Ως απόπειρα της Τουρκίας να εκτονώσει την ασφυκτική πίεση που προκαλεί στην εσωτερική της σκηνή η διαφαινόμενη κατάρρευση της οικονομίας και μαζί η ραγδαία φτωχοποίηση του πληθυσμού της, ερμηνεύουν τόσο η Αθήνα, όσο και άλλες, ευρωπαϊκές πρωτεύουσες το κρεσέντο των «εμπρηστικών» δηλώσεων, στις οποίες επιδίδεται τα τελευταία εικοσιτετράωρα η Άγκυρα δια στόματος κορυφαίων αξιωματούχων της και με προεξάρχοντα τον Τούρκο Πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Μολονότι το περιεχόμενο, αλλά και η πορεία κλιμάκωσης της επιθετικής ρητορικής της γειτονικής χώρας τυγχάνουν της τεταμένης προσοχής της Αθήνας, η δραματική, ωστόσο, υποχώρηση της τουρκικής λίρας (με απώλειες πάνω από το 40% της αξίας της), όσο και το ρεκόρ πληθωρισμού, που φλερτάρει με ποσοστό 50%, στενεύουν τα περιθώρια ελιγμών για την τουρκική ηγεσία, με την ελληνική πλευρά να αποτελεί τον εύκολο -λεκτικό- στόχο για την εξαέρωση της συσσωρευμένης, λαϊκής δυσαρέσκειας στη γείτονα.
Παρότι η «οδός διαφυγής» από τα εσωτερικά της προβλήματα, την οποία έχει επιλέξει τις τελευταίες ημέρες η Άγκυρα περιλαμβάνει σε ενιαία λίστα, μεταξύ άλλων, την αποστρατικοποίηση των ελληνικών νησιών, το μπαράζ παραβιάσεων του εθνικού εναέριου χώρου, τη δηκτική «υπόμνηση» της Μικρασιατικής Καταστροφής παρά τη συμπλήρωση φέτος 100 χρόνων από τα τραγικά γεγονότα, αλλά και την επίκληση του casus belli, η ελληνική πλευρά διατηρεί -με παροιμιώδη τρόπο- την ψυχραιμία της και προκρίνει την οικοδόμηση διεθνών συμμαχιών, αλλά και την επίτευξη πολυμερών αντιδράσεων απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα, επιδιώκοντας έτσι τη ρητή στήριξη των ελληνικών θέσεων από διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς, αλλά και άλλες κυβερνήσεις και κοινοβούλια.
«Απάντηση» στα εξοπλιστικά
Παράλληλα, προσανατολισμένη στην καταγγελία της τουρκικής παραβατικότητας στην ΕΕ -ενόψει και της επικείμενης Συνόδου Κορυφής– αλλά και σε διεθνή fora, η Αθήνα εξακολουθεί την εις βάθος ενημέρωση των εταίρων της για τις προκλητικές κινήσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου. Κινήσεις οι οποίες επανήλθαν, πριν καν στεγνώσει το μελάνι της υπερψήφισης από την ελληνική Βουλή του νομοσχεδίου για την προμήθεια νέων μαχητικών αεροσκαφών και φρεγατών.
Κοινωνοί, άλλωστε, της τουρκικής προκλητικότητας έχουν καταστεί αναλυτικά το τελευταίο διάστημα και οι Ευρωπαίοι ηγέτες, καθώς η προκλητική συμπεριφορά της Άγκυρας αναγνωρίστηκε με ελληνική πρωτοβουλία, στο «Κείμενο Συμπερασμάτων» της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ τον περασμένο Οκτώβριο, επισείοντας σημαντικές κυρώσεις σε περίπτωση έντασης της παραβατικής της στάσης. Στη ίδια κατεύθυνση, ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης ενημέρωσε χθες τον Σέρβο Πρόεδρο, Αλεξάνταρ Βούτσιτς για την επιστροφή της γειτονικής χώρας στην στρατηγική της όξυνσης, δίνοντας συνέχεια, με κάθε ευκαιρία, στη διεθνοποίηση του ζητήματος.
«Στα σχοινιά» το casus belli
Την ίδια ώρα, ο παροξυσμός των τουρκικών δηλώσεων δεν εξασφαλίζει «ζωτικό χώρο» στη γειτονική χώρα για τις ανεδαφικές αξιώσεις της, καθώς με αποφασιστικό τρόπο απέκρουσε τις αιτιάσεις της χθες ο Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, όταν προκλήθηκε σχετικά από τον Τούρκο Πρέσβη στην Νορβηγία, όπου ο Έλληνας ΥΠΕΞ πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη.
Μιλώντας στο Νορβηγικό Ίδρυμα Διεθνών Σχέσεων, σε ανοιχτή συζήτηση με θέμα: «Η εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο», ο κ. Δένδιας ανέφερε πως «η Τουρκία με συγκεκριμένες παραβατικές ενέργειες που είχαν ως αποκορύφωμα το τουρκολιβυκό μνημόνιο, επιλέγει να αγνοεί το διεθνές δίκαιο της θάλασσας και απειλεί τη χώρα μας από το 1995 με casus belli», ενώ έδειξε στους παρευρισκόμενους το σημείο του χάρτη, όπου πλοία του τουρκικού πολεμικού ναυτικού παρενόχλησαν το ιταλικών συμφερόντων πλοίο Nautical Geo, το οποίο πραγματοποιούσε σεισμικές έρευνες για λογαριασμό της ΕΕ, με βάση το σχέδιο του East Med. Το γεγονός αυτό είναι αχαρακτήριστο, τόνισε ο Έλληνας υπουργός. Η Τουρκία αποκαλεί την κατάσταση αυτή «νομιμότητα», είπε χαρακτηριστικά.
«Θερμές» στιχομυθίες
Η θερμοκρασία, ωστόσο, «χτύπησε κόκκινο» στην αίθουσα, όταν ο Τούρκος πρέσβης απάντησε στην τοποθέτηση του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών, λέγοντας πως όλα όσα κάνει η Τουρκία, τα κάνει ως απάντηση στις κινήσεις της Ελλάδας. Ο ίδιος αναφέρθηκε και στο casus belli και περιέγραψε πως αυτό αποφασίστηκε, όταν η Ελλάδα αποφάσισε ότι μπορεί να επεκτείνει… μονομερώς τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ. Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, ωστόσο, απάντησε ξεκάθαρα και έστειλε αυστηρό μήνυμα προς την Άγκυρα, λέγοντας πως από τον καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, αναφέρεται ρητά ότι απαγορεύεται όχι μόνο η χρήση, αλλά και η απειλή χρήσης βίας.
Όπως είπε, ο κ. Δένδιας, «αν η Τουρκία θέλει να μείνει στην εποχή του 19ου αιώνων, των κανονιοφόρων και των ξεπερασμένων αυτοκρατορικών θεωρήσεων, τότε δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρξει καμία πρόοδος».
Από πλευράς του, ο Τούρκος πρέσβης στη Νορβηγία, ξεκίνησε την προκλητική τοποθέτησή του, λέγοντας ότι όλα όσα άκουσε δεν ήταν καθόλου ευχάριστα. Χάνετε το κρίσιμο σημείο είπε ο πρέσβης απευθυνόμενος στον Έλληνα Υπουργό, ότι όλα όσα κάνει η Τουρκία τα κάνει σε απάντηση των ελληνικών κινήσεων, αναφέροντας για παράδειγμα ότι το casus belli εκδόθηκε από την τουρκική Εθνοσυνέλευση όταν η Ελλάδα είπε ότι θα επεκτείνει μονομερώς τα χωρικά ύδατά της στα 12 νμ, παραχαράσσοντας τόσο τα πραγματικά γεγονότα, όσο και τις προεκτάσεις τους.
«Η πλευρά της Μικράς Ασίας»
Η Τουρκία δεν προσχώρησε στη Σύμβαση διότι ακριβώς υπήρχαν διαφορές στο Αιγαίο, ανέφερε ακόμη ο Τούρκος πρέσβης, ενώ στο σημείο εκείνο -ξεπερνώντας κάθε όριο- σχολίασε, απευθυνόμενος στον κ. Δένδια, πως το Αιγαίο έχει δυο πλευρές. Η μία είναι αυτή της Μικράς Ασίας θα πρέπει μάλλον να τη θυμάστε από την Ιστορία, υπονοώντας προφανώς τα γεγονότα του 1922.
Την ίδια ώρα, η Άγκυρα δεν είναι διατεθειμένη να κάνει διάλογο μόνο επί του Δικαίου της Θάλασσας συνέχισε ο Τούρκος πρέσβης, κατηγορώντας ταυτόχρονα την Ελλάδα ότι δεν έχει διάθεση για πραγματικό διάλογο και θέτοντας τέλος και στο τραπέζι το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, επικαλούμενος τη Συνθήκη της Λοζάνης, αγνοώντας όμως προφανέστατα την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, τη διατήρηση της στρατιάς του Αιγαίου στα παράλια της Μικράς Ασίας, με την παρουσία μάλιστα ισχυρών αποβατικών δυνάμεων, και τη μόνιμη απειλή πολέμου κατά της χώρας μας.
«Πανηγυρικός» Δένδια
Ψύχραιμος και με εμφανή αυτοπεποίθηση, ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών αποδόμησε την τουρκική επιχειρηματολογία σημείο προς σημείο, ενώ εγκάλεσε τον συνομιλητή του αναφορικά με τον «κώδικα» ευγενείας ως διπλωμάτη, όταν τον διέκοψε την ώρα της απάντησής του.
Απαντώντας, ωστόσο, αποφασιστικά, ο κ. Δένδιας ανέφερε πως: «πρώτα απ᾽όλα θα ήθελα να ευχαριστήσω τον πρέσβη, το είπα και νωρίτερα, που είναι σήμερα εδώ. Βεβαίως, δεν υπάρχει ερώτημα, αυτή ήταν μια ευθεία τοποθέτηση. Κατά κάποιον τρόπο θα ήθελα να σας ευχαριστήσω, κύριε πρέσβη, διότι πιστοποιείτε ακριβώς αυτό που είπα. Διότι κατ᾽ ουσίαν, αν μου επιτρέπετε να επαναλάβω, είπατε ότι είναι νόμιμο για την Τουρκία να εγείρει casus belli εναντίον μας, ως απειλή πολέμου (σ.σ. διακόπτει ο Τούρκος πρέσβης παρεμβαίνοντας: «… εφόσον συνεχίσετε μονομερώς. Ο προσδιορισμός ζωνών πρέπει να έχει δύο πλευρές.») Το να διακόπτετε όντας διπλωμάτης, θεωρώ ότι δεν εμπίπτει στους κανόνες σας περιεχομένου».
Επανεκκινώντας -μετά τη σύντομη διακοπή- την τοποθέτησή του, «λοιπόν, αρχίζω πάλι» τόνισε ο Έλληνας ΥΠΕΞ, προσθέτοντας πως: «λέτε ανοιχτά σε ένα ακροατήριο, και μάλιστα ευτυχώς είμαστε και στο διαδίκτυο, ότι το να απειλείται με πόλεμο οιαδήποτε χώρα είναι νόμιμο. Αλλά, εάν θυμηθώ καλά τα όσα είχα διδαχθεί στο Πανεπιστήμιο, αλλά κι αν θυμηθώ επίσης καλά, έχετε υπογράψει την Χάρτα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Και αν μου επιτρέπετε η μνήμη μου να με βοηθά λίαν, αυτό απαγορεύει πλήρως την χρήση ισχύος και την απειλή χρήσης ισχύος». «Επομένως, εάν μου επιτρέπετε να ερωτήσω, όχι εσάς αλλά την Τουρκία -διότι δεν είναι προσωπικό το ζήτημα-: δεν είναι casus belli ακριβώς αυτό που απαγορεύεται από την Χάρτα του ΟΗΕ;», διερωτήθηκε ο Έλληνας ΥΠΕΞ.
«Θέτει η Χάρτα του ΟΗΕ προϋποθέσεις σε αυτήν την κατάσταση, σύμφωνα με τη δική σας ερμηνεία περί του τί η Ελλάδα «είπε ότι θα πράξει»; σύμφωνα προς τί; προς την Διεθνή Σύμβαση που 168 μέρη έχουν υπογράψει με την περήφανη εξαίρεση της Τουρκίας; Ακόμη και οι Ηνωμένες Πολιτείες που δεν έχουν επικυρώσει την UNCLOS (United Nations Convention on the Law of the Sea, Συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας), συστήνουν σε κάθε χώρα του κόσμου να υπογράψει την UNCLOS!» υποστήριξε σχετικά ο κ. Δένδιας.
Σύμφωνα με τον Υπουργό Εξωτερικών, «κι εδώ έρχεται η Τουρκία και λέει: «επειδή εγώ δεν έχω υπογράψει την UNCLOS, δεν έχετε δικαίωμα να εφαρμόσετε την UNCLOS, κι αν όντως την εφαρμόσετε, αυτό συνιστά απειλή πολέμου εναντίον σας, και αυτό είναι! Επειδή έτσι θέλω εγώ!» συμπλήρωσε ο Έλληνας ΥΠΕΞ και πρόσθεσε: «Είναι αυτό λογική συμπεριφορά και τρόπος να λειτουργούν τα πράγματα στον 21ο αιώνα; Είναι όντως αυτό «πρόσκληση σε διάλογο»; Ή είναι καθαρή απειλή; Και θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω πολύ σκληρότερες λέξεις από την «απειλή πολέμου», σημείωσε ο ίδιος.
Η Τουρκία να εισέλθει στον 21ο αιώνα
«Επομένως, η αλήθεια είναι ότι οι διαφορές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είναι επιλύσιμες. Υπό μία προϋπόθεση: ότι η Τουρκία θα εισέλθει στον 21ο αιώνα. Εάν η Τουρκία παραμείνει στον 19ο αιώνα, εάν η Τουρκία εμείνει στον τρόπο με τον οποίο ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής μετήρχετο τις υποθέσεις, έχοντας τις αρμάδες του γύρω από την Μεσόγειο, τότε αυτό είναι αδύνατον. Είναι απέλπιδο» ξεκαθάρισε ο κ. Δένδιας.
«Αλλά κατά την ταπεινή μου γνώμη, υπάρχει η δυνατότητα η Τουρκία να αλλάξει τους τρόπους και την αντίληψή της. Διότι πιστεύω βαθύτατα ότι αυτό είναι προς όφελος της τουρκικής κοινωνίας. Και αν επιτρέπεται να επαναλάβω τον εαυτό μου, μια τεράστια δυναμική θα αναδεικνύετο, εάν αυτό το ζήτημα επιλύετο» παρατήρησε ο ίδιος.
Όσον αφορά μάλιστα το Τουρκολιβυκό Σύμφωνο, ο κ. Δένδιας επικαλέστηκε, εκ νέου, τα λεγόμενα του Τούρκου Πρέσβη, υπογραμμίζοντας πως: «μια τελευταία παρατήρηση: Ο πρέσβης είπε ότι το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο ήταν μια αντίδραση σε κάτι. Τί ήταν αυτό το «κάτι» δεν μας αποκαλύφθηκε. Αλλά και πάλι, το ερώτημα είναι: πώς μια παράνομη αντίδραση θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή; Αυτό που θέλω να πω είναι ότι, η σωστή απάντηση στο ερώτημα αυτό θα ήταν: «Όχι, είστε λάθος! Το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο είναι μια Νόμιμη Συμφωνία»! Άκουσα ότι είναι μια αντίδραση σε «κάτι», αλλά και πάλι, κανείς σε αυτόν τον πλανήτη δεν μπορεί να υπερασπιστεί αυτή τη Συμφωνία επί νόμιμης βάσεως. Το σημείο της μη νομιμότητας (αυτής της Συμφωνίας) είναι ακριβώς το ίδιο με το ωσάν η Τουρκία να είχε οριοθετήσει με την Σιγκαπούρη. Ή εν πάσει περιπτώσει, με την Βραζιλία. Ή με την Παταγονία. Ή με οτιδήποτε. Πώς αυτό μπορεί να σταθεί στον σημερινό κόσμο;», κατέληξε ο Έλληνας ΥΠΕΞ.
«Να υποβάλλουμε τη διαφορά μας στο Δικαστήριο»
Νωρίτερα, ο κ. Δένδιας είχε επαναλάβει την προθυμία της Ελλάδος να διαπραγματευτεί με την Τουρκία για την επίλυση της διαφοράς που εκκρεμεί, δηλαδή την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, σύμφωνα πάντα με το Διεθνές Δίκαιο και συγκεκριμένα το Δίκαιο της Θάλασσας. «Ελλείψει διμερούς συμφωνίας, να υποβάλλουμε τη διαφορά μας στο Δικαστήριο» συμπλήρωσε. Ειδικά για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, ο ίδιος είπε πως η Ελλάδα βλέπει την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου ως περιοχή σταθερότητας και ευημερίας, όπου όλες οι χώρες, όλοι οι λαοί θα πρέπει να μπορούν να απολαμβάνουν ειρήνη και ασφάλεια, ενώ υπενθύμισε με νόημα πως η Ελλάδα έχει αναπτύξει στενούς δεσμούς με σημαντικούς εταίρους της περιοχής, που εκτείνονται από τα Βαλκάνια στη Μέση Ανατολή και από τη Βόρεια Αφρική στον Κόλπο. «Με βάση την κοινή αντίληψη του Δικαίου της Θάλασσας, επεκτείνουμε αυτή τη συνεργασία και με χώρες της περιοχής Ινδο-Ειρηνικού», επισήμανε.
Η «ελληνική απάντηση»
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε ακόμα ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών στις πολυμερείς μορφές συνεργασίας σε ευρύ πληθώρα τομέων που έχει συνάψει η Ελλάδα, υπογραμμίζοντας πως με αυτόν τον τρόπο εκφράζει τη φωνή και ενισχύει τις προσπάθειες όλων εκείνων που έχουν αφοσιωθεί να διαφυλάξουν την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ανάπτυξη. «Αυτή είναι η ελληνική απάντηση στις πολλές προκλήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και στην ευρύτερη γειτονιά μας» διαμήνυσε.
«Φρένο» Παναγιωτόπουλου
Χωρίς να μένει τίποτα αναπάντητο στο πλαίσιο της πολυμερούς διπλωματίας, στη διμερή συνάντησή τους -εκτάκτως χθες- στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Παναγιωτόπουλος κάλεσε με τη σειρά του τον ομόλογό του, Χουλουσί Ακάρ, να σταματήσουν οι προκλήσεις στο Αιγαίο. Οι επισημάνσεις του Έλληνα Υπουργού Εθνικής Άμυνας ήρθαν αφενός στον απόηχο της τουρκικής παρενόχλησης του ελικοπτέρου που μετέφερε τον Υφυπουργό, Νικο Χαρδαλιά στα ακριτικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και αφετέρου των προκλητικών δηλώσεων από μέρους της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας, με τις οποίες εγείρουν ζητήματα κυριαρχίας στα ελληνικά νησιά.
Πάντως, στη Σύνοδο των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ ο Γενικός Γραμματέας της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, Γενς Στόλτενμπεργκ δεν παρέλειψε να αναφερθεί στην 70ή επέτειο από την ένταξη της Ελλάδος και της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, ενδυναμώνοντας στα επόμενα χρόνια την νοτιοανατολική του πτέρυγα.
