Δεν πρόκειται για ελληνοτουρκικές διαφορές ή έστω για συγκεκριμένες διεκδικήσεις από πλευράς της Άγκυρας. Πρόκειται για μία ανοιχτού ορίζοντα αναθεωρητική ατζέντα, η οποία σε τελική ανάλυση θέτει την Ελλάδα ενώπιον του εκβιασμού “φινλανδοποίηση ή ακρωτηριασμός”.
Οι τελευταίες δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου σχετικά με την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, καίτοι διατυπώθηκαν σε ανεπίσημο πλαίσιο, ήτοι σε συνέντευξη στο τουρκικό κρατικό κανάλι TRT, δεν παύουν να προέρχονται πό τον επικεφαλής της διπλωματίας της γείτονος και άρα να αντιμετωπίζονται με κάθε σοβαρότητα – χωρίς ελαφρυντικά του τύπου της “εγχώριας κατανάλωσης”.
Πόσο μάλλον που ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών με τις δηλώσεις του αυτές έφερε κάτι νέο στη συζήτηση: την έμμεση απειλή πολέμου. Η ήδη γνωστή θέση της Άγκυρας (η οποία τον Ιούλιο πήρε και τη μορφή επιστολής προς τον ΟΗΕ, για να απαντηθεί λίγο μετά από την ελληνική αντιπροσωπεία) ότι τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου έχουν στρατιωτικοποιηθεί παρανόμως, συνδέθηκε από τον περασμένο Σεπτέμβριο με την αμφισβήτηση της κυριαρχίας τους, όπως τη διατύπωσε ο Τούρκος υπηρεσιακός υφυπουργός Εξωτερικών Φεριντούν Σινιρλίογλου, σε επιστολή του προς τον Αντόνιο Γκουτέρες.
Επιπλέον βήμα
Στην ίδια γραμμή τώρα, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου κάνει ένα βήμα επιπλέον. Αναφερόμενος στις συνθήκες της Λωζάνης του 1923 και των Παρισίων του 1947 (για την παραχώρηση της Δωδεκαννήσου στην Ελλάδα) υποστήριξε: “Στην επιστολή που γράψαμε αναφέραμε πως η Ελλάδα παραβιάζει τους όρους των συνθηκών, αυτά τα νησιά δόθηκαν υπό όρους, και σε περίπτωση που η Ελλάδα δεν αλλάξει στάση τότε είναι συζητήσιμη η κυριαρχία των νησιών αυτών. Διότι παραβιάζονται οι όροι. Στείλαμε τις επιστολές μας. Θα παρακολουθούμε το ζήτημα αυτό. Αν χρειαστεί θα κάνουμε τις τελευταίες μας προειδοποιήσεις και μετά ξεκινάει αυτή η συζήτηση”. Το τι είδους μπορεί να είναι αυτές οι “τελευταίες προειδοποιήσεις” και η μετέπειτα “συζήτηση”, μένει ανοικτό στη φαντασία.
Πρόκειται για αποφασιστικό βήμα σε μία τακτική η οποία θυμίζει το θρυλούμενο “πείραμα του βατράχου σε ζεστό νερό”: εάν η άνοδος της θερμοκρασίας είναι αργή και σταδιακή, δεν γίνεται αντιληπτή από το θύμα της μέχρι να είναι πια αργά. Εν προκειμένω, τα ζητήματα που εγείρει η Άγκυρα τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, πληθαίνουν, συσσωρεύονται και επιδεινώνονται, μέσα από διαδοχικά βήματα, κανένα εκ των οποίων δεν μπορεί απομονωμένο να δικαιολογήσει μείζονα κρίση.
Από την υφαλοκρηπίδα στα χωρικά ύδατα και από την αμφισβήτηση των γραμμών βάσης των τελευταίων (βλ. γκρίζες ζώνες) μέχρι την αμφισβήτηση της κυριαρχίας μεγάλων, κατοικούμενων από ελληνικό πληθυσμό νησιών, η κλιμάκωση μέσα στα χρόνια είναι σαφής. Όπως άλλωστε είναι σαφής και στο στρατιωτικό πεδίο λ.χ. από τις παραβάσεις κανόνων εναέριας κυκλοφορίας στις παραβιάσεις εθνικού εναέριου χώριου και εκείθεν στις υπερπτήσεις.
Μικρή σημασία έχει η επιχειρηματολογία σε επίπεδο διεθνούς δικαίου (λ.χ. με την υπενθύμιση των όσων συνεπάγεται κατ’ αναλογίαν για τα νησιά η επαναστρατιωτικοποίηση των Στενών με τη Συνθήκη του Μοντρέ το 1936 που αναθεώρησε τη Συνθήκη της Λωζάνης) ή η επισήμανση λογικών αντιφάσεων: π.χ. του γεγονότος ότι ο Τσαβούσογλου αποκρούει ως ελληνική δολιότητα την επίκληση τουρκικής απειλής για τα νησιά – ενώ ταυτοχρόνως αξιολογεί ως εξ ορισμού αναποτελεσματική απέναντι στην προβαλλόμενη απειλή την ελληνική στρατιωτική παρουσία.
Είναι βέβαιο ότι η Τουρκία έχει καταλλήλως προετοιμάσει τον διπλωματικό της φάκελο για το νέο μέτωπο που ανοίγει. Όμως το κρίσιμο είναι ότι μιλά τη γλώσσα της ισχύος: επιδιώκει να εκβιάσει από την Αθήνα μια συνθήκη μειωμένης κυριαρχίας σε τμήματα της επικράτειάς της και το εγχείρημα αυτό δεν έχει νόημα δίχως υπόρρητη απειλή βίας σε περίπτωση μη συμβιβασμού.
Το συνοδεύει δε αυτό με την καινοφανή θεωρία ότι οι θεμελιώδεις προβλέψεις της Συνθήκης της Λωζάνης, η οποία όρισε μέχρι σήμερα τα σύνορα των δύο χωρών, τίθενται 100 χρόνια μετά υπό την αίρεση της εκπλήρωσης οποιουδήποτε άλλου όρου της. Με άλλα λόγια, ότι η ελληνική επικράτεια έχει τις διαστάσεις που γνωρίζουμε υπό “προϋποθέσεις” που εναπόκειται στην Άγκυρα να αναδεικνύει. Πρόκειται για πραγματικό ασκό του Αιόλου.
