Λίθινα εργαλεία και ένα παιδικό δόντι που βρέθηκαν σε ένα σπήλαιο στη νότια Γαλλία και χρονολογούνται προ περίπου 54.000 ετών, αποτελούν την αρχαιότερη ένδειξη για την παρουσία των σύγχρονων ανθρώπων (Homo sapiens) στη Δυτική Ευρώπη, πολύ νωρίτερα – κατά 10.000 έως 12.000 χρόνια – από τις έως τώρα εκτιμήσεις για το πότε πρωτοέφθασαν οι πρόγονοι μας από την Αφρική. Κάτι που – αν επιβεβαιωθεί – θα οδηγήσει στο να γραφτούν ξανά τα βιβλία της ευρωπαϊκής προϊστορίας. Η ανακάλυψη φαίνεται επίσης να αναιρεί την καθιερωμένη αντίληψη ότι οι Homo sapiens εξαφάνισαν βίαια τους “παλιούς” Νεάντερταλ μετά την άφιξη τους στην ευρωπαϊκή ήπειρο, καθώς είναι πιθανό ότι τα δύο είδη συνυπήρξαν για μερικές χιλιάδες χρόνια στις ίδιες περιοχές, πιθανώς πότε σε συνθήκες ειρηνικών ανταλλαγών και πότε ανταγωνισμού.
Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον καθηγητή ανθρωπολογίας Λουντοβίκ Σλιμάκ του Πανεπιστημίου της Τουλούζης “Ζαν Ζωρές” και του Εθνικού Γαλλικού Κέντρου Ερευνών (CNRS), οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Science Advances”, σύμφωνα με το “Nature”, το BBC και το “New Scientist”, εκτιμούν ότι δεν πρόκειται για απομεινάρια Νεάντερταλ, οι οποίοι όμως έζησαν στο ίδιο σπήλαιο τόσο πριν όσο και μετά από τους Homo sapiens. Δεν αποκλείεται τα δύο είδη να συναντήθηκαν, αν και δεν εντοπίστηκαν ίχνη πολιτισμικών ανταλλαγών μεταξύ τους.
Η παρουσία των τελευταίων στο σπήλαιο Μαντρέν στην κοιλάδα του Ροδανού, 140 χιλιόμετρα βόρεια από τη Μασσαλία, εκτιμάται ότι διήρκεσε μόνο τέσσερις δεκαετίες, ενώ των Νεάντερταλ για δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Λόγω των πολλών άλλων ευρημάτων στο Μαντρέν, τα οποία θα παρουσιαστούν στο μέλλον από τους ερευνητές, ο Σλιμάκ χαρακτήρισε το εν λόγω σπήλαιο “ένα είδος νεαντερτάλειας Πομπηΐας αλλά χωρίς καταστροφικά γεγονότα”.
Μέχρι σήμερα τα αρχαιότερα επιβεβαιωμένα μέσω DNA ίχνη Homo sapiens στην Ευρώπη έχουν βρεθεί σε σπήλαιο στη Βουλγαρία και είναι ηλικίας περίπου 44.000 ετών, ενώ οι Νεάντερταλ, αφού έζησαν στην Ευρώπη για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, εξαφανίστηκαν σε μεγάλο βαθμό πριν περίπου 40.000 χρόνια, δηλαδή λίγο μετά την άφιξη των “ξαδέρφων” τους Homo sapiens, αν και κάποιες μεμονωμένες ομάδες φαίνεται να άντεξαν για μερικές χιλιάδες χρόνια ακόμη.
Η Ελληνίδα καθηγήτρια παλαιοανθρωπολογίας Κατερίνα Χαρβάτη του γερμανικού Πανεπιστημίου του Τίμπινγκεν δήλωσε ότι τα ευρήματα φαίνεται να είναι πειστικά και να ανατρέπουν την καθιερωμένη εικόνα ότι το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης αποτελούσε αποκλειστική επικράτεια των Νεάντερταλ έως πριν περίπου 45.000 χρόνια.
Σημείωσε ότι η πρόωρη παρουσία των Homo sapiens στο σπήλαιο Μαντρέν δεν φαίνεται να υπήρξε πολύ πετυχημένη, αφού διήρκεσε λίγο και οι Νεάντερταλ επανήλθαν στον ίδιο χώρο. Υπενθυμίζεται ότι το 2019 η Χαρβάτη είχε παρουσιάσει στοιχεία για την ύπαρξη Homo sapiens στην Ελλάδα πριν 210.000 χρόνια (στο σπήλαιο Απήδημα στη Μάνη), ένα εύρημα για την παρουσία των προγόνων μας στην ευρωπαϊκή ήπειρο πολύ νωρίτερα από το γαλλικό ή το βουλγαρικό σπήλαιο.
O ερευνητής Κλεμάν Ζανολί του Πανεπιστημίου του Μπορντό και του CNRS, ο οποίος συμμετέχει στις έρευνες του Μαντρέν από το 1990 και όπου έχουν βρεθεί στο μεταξύ περίπου 60.000 λίθινα τεχνουργήματα και 70.000 απομεινάρια ζώων, δήλωσε: “Δεν υπήρξε μόνο ένα κύμα σύγχρονων ανθρώπων που έφθασαν και αποίκισαν την Ευρώπη, αλλά έγιναν πιθανώς αρκετές απόπειρες. Αυτό που βρήκαμε, είναι μάλλον μία από αυτές και πιθανώς υπήρξαν και άλλες που δεν έχουμε βρει ακόμη. Αναπάντητο είναι το ερώτημα αν έφυγαν από το σπήλαιο για να γυρίσουν από εκεί από όπου ήλθαν ή αν απλώς πέθαναν εκεί και δεν επιβίωσαν πάνω από λίγες δεκαετίες. Είναι αδύνατο να πει κανείς”.
Αλλοι επιστήμονες, όπως ο αρχαιολόγος Ουίλιαμ Μπανκς του Πανεπιστημίου του Μπορντό και του CNRS, εμφανίστηκαν πάντως πιο επιφυλακτικοί κατά πόσο τόσο τα εργαλεία όσο και το δόντι προέρχονται από Homo sapiens, καθώς δεν θεωρούν απολύτως πειστικά τα στοιχεία. Μέχρι στιγμής οι ερευνητές δεν έχουν επιχειρήσει να εξάγουν αρχαίο DNA από το δόντι για να βεβαιώσουν αν ανήκει σε Homo sapiens ή Νεάντερταλ.
