Το Εθνικό Έπος των Αρμενίων: Ο Δαβίδ από την Sassun

Το αρμενικό έθνος συγκαταλέγεται στα πιο παλιά έθνη του κόσμου όντας φορέας ενός ιδιαίτερου πολιτισμού, μιας πλούσιας ιστορίας και μιας μεγάλης παράδοσης στους μύθους, των οποίων η θεματολογία αφορά κυρίως ιστορίες από την αρχαία θρησκεία και τον χριστιανισμό. Ο μεσαιωνικός μύθος του Δαβίδ από την Sassun ή αλλιώς και του Daredevil από την Sassun συγκαταλέγεται στους σημαντικότερους μύθους της Αρμενίας. Tο αρμενικό εθνικό έπος διαδραματίζεται μεταξύ του 8^ου και του 10^ου αιώνα μ. Χ., στην περιοχή της Sassun (σημερινή Αν. Τουρκία) κοντά στον ποταμό Van, κατά την περίοδο που ανθούσε η δυναστεία των Artsruni και ιδιαίτερα κατά το διάστημα από το 908 μέχρι το 1021 μ. Χ.

Εικόνα 1: πολιτικός χάρτης της Αρμενίας (1920).

Η ιστορία του Δαβίδ υπήρχε μόνο σε προφορική μορφή και μεταδιδόταν από σε γενιά σε γενιά. Στο εθνικό έπος εξιστορείται η ιστορία του «ήρωα Δαβίδ, που σώζει την Αρμενία με την βοήθεια του Θεού από έναν υπερδύναμο τύραννο» (τον βασιλιά της Αιγύπτου Melikof)- οι Άραβες κυριαρχούσαν στην περιοχή από τον 7^ο έως και τον 9^ο αιώνα. Το έπος διασώζεται σε 160 διαφορετικές εκδοχές και σε πολλές διαλέκτους, απαρτιζόμενο συνολικά από τέσσερεις κύκλους. Ο κάθε κύκλος εμπεριέχει μια γενιά ηρώων. Στον πρώτο κύκλο έχουμε τους άθλους του  Sansar (ο παππούς του Δαβίδ) και του Bagdasar (ο αδερφός του Sansar), των οποίων η ιστορία έχει ένα ασσυριακό υπόβαθρο. Στον δεύτερο κύκλο εκτυλίσσονται τα κατορθώματα του πατέρα του Δαβίδ, του Mher, του οποίου ο μύθος εμφανίζει πολλές ομοιότητες με αυτόν του Διγενή Ακρίτα (11-12 αιώνας).

Εικόνα 2: Ο Δαβίδ από την Sassun. 

Στον τρίτο και μεγαλύτερο κύκλο διαδραματίζεται η ιστορία του Δαβίδ από την Sassun, από τον οποίο έλαβε και την ονομασία του το εν λόγω έργο. Τέλος, το τέταρτο κομμάτι του έπους αφορά την ιστορία του υιού του Δαβίδ, του Mehr. Συνολικά, έχουμε να παρατηρήσουμε πως ο μύθος του Δαβίδ παρουσιάζει οπωσδήποτε πολλές ομοιότητες με την ιστορία του Δαβίδ και του Γολιάθ από την Παλαιά Διαθήκη. Ο μικρός και ανίσχυρος Δαβίδ κατατροπώνει τον πανίσχυρο Άραβα βασιλιά και απελευθερώνει την χώρα του. Ταυτόχρονα, το αρμένικο έπος εμπεριέχει ανθρώπινα και υπεράνθρωπα στοιχεία και ενοποιεί προϊστορικούς μύθους με στοιχεία της αρχαιότητας.

Ας έρθουμε όμως στο περιεχόμενο του αρμενικού έπους. Στο τέλος του δευτέρου κύκλου πεθαίνει ο πατέρας του Δαβίδ, o βασιλιάς Λέων Mehr, ενώ ο Δαβίδ ήταν ακόμα σε πολύ μικρή ηλικία. Έτσι, ξεκινάει ο τρίτος κύκλος, όπου ο βασιλιάς των Αιγυπτίων, Melikof, κατακτάει την περιοχή της Sassun. Όλοι οι Αρμένιοι υποκλίνονται στον νέο τους άρχοντα εκτός από τον μικρό Δαβίδ. Ο βασιλιάς αποφασίζει να μην σκοτώσει τον Δαβίδ αλλά να τον στείλει στην εξορία. Ο Δαβίδ θα μεγαλώσει στα γύρω βουνά με την βοήθεια του θείου του Ohan. Αρχικά θα γίνει βοσκός, χωρίς επιτυχία, όπως επίσης και φύλακας των κυνηγότοπων του πατέρα του. Ωστόσο, θα καταφέρει με την βοήθεια των κατοίκων της πόλης να ξανά οικοδομήσουν τον ιερό χριστιανικό ναό της Maruta, που ήταν μεγάλο σύμβολο για τους Αρμενίους της περιοχής. Ο βασιλιάς Melikof, θα πληροφορηθεί για την οικοδόμηση του ναού, την οποία θα την εκλάβει ως πράξη ανυπακοής των Αρμενίων υπηκόων του. Έτσι, θα στείλει τον στρατηγό Gozbadin με τον στρατό του στην Sassun, ώστε να τιμωρήσει τους Αρμενίους, πράγμα το οποίο δεν θα καταφέρει. Τελικώς, έρχεται ο ίδιος ο Melikof με τον στρατό του στην πόλη και στο τέλος καταλήγει η ιστορία μας με την μεγάλη μάχη μεταξύ του Δαβίδ και του βασιλιά Melikof. Ο Δαβίδ θα υπερνικήσει τον βασιλιά και θα απελευθερώσει έτσι την Αρμενία από τον ξένο δυνάστη.

Εικόνα 3: Άγαλμα του Δαβίδ από την Sassun μπροστά από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό του Ερεβάν.

Αυτό λοιπόν ήταν το έπος του Δαβίδ, το οποίο τραγουδήθηκε ανά τους αιώνες από τους Αρμενίους και μεταλαμπαδεύτηκε στις επόμενες γενιές. Σε γραπτή μορφή εμφανίζεται μόλις το 1874 από τον Garegin Sruandtzeants, Αρχιεπίσκοπο της Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας. Εκείνος συγκέντρωσε τις περισσότερες εκδοχές και μορφές που υπήρχε η ιστορία και της έδωσε την γραπτή της μορφή. Επισήμως, δόθηκε η τελική της μορφή το 1933 από την Αρμενική Επιστημονική Ακαδημία του Ερεβάν. Στα επόμενα χρόνια μεταφράστηκε και σε άλλες γλώσσες, όπως Ρωσικά, Γαλλικά, Κινέζικα κ.ά.      

Τέλος, θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι το εθνικό έπος των Αρμενίων συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα Folklore έργα της χώρας και παίζει μείζονα ρόλο για το αρμενικό έθνος. Ο μύθος εμπεριέχει πατριωτικά και θρησκευτικά στοιχεία. Συμβολίζει τον αιώνιο αγώνα των Αρμενίων για την ελευθερία τους ενάντια στους δυνάστες τους (Άραβες, Πέρσες, Τούρκους, Ρώσους κ.ά.). Στο διάβα των αιώνων η Αρμενία κατακτήθηκε από πολλές δυνάμεις και τελικώς κατάφερε να απελευθερωθεί από αυτές. Είναι ένας αέναος κύκλος της υποδούλωσης και της απελευθέρωσης, κύριο χαρακτηριστικό της αρμενικής ιστορίας και αυτό ακριβώς το στοιχείο εμπεριέχει ο μύθος του Δαβίδ.

Εικόνα 4: Εορταστικές εκδηλώσεις στην Αρμενία με θέμα το έπος του Δαβίδ από την Sassun.

Ο Δαβίδ από την Sassun εξελίχτηκε τα τελευταία 80 χρόνια σε εθνικό ήρωα της χώρας και είναι: «η ψυχή της Αρμενίας». Υπεραμύνεται των φτωχών και των καταπιεσμένων και απελευθερώνει την χώρα του από τα δεσμά των εχθρών. Ο μύθος παρουσιάζεται σε σημαντικές εθνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις της χώρας, όπως και σε γάμους, βαπτίσεις, γενέθλια κ.ά. Κάθε χρόνο το πρώτο Σάββατο του Οκτωβρίου διεξάγονται μεγάλες εκδηλώσεις με θέμα το έπος του Δαβίδ από την Sassun. Από το 2012 έχει συμπεριληφθεί στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομία της UNESCO. Τέλος, ο μύθος αντιπροσωπεύει την εθνική ιστορία της Αρμενίας και αποτελεί ενοποιητικό στοιχείο ολόκληρου του έθνους.

Βιβλιογραφία

• Kevor B. Bardkjian, A Reference Guide to Modern Armenian Literature, 1500-1920, Wayne State University Press, Detroit, 2000.
• Frederik Coene, The Caucasus. An Introduction, Routledge Taylor and Francis Group, London and New York, 2010.
• Hovhannes Toumanian, David of Sassoon, Yerevan, August 1999, Translation by Thomas Samuelian, USA, September 1997, https://www.arak29.am/PDF_PPT/6-Literature/David/TextEng.htm (πρόσβαση στις 07.2016, 16:26).

Σύνδεσμοι

• Armintour, Das Armenische Epos „David von Sassoun”,https://armintour.com/de/das-armenische-epos-%E2%80%9Edavid-von-sassoun/ (πρόσβαση στις 07.2016, 12:13).

Άρθρα

• Nina G. Garsoïan, „ David of Sassoun: The Armenian Folk Epic in Four Cycles by Artin K. Shalian, The University of Chicago Press, Vol. 41, No. 1 (Jan., 1966), S. 175-178.
• Sebastian Brock, “David of Sassoun: The Armenian Folk Epic in Four Cycles by Artin K. Shalian”, Modern Humanities Research Association, Vol. 62, No. 1 (Jan., 1967), S. 188-189.
• Hugh Jansen, „David of Sassoun: The Armenian Folk Epic in Four Cycles by Artin K. Shalian”, The Journal of American Folklore, Vol. 80, No. 315 (Jan. - Mar., 1967), S. 94-96.
• Sunti Kumar Chatterji, Armenian Hero-Legends, and the Epic of David of Sasun, The Asiatic Society, vol. 1, No. 3, 1959, S. 199-219.