Στα τέλη του 2021, διπλωμάτες διέθεσαν ώρες επί ωρών λογομαχώντας για το εάν θα έπρεπε να υπάρξει διατύπωση περί “πλήρους εξόδου” ή “σταδιακής εξόδου” του άνθρακα από το ενεργειακό μείγμα του πλανήτη, στο τελικό ανακοινωθέν της συνόδου κορυφής COP26 για την κλιματική αλλαγή.
Υπό την πίεση της Κίνας και της Ινδίας, επικράτησε η “σταδιακή” δεύτερη επιλογή. Ωστόσο, αυτό και μόνο έφτανε ώστε τα Ηνωμένα Έθνη να διακηρύξουν ότι το πλέον βρώμικο καύσιμο “παραδιδόταν στην ιστορία”.
Τίποτε δεν απέχει περισσότερο από την πραγματικότητα.
Η χρήση άνθρακα ούτε έχει μειωθεί, ούτε – πολύ περισσότερο – καταργείται. Τα καλύτερα λόγια για την περιγραφή της αγοράς άνθρακα σήμερα διατυπώθηκαν το 2001 από τον Ivan Glasenberg, τότε επικεφαλής του μεγαθηρίου των εμπορευμάτων (commodities), Glencore. Ο μεγιστάνας είχε δηλώσει τότε ότι “όλοι ζητάνε κάρβουνο σαν κολασμένοι”.
Δύο δεκαετίες αργότερα, σε έναν πιο πολιτικά ορθό κόσμο, μπορεί κανείς απλώς να πει ότι η βιομηχανία άνθρακα ανθεί.
Ιστορικά ρεκόρ
Κοιτάξτε την αγορά. Η τιμή αναφοράς του θερμικού άνθρακα στην Ασία την περασμένη εβδομάδα εκτινάχθηκε σχεδόν στα 244 δολάρια ανά μετρικό τόνο, τη δεύτερη υψηλότερη της ιστορίας και μόνο λίγα δολάρια κάτω από το υψηλό του Οκτωβρίου.
Σε μια ένδειξη φρενίτιδας της αγοράς – που προκλήθηκε εν μέρει από την απαγόρευση εξαγωγών από την μεγάλη παραγωγό Ινδονησία – ένα μικρό φορτίο την περασμένη εβδομάδα διαπραγματεύτηκε σε πάνω από 300 δολάρια ο τόνος, κάτι που πολλοί στην αγορά πιστεύουν ότι είναι η πιο ακριβή συναλλαγή άνθρακα στην ιστορία.
Ο άνθρακας ο οποίος χρησιμοποιείται στη χαλυβουργία – ο λεγόμενος μεταλλουργικός ή οπτάνθρακας (κωκ) – διαπραγματεύεται επίσης σε ιστορικό υψηλό, αλλάζοντας χέρια σε τιμή πάνω από 400 δολ. ανά τόνο.
Οι εταιρείες εξόρυξης οι οποίες έχουν επιμείνει στον άνθρακα παρά τις πιέσεις για αποεπένδυση, θριαμβεύουν σε επίπεδο εσόδων. Κοιτάξτε τη Glencore, τον μεγαλύτερο εξαγωγέα θερμικού άνθρακα μεταφερόμενου διά θαλάσσης ανά τον κόσμο. Η μετοχή της έχουν ανέλθει σε υψηλό 10 ετών, καθώς οι επενδυτές αναμένουν χρηματική ανταμοιβή.
Γι’ αυτούς, ο κόσμος είναι ιδανικός: η ζήτηση αυξάνεται, ενώ η προσφορά είναι περιορισμένη, καθώς οι θεσμικοί επενδυτές, με επικεφαλής την BlackRock, έχουν πείσει σχεδόν όλες τις εξορυκτικές να σταματήσουν να επενδύουν σε νέα ανθρακωρυχεία. Η κατάσταση για τους παραγωγούς είναι τόσο καλή που εξωτερικά μοιάζει σχεδόν με καρτέλ.
Και οι κλιματικοί στόχοι;
Εκείνο που είναι καλό για τη Glencore και άλλους φανατικούς λάτρεις του άνθρακα αποτελεί ταυτόχρονα τραγικό νέο για τον πλανήτη. Το συγκεκριμένο εμπόρευμα είναι το καύσιμο με τη μεγαλύτερη ένταση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στον κόσμο και κάθε ενεργειακό σενάριο συμβατό με καθαρές μηδενικές εκπομπές άνθρακα έως το 2050 περιλαμβάνει ταχεία μείωση στη χρήση του. Στην πραγματικότητα όμως συμβαίνει το αντίθετο, στέλνοντας περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Πέρυσι, ο κόσμος έκαψε τη μεγαλύτερη ποσότητα άνθρακα στην ιστορία για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Και, σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις, η συνολική παγκόσμια κατανάλωση, η οποία – εκτός από την παραγωγή ενέργειας – περιλαμβάνει και βιομηχανικές χρήσεις όπως στον χάλυβα και στο τσιμέντο, θα φτάσει σε νέο ιστορικό υψηλό φέτος, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA).
Η έκρηξη της κατανάλωσης έχει διαψεύσει πολλούς οι οποίοι είχαν προβλέψει το 2013-14 ότι η ζήτηση άνθρακα είχε κορυφωθεί και σύντομα θα άρχιζε να μειώνεται. Στην καλύτερη περίπτωση, η κατανάλωση άνθρακα θα παραμείνει σταθερή σε ένα “οροπέδιο” μεγάλου υψομέτρου. Στη χειρότερη, μπορεί να συνεχίσει να αυξάνεται.
Μετά το 2022, ο ΔΟΕ προβλέπει κάποιες πρόσθετες μικρές αυξήσεις της ζήτησης για το 2023 και το 2024, εκτιμώντας τη διαμόρφωση νέων ιστορικών υψηλών και για τα δύο έτη.
Ο παράγοντας Κίνα
Το χάσμα μεταξύ της φιλοδοξίας του κόσμου να απαλλαγεί από τον άνθρακα και της πραγματικότητας του ενεργειακού του συστήματος ποτέ στην ιστορία δεν ήταν μεγαλύτερο.
Η Κίνα είναι μια βασική αιτία για την οποία η ζήτηση αυξήθηκε τόσο πολύ πέρυσι και συνεχίζει να το κάνει το 2022. Αντιμετωπίζοντας ελλείψεις ηλεκτρικής ενέργειας, το Πεκίνο διέταξε τα κρατικά ανθρακωρυχεία του στα τέλη του 2021 σε “σταχανοβίτικες” προσπάθειες ώστε να αποφευχθούν οι διακοπές ρεύματος. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο ασιατικός γίγαντας να εξορύξει περισσότερο άνθρακα από ποτέ στην ιστορία τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2021.
Το Πεκίνο, ωστόσο, δεν ήταν μόνο του σε αυτό. Στις ΗΠΑ, ο Δημοκρατικός γερουσιαστής Joe Manchin κάνει ό,τι μπορεί για να κρατήσει ζωντανή τη βιομηχανία άνθρακα. Οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη οι οποίες διακηρυκτικά έχουν “πράσινη” συνείδηση κλείνουν τα μάτια στην καύση άνθρακα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας όταν ο άνεμος δεν φυσά, ο ήλιος δεν λάμπει και το φυσικό αέριο γίνεται πολύ ακριβό.
Το Ηνωμένο Βασίλειο έκαψε την προηγούμενη Δευτέρα τον περισσότερο άνθρακα εδώ και σχεδόν έναν χρόνο προκειμένου να κρατήσει τα φώτα αναμμένα στη Μεγάλη Βρετανία και τη Βόρεια Ιρλανδία. Κι έπειτα, υπάρχουν τα αυτογκόλ.
Σε μια ακατανόητη από ορισμένες πλευρές πολιτική απόφαση, η Γερμανία αποσύρει τους πυρηνικούς σταθμούς της γρηγορότερα από τις μονάδες παραγωγής ενέργειάς της οι οποίες λειτουργούν με άνθρακα. Η πυρηνική ενέργεια θα έπρεπε εύκολα και χωρίς πολλές διατυπώσεις να υποκαταστήσει τον άνθρακα στην παροχή ηλεκτρικής ενέργειας και όχι το αντίστροφο.
Χειρότερα κι από το χειρότερο σενάριο
Όλα αυτά σημαίνουν ότι η ζήτηση για άνθρακα είναι πιθανό να αυξηθεί σχεδόν κατά 3% την περίοδο από το 2019 έως το 2024, φτάνοντας στο ιστορικό υψηλό των 8.031 εκατομμυρίων τόνων, σύμφωνα με τον IEA. Η πρόβλεψη είναι πολύ πιο απαισιόδοξη από τα τρία σενάρια τα οποία εξέθεσε ο οργανισμός πέρυσι για τη μελλοντική ενεργειακή ζήτηση.
Σε ένα εξ αυτών, η ζήτηση παρέμενε περίπου σταθερή από το 2019 έως το 2024. Στα άλλα δύο καταγραφόταν πτώση της κατανάλωσης. Χρησιμοποιώντας τα αριθμητικά στοιχεία του IEA, ο κόσμος θα πρέπει να μειώσει τη ζήτηση άνθρακα κατά περισσότερο από 20% από το 2019 έως το 2024 προκειμένου να βρίσκεται σε τροχιά συμβατή με τον στόχο του οργανισμού για μηδενικές εκπομπές έως το 2050.
Προς το παρόν, ο πλανήτης οδεύει προς την αντίθετη κατεύθυνση.
