Ως εργαλείο για υγιείς χρηματοδοτήσεις σε συνεπείς επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα θα λειτουργήσει ο κρατικός «Τειρεσίας», που συστήνεται με πρωτοβουλία του υπουργείου Οικονομικών με τη μορφή ανεξάρτητης Αρχής Πιστοληπτικής Αξιολόγησης. Το σχέδιο νόμου, που αποκαλύπτει η «Κ», προβλέπει ότι θα συγκεντρώνει όλα τα οικονομικά δεδομένα φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων από οφειλές προς την εφορία, τα ασφαλιστικά ταμεία και τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, προκειμένου να υπάρξει πλήρης καταγραφή της συναλλακτικής τους συμπεριφοράς.
Σύστημα βαθμολόγησης
Στόχος θα είναι η αξιολόγηση της πιθανότητας αθέτησης μιας υποχρέωσης και η πιστοληπτική αξιολόγηση, βάσει της οποίας θα δημιουργηθεί ένα σύστημα βαθμολόγησης (scoring) για όλες τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και το οποίο θα αποτελέσει και το διαβατήριο για ρυθμίσεις οφειλών, τη συμμετοχή επιχειρήσεων σε διαγωνισμούς του Δημοσίου για την ανάληψη έργων ή ακόμα και την παροχή κρατικών εγγυήσεων στο πλαίσιο υλοποίησης χρηματοδοτούμενων από το Δημόσιο ή συγχρηματοδοτούμενων από την Ε.Ε. ή άλλο διεθνή οργανισμό προγραμμάτων. Περαιτέρω το σύστημα αξιολόγησης θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από ιδιωτικούς φορείς, όπως τράπεζες, εταιρείες διαχείρισης κόκκινων δανείων, αλλά και άλλες επιχειρήσεις του λιανεμπορίου, προκειμένου να χορηγήσουν δάνεια, να ρυθμίσουν οφειλές ή να δώσουν πίστωση για την αγορά ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας. Η χρήση από ιδιωτικούς φορείς του συστήματος βαθμολόγησης που θα παράγει η ανεξάρτητη Αρχή, θα πρέπει σύμφωνα με τις διατάξεις του νομοσχεδίου να έχει τη ρητή συγκατάθεση του φυσικού ή του νομικού προσώπου, τηρώντας τη νομοθεσία για την προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
Καταλύτης για την αγορά
Σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις, η δημιουργία μιας Αρχής που θα συγκεντρώνει όλες τις οφειλές προς το Δημόσιο –είτε πρόκειται για οφειλές που εξυπηρετούνται κανονικά είτε για οφειλές που είναι σε καθυστέρηση– θα λειτουργήσει ως καταλύτης στην αγορά. Αυτό, γιατί σταδιακά θα μπορεί να συνδυαστεί με άλλες πηγές ενημέρωσης, όπως ο «Τειρεσίας» των τραπεζών, και θα αποτελέσει βασική πηγή άντλησης πληροφόρησης για κάθε συναλλαγή που απαιτεί πίστωση ή κάθε οφειλή που απαιτεί ρύθμιση ή διακανονισμό.
Η πιστοληπτική αξιολόγηση που θα δημιουργηθεί θα καθορίσει τις οικονομικές σχέσεις με το Δημόσιο, τις τράπεζες, όλες τις επιχειρήσεις του χρηματοοικονομικού τομέα, αλλά και εμπόρους λιανικής πώλησης, εταιρείες κινητής τηλεφωνίας και προμηθευτές. Σύμφωνα με τις τράπεζες, ωφελημένοι θα είναι κατά κύριο λόγο οι συνεπείς επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, οι οποίοι σήμερα αντιμετωπίζονται με τα ίδια κριτήρια με τους ασυνεπείς λόγω της ελλιπούς πληροφόρησης που υπάρχει για τη συναλλακτική τους συμπεριφορά με το κράτος.
Με τον τρόπο αυτό η χώρα μας θα αποκτήσει έναν αξιόπιστο μηχανισμό για την παροχή πιστώσεων (credit bureau) αντίστοιχο με αυτούς που λειτουργούν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και προοπτικά μπορεί να επιτρέψει ακόμη και την εξατομικευμένη τιμολόγηση για μια σειρά υπηρεσιών, που σήμερα τιμολογούνται ακριβά καθώς βασίζονται σε ελλιπή και αποσπασματικά στοιχεία για το συνολικό ύψος των χρεών ενός φυσικού ή νομικού προσώπου.
Οπως προβλέπει το σχέδιο νόμου που φέρνει στη δημοσιότητα η «Κ», σκοπός της Αρχής Πιστοληπτικής Αξιολόγησης είναι:
• Η συλλογή, αποθήκευση και επεξεργασία δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς.
• Η παραγωγή και χορήγηση πιστοληπτικής βαθμολόγησης.
• Η παροχή αξιόπιστης πιστοληπτικής βαθμολόγησης προς χρήση από δημόσιους οργανισμούς και φορείς, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ή/και λοιπούς ιδιώτες, στο πλαίσιο μείωσης των επιπέδων των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων και των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς δημόσιους φορείς και λοιπούς ιδιώτες, καθώς και για την πρόληψη του φαινομένου της υπερχρέωσης των ιδιωτών.
Ολοι οι φορείς του Δημοσίου
Θα συγκεντρώνει όλες τις οφειλές των φορολογουμένων και των επιχειρήσεων προς την εφορία, τα ασφαλιστικά ταμεία και τους δήμους.
Υπόχρεοι για την παροχή στοιχείων στη νέα Αρχή θα είναι όλοι οι φορείς του δημόσιου τομέα και οι φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι, όπως αναφέρει το σχέδιο, «υποχρεούνται να εξασφαλίζουν την πρόσβαση ή και να παρέχουν προς την Αρχή έγκαιρα και με ακρίβεια και να επικαιροποιούν ανά μήνα όλα τα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς, περιλαμβανομένων των πληροφοριών ταυτοποίησης και των γενικών πληροφοριών, που τηρούνται στα αρχεία τους για τους οφειλέτες τους για το χρονικό διάστημα των τελευταίων 24 μηνών». Η διασύνδεση θα γίνει εντός 12 μηνών από την πρόσκληση που θα απευθύνει η Αρχή, όταν αυτή συσταθεί, ενώ από την πλευρά της, «η Αρχή υποχρεούται να ενημερώνει τα υποκείμενα δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς, δηλαδή τα φυσικά και τα νομικά πρόσωπα, για τους φορείς του δημόσιου τομέα που έχουν συνδεθεί και έχουν παράσχει στοιχεία».
Τα «δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς» που θα τηρούνται θα είναι τόσο οι ληξιπρόθεσμες όσο και μη ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο. Συγκεκριμένα, θα αφορούν:
• Στοιχεία εξατομίκευσης της οφειλής, όπως ο αριθμός ταμειακής βεβαίωσης ή ο αριθμός σύμβασης.
• Η φύση της οφειλής.
• Οι βασικοί όροι της οφειλής, όπως το αρχικό και το τρέχον ύψος της, κατά κεφάλαιο, προσαυξήσεις και πρόστιμα, η διάρκεια αποπληρωμής και το επιτόκιο και οι τυχόν μεταβολές τους.
• Οι εμπράγματες και ενοχικές εξασφαλίσεις της οφειλής και η αποτίμησή τους.
• Οι καταβολές που πραγματοποιήθηκαν, ο χρόνος των καταβολών και το τρέχον υπόλοιπο της οφειλής.
• Οι ρυθμίσεις της οφειλής.
• Τα φορολογικά δεδομένα, όπως στοιχεία εισοδήματος και περιουσιακής κατάστασης.
• Οι μεταβολές των προσώπων της οφειλής λόγω καθολικής ή ειδικής διαδοχής.
• Πληροφορίες για την πορεία τυχόν δικαστικών διενέξεων μεταξύ οφειλέτη και πιστωτών, τυχόν μέτρα διοικητικής ή αναγκαστικής εκτέλεσης που λήφθηκαν, καθώς και η πορεία της τυχόν δικαστικής προσβολής τους, η άσκηση ποινικής δίωξης ή η ποινική καταδίκη λόγω μη καταβολής των οφειλών, αν η μη καταβολή τους συνιστά αξιόποινη πράξη.
Στα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς θα περιλαμβάνονται επίσης στοιχεία όπως αν κάποιος είναι άνεργος ή έχει πτωχεύσει.
Υπό ποιες προϋποθέσεις θα παίρνουν το σκορ της βαθμολόγησης οι τράπεζες
Η Αρχή Πιστοληπτικής Αξιολόγησης θα παράγει ένα σύστημα αξιολόγησης με βάση τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει και θα μπορεί να ανταλλάσσει την αξιολόγηση αυτή με άλλους φορείς. Συγκεκριμένα θα μπορεί να μεταβιβάζει έπειτα από αίτημα και έναντι χρέωσης την πιστοληπτική αξιολόγηση (scoring) που έχει δημιουργήσει σε ιδιωτικούς φορείς. Η μεταβίβαση δεν θα αφορά τα στοιχεία της οικονομικής συμπεριφοράς του φυσικού ή του νομικού προσώπου, δηλαδή τις οφειλές τους, αλλά μόνο την πιστοληπτική αξιολόγησή του, αφού ρητά προβλέπει το σχέδιο νόμου ότι «η επεξεργασία των δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς είναι απόρρητη και η αξιολόγηση διεξάγεται αποκλειστικά και μόνο από την Αρχή».
Προϋπόθεση είναι η ρητή συγκατάθεση του φυσικού ή του νομικού προσώπου, η οποία όπως προβλέπει το σχέδιο νόμου θα μπορεί να ανακαλείται ανά πάσα στιγμή, χωρίς ωστόσο να θίγεται «η νομιμότητα της επεξεργασίας που βασίστηκε στη συγκατάθεση προ της ανάκλησής της».
Εκτός από το δικαίωμά του, το φυσικό ή το νομικό πρόσωπο να αντιταχθεί στη χρήση της βαθμολόγησης από εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, διατηρεί το δικαίωμα να αμφισβητήσει την ορθότητα της πιστοληπτικής βαθμολόγησης. Αν και το νομοσχέδιο δεν αναφέρει ρητά τις ιδιωτικές εταιρείες που μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτή την πληροφόρηση, πρόκειται για τράπεζες, εταιρείες διαχείρισης, εταιρείες λιανικού εμπορίου, εταιρείες κινητής τηλεφωνίας ή εν γένει προμηθευτές, οι οποίοι θα πρέπει να αναφέρουν στην αίτηση που θα υποβάλλουν και τον σκοπό που επιδιώκουν για την επεξεργασία των δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς.
Σκοπός μπορεί να είναι:
i) Η επαλήθευση των πληροφοριών που παρασχέθηκαν από το φυσικό ή το νομικό πρόσωπο σχετικά με αίτηση χορήγησης πίστωσης.
ii) Η αξιολόγηση των κινδύνων που πηγάζουν από τη χορήγηση πίστωσης από φορέα ιδιωτικού τομέα προς ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ή η παροχή εγγύησης για μια πιστωτική σύμβαση.
iii) Η αξιολόγηση των κινδύνων που πηγάζουν από χορηγηθείσα πίστωση, ή τη μετατροπή της φύσης ή της διάρκειας μιας πιστωτικής σύμβασης ή εγγύησης που έχει χορηγηθεί.
iv) Η παρακολούθηση και αξιολόγηση της μη τήρησης οποιουδήποτε όρου πιστωτικής σύμβασης που χορηγήθηκε από φορέα ιδιωτικού τομέα ή εγγύησης που παρασχέθηκε από αυτόν.
v) Η αξιολόγηση αίτησης υπαγωγής ενός φυσικού ή νομικού προσώπου σε διακανονισμό οφειλών προς φορέα ιδιωτικού τομέα.
vi) Η ανάλυση των χαρτοφυλακίων πιστωτικών συμβάσεων που τηρούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Η Αρχή, όπως προβλέπει το σχέδιο νόμου, διαθέτει «λειτουργική ανεξαρτησία, διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια και δεν υπόκειται σε έλεγχο ή εποπτεία από κυβερνητικά όργανα, κρατικούς φορείς ή άλλες διοικητικές αρχές. Αντίθετα υπόκειται σε κοινοβουλευτικό έλεγχο. Τα όργανα διοίκησης της Αρχής είναι ο διοικητής και το συμβούλιο διοίκησης, που είναι πενταμελές και τα μέλη του επιλέγονται με ανοικτό διαγωνισμό από ανεξάρτητη επιτροπή επιλογής, επικεφαλής της οποίας είναι ο πρόεδρος του ΑΣΕΠ.
Για 10 έτη η διατήρηση των στοιχείων
Η Αρχή θα διατηρεί τα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς για 10 έτη από τον χρόνο κατά τον οποίο κάθε δεδομένο αντλήθηκε από τα συστήματα του αντίστοιχου κρατικού φορέα. Μετά την πάροδο της 10ετίας, τα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς θα διατηρούνται σε μορφή που δεν θα επιτρέπει τον προσδιορισμό της ταυτότητας των φυσικών και νομικών προσώπων και μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνο για την εκπόνηση οικονομικών αναλύσεων και στατιστικών μελετών. Πρόσβαση στα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς θα έχουν μόνο:
α) Τα υποκείμενα φυσικά και νομικά πρόσωπα.
β) Οι δικαστικές και εισαγγελικές αρχές, καθώς και οι υπηρεσίες που ενεργούν υπό την άμεση εποπτεία τους, στο πλαίσιο της απονομής της δικαιοσύνης και ιδίως της πρόληψης και καταστολής της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.
γ) Οποιοσδήποτε πιστωτής, δηλαδή κρατικός φορέας, έναντι του οποίου το φυσικό ή νομικό πρόσωπο έχει οφειλή, ενήμερη ή σε καθυστέρηση, εφόσον έχει συνδεθεί με την Αρχή.
δ) Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.
