέλει να σπουδάσει, αλλά να μείνει ο ίδιος. Τι εννοεί και πώς είναι δυνατόν να γίνει κάτι τέτοιο;
Ο μικρός Οδυσσέας βλέπει τη συμπεριφορά των άλλων στην εμβληματική δασκάλα του και τρομάζει. Είναι ένα παιδί που σκέφτεται πολύ, που στοχάζεται, που βιοπορίζεται σε δύσκολες συνθήκες, που σπουδάζει την έκφραση των ανθρώπων μεμονωμένα και ως σύνολο, εκφράζει την αγωνία του για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του, της προσωπικότητάς του, να έχει τη δύναμη να μην αλλοιωθεί, να εξακολουθήσει μεγαλώνοντας να έχει την καθαρή και έντιμη ματιά για τον κόσμο γύρω του αλλά και για τη διαμόρφωση του εσωτερικού εαυτού.
Πώς θα μπορούσε κανείς «να μεγαλώνει χωρίς να μικραίνει τον άλλον;».
Νομίζω ο Νεύτωνας είπε «Κοίταξα μακριά, γιατί πάτησα σε ώμους γιγάντων».
Πατώντας στους ώμους των άλλων λοιπόν και όχι κόβοντάς τους τα πόδια, δίνοντας με εμπιστοσύνη το χέρι στον άλλο να μας τραβήξει και όχι για να τον σύρουμε εμείς κάτω.
Για να συμβεί όμως αυτό πρέπει εσωτερικά να είναι και οι δυο θεόρατοι, αλλιώς θα παραμένουν μικρά σκονισμένα ανθρωπάκια, που ούτε για παιχνίδι δεν είναι χρήσιμα.
«Η ζωή και η πολιτική είναι η μάχη της ανήθικης πρόκλησης με την ηθική…» είναι ένα από τα αποφθέγματά σας από το βιβλίο «Ο Λούσηρος». Αλήθεια εσείς μπήκατε ποτέ στον πειρασμό να ασχοληθείτε με την πολιτική;
Όχι, όσο η «κάλπικη» αριθμητική θα έχει πρωτεύοντα ρόλο, και όσο οι ηθικοί πολιτικοί δεν φτάσουν να αριθμούν ένα κρίσιμο πλήθος που θα μπορέσει να απομακρύνει τους άλλους.
Κοιτάζοντας γύρω μας βλέπουμε έντονα τα σημάδια της αδικίας, του μίσους, του φθόνου. Είναι πρόβλημα της εποχής μας; Χάσαμε τον δρόμο από τη στίλβη του υλικού αντικατοπτρισμού;
Πώς μπορεί να επιβιώσει ένας διαφορετικός χαρακτήρας σε τέτοιες συνθήκες;
Αυτά που περιγράφετε είναι αρνητικά συναισθήματα και δεν είναι γνώρισμα σημερινό, ανέκαθεν έτσι ήταν, απλά σήμερα είναι γεγονός ότι υπάρχει ένας αμετάπτωτος πλεονασμός αρνητικών συναισθημάτων, γιατί καλπάζει η απληστία, γιατί τα κίβδηλα υποσχετικά είναι παρόντα σε κάθε έκφανση του ανθρώπινου βίου. Η Αληθινή ζωή είναι πάντα εδώ, εμείς απουσιάζουμε, ασχολούμενοι διαρκώς με το υπερτροφικό «εγώ» μας. Απομακρυνθήκαμε από τη φύση, καταπατήσαμε τις αρετές, αγνοήσαμε τον άλλον, και όταν έρχεται η σειρά μας διαμαρτυρόμαστε. Ρωτάτε πώς μπορεί να επιβιώσει ένας διαφορετικός χαρακτήρας· μια χαρά επιβιώνει, αρκετά πιο δύσκολα βέβαια, αλλά αποζημιώνεται πλουσιοπάροχα με τις ανατολές του ήλιου, με την αγερωχία που του δίνει η καθαρή του συνείδηση, με τη χαρά που νιώθει όταν χαίρονται οι άλλοι, με τη συναίσθηση ότι δεν είναι ακόμα άνθρωπος, μα προσπαθεί να γίνει, και κάποτε ως τέτοιος να είναι η δόξα του σύμπαντος και όχι η ντροπή του.
O άνθρωπος έχει μεγάλη ανάγκη να στηριχτεί σε κάποιον δίπλα του. Επειδή όμως όλοι είμαστε λίγο-πολύ ναρκομανείς του «εγώ»… τι πρέπει να δίνουμε στους άλλους για να μην καταρρεύσει το «εμείς»;
Να ανοιχτούμε σε νέες μορφές σχέσης χωρίς προκαταλήψεις, να συμφωνήσουμε πως οφείλουμε να σεβαστούμε παγκόσμια κοινά αγαθά, να σηκωθούμε από την τηλεόραση, να ενδιαφερθούμε για τον άλλον, να είμαστε παρόντες στη χαρά και στην ανάγκη του, αυτά και άλλα βέβαια, αν έχει ο καθένας κατά νου, κάτι θα αλλάξει. Δεν αιθεροβατώ, ξέρω πως ο κόσμος δεν θα αλλάξει, αν ήθελε να αλλάξει θα είχε ήδη γίνει, μπορούμε όμως να καταφέρουμε μικρές αλλαγές, να αποκατασταθούν αδικίες, και μόνο αυτά τα λίγα είναι ένας εμποδισμός στην καλπάζουσα τρέλα που διακατέχει τον κόσμο.
Είστε προασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υπέρμαχος των δικαιωμάτων των γυναικών. Η γυναίκα είναι πανταχού παρούσα στα βιβλία σας. Υπάρχει κάτι που αντιπαθείτε στις γυναίκες;
Φυσικά και υπάρχουν δεκάδες πράγματα που αντιπαθώ, αλλά δεν το περιορίζω στις γυναίκες, είναι τα ίδια που αντιπαθώ σε όλους τους ανθρώπους και στον εαυτό μου. Το ότι εξυμνώ την γυναίκα, νομίζω είναι κάτι που οφείλουμε να κάνουμε άπαντες.
Θα μιλήσω με τα λόγια ενός από τους ήρωες του βιβλίου μου «Μάργκινους Μόριους»:
«Η γυναίκα είναι ο ύμνος της δημιουργίας. Οι καλύτεροι ζωγράφοι κάνουν υπέροχους πίνακες, οι τελειότεροι γλύπτες θεσπέσια αγάλματα. Ζωή όμως δημιουργεί μόνον η γυναίκα. Αυτή είναι δημιουργός. Δεν ντρεπόμαστε παιδί μου; Αποκλείσαμε τις γυναίκες, τα αιώνια φώτα, αυτές που φέρνουν τη ζωή. Δίχως μάνα δεν θα ήσουν γιος, δεν θα υπήρχε ζωή. Πάνω τους στεριώθηκε η δημιουργία και, αντί να πούμε “σε ευχαριστούμε αιώνια μάνα”, της κλείσαμε την πόρτα στο Άγιο Βουνό και βάλαμε κέρβερους σε κάθε πύλη».
Οι τίτλοι σας θυμίζουν μυστικούς κώδικες. Ακόμα και τα ονόματα των ηρώων σας είναι ιδιαίτερα. Τι φανερώνουν αυτές οι επιλογές;
Πολλές φορές μου κάνουν την ίδια ερώτηση, που σημαίνει κάτι. Οι τίτλοι των βιβλίων μου προσπαθώ να συνοψίζουν, να περιέχουν, να δηλώνουν ή να παραπέμπουν στο κύριο στοιχείο του περιεχομένου τους, είναι τα ονόματα συγκεκριμένων εννοιών και ενός νοήματος όχι της επιφάνειας αλλά του βάθους.
Οι αναγνώστες αγάπησαν τα βιβλία σας, ενώ οι κριτικοί μιλούν για το εξαιρετικό ταλέντο και τη μαεστρία της γραφής σας. Όλα τα βιβλία σας αποτελούν πρόταση σε έντυπο και ηλεκτρονική Τύπο. Πώς εισπράττετε μέχρι στιγμής την ανταπόκριση και τι εύχεστε για το μέλλον;
Χαίρομαι με την ανταπόκριση που έχουν τα βιβλία μου, χαίρομαι που βλέπω να τα διαβάζουν πάλι και πάλι οι αναγνώστες και κάθε φορά να ανακαλύπτουν κάτι που τους είχε ξεφύγει στις προηγούμενες αναγνώσεις. Προσωπικά το εισπράττω ως δύναμη που μου παραχωρείται και υποχρέωση να συνεχίσω να γράφω. Για το μέλλον το δικό μου, αν εννοείτε, δεν εύχομαι τίποτε άλλο από το να έχω μια σχετικά καλή υγεία, γιατί δεν είμαι πια νέος, να μπορώ να γράφω απερίσπαστος· για το μέλλον του κόσμου θα ευχόμουν πολλά, αλλά ας περιορισθώ στην ευχή να ‘ρθει μια εποχή που η ειρήνη να μην είναι ανάπαυλα μεταξύ δύο πολέμων.
Τι είναι ο Στέλιος Χαλκίτης περισσότερο, στοχαστής, φιλόσοφος, συγγραφέας ή ένας ρομαντικός παρατηρητής της ζωής;
Νιώθω τον εαυτό μου ως έναν πολύ ταλαιπωρημένο άνθρωπο που προσπαθεί να αντέξει τις αντιξοότητες της ζωής και γι’ αυτό σκέφτεται πολύ, ναι, σκέφτεται πολύ και στοχάζεται πολύ. Έχω την ατυχία ή την τύχη να μην μπορώ να λειτουργήσω ως απλός παρατηρητής της ζωής και αυτό μερικές φορές έχει επίδραση στην υγεία μου.
Στο σημείο αυτό καλύτερα να σας παραθέσω το εισαγωγικό μου σημείωμα στο βιβλίο μου «De Profundis, Αναμάρτητοι Έρωτες»:
«Ξέρεις γιατί ζούμε; για μια ομίχλη στο βουνό, για την επανάληψη της μιας στιγμής, για ένα φιλί από στόμα όλο γεύση, για ένα κοίταγμα που δεν θα μοιάζει με άλλο βλέμμα. Κι όμως ανατέλλω και χάνομαι, νιώθω σαν πουλί παγιδευμένο στη θύελλα. Είναι στιγμές που μέσα μου βράζει καζάνι, δεν καταλαβαίνω, δεν μπορώ να δεχτώ πράγματα που γίνονται έτσι, ενώ θα ‘θελα να ‘ταν αλλιώς, και ύστερα μου μιλούν για ελευθερία, μα ελευθερία είναι να σχεδιάζω εγώ κάθε στιγμή το δικό μου το σύμπαν, κι εσείς το δικό σας, και όλα μαζί να φτιάχνουν μια λαμπρή ύφανση από έντιμους κόσμους».
Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι συγγραφείς, ποιοι σας σημάδεψαν καθώς μεγαλώνατε;
Αγαπημένος μου συγγραφέας είναι ο Ντοστογιέφσκι −ανυπέρβλητος!− για τη γραφή και τον στοχασμό του, ο Τζαίημς Τζόυς, ο Κόνραντ, ο Ναμπόκοφ, ο Τζων Στάινμπεκ, ο Σαραμάγκου, ο Χέρμαν Μέλβιλ, ο Τζούλιαν Μπαρνς.
Είχα την ευκαιρία να διαβάσω μια ανάρτησή σας από το νέο, υπό έκδοση, βιβλίο σας: έρωτας, Κάλυμνος, η μαγεία της στιγμής, το φιλοσοφημένο μεγαλείο της απλότητας… και τι άλλο; Μιλήστε μας γι’ αυτό. Πότε θα το έχουμε στα χέρια μας;
Νομίζω ότι αυτό που γράφουμε στο εξώφυλλο του βιβλίου συνοψίζει το περιεχόμενό του:
«Μια μυθιστορηματική-ψυχαναλυτική κατάδυση στα άδυτα των ανθρώπινων σχέσεων, των συμπεριφορών, του έρωτα και γενικά της ζωής».
Προσπαθούμε ώστε το συντομότερο να το έχουμε στα χέρια μας.
Ο συγγραφέας
Ο Στέλιος Χαλκίτης γεννήθηκε στην Κάλυµνο όπου ζει, εργάζεται και συγγράφει. Κατά τη διάρκεια των εγκύκλιων σπουδών του, αλλά και αργότερα, σε µια προσπάθεια να βρει απαντήσεις στις υπαρξιακές του ανησυχίες, ταξίδεψε σε Ινδίες, Θιβέτ, Ιµαλάια, Άγ. Όρος κ.λπ. Επί σειρά ετών αρθρογραφούσε σε ελληνικές εφηµερίδες για πολιτικά, φιλοσοφικά και κοινωνικά θέµατα, υποστηρίζοντας µε θέρµη τα ανθρώπινα δικαιώµατα, την ισότητα των γυναικών και την ισότητα εν γένει, όπως και την ανάγκη αναθεώρησης πάσης φύσεως βεβαιοτήτων. Συχνά προσκαλείται σε πνευµατικά ιδρύµατα, φιλοσοφικά συµπόσια ή άλλες εκδηλώσεις όπου δίνει διαλέξεις φιλοσοφικού ή ψυχολογικού χαρακτήρα που τυγχάνουν µεγάλης αποδοχής από το ευρύ κοινό και µέλη της πανεπιστηµιακής κοινότητας.
Κυκλοφορούν τα βιβλία του «Μάργκινους Μόριους», «Ο Λούσηρος», «Ante Tractatum Φιλοσοφικές Σημειώσεις», που διδάσκεται στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του Α.Π.Θ. και «De Profundis, Αναμάρτητοι Έρωτες», με το πρώτο από αυτά να έχει κάνει ήδη δεύτερη έκδοση στην Ελλάδα και αγγλική έκδοση, «Marginus Morius», στη Μεγάλη Βρετανία.
Επίκειται η έκδοση ενός θεατρικού έργου. Επίσης, σε αναµονή βρίσκονται ένα ακόµα µυθιστόρηµα, µια φιλοσοφική πραγµατεία και δυο φιλοσοφικά δοκίµια. Ο συγγραφέας Στέλιος Χαλκίτης είναι Μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών και Μέλος της Συντακτικής Επιστηµονικής Επιτροπής του περιοδικού Φιλοσοφίας και Λογοτεχνίας Substantia Philosophica.
Περισσότερα για τον συγγραφέα και τα βιβλία του μπορείτε να βρείτε στον προσωπικό του ιστότοπο
