Στα ύψη φτάνει την αβεβαιότητα για την πορεία της οικονομίας το 2022 ο πόλεμος στην Ουκρανία, αφού ο υψηλός πληθωρισμός της ενέργειας απειλεί και την ανάπτυξη και το έλλειμμα, σε ένα κρίσιμο χρονικό σημείο, αλλά −παραδόξως− ευνοεί τα ελληνικά ομόλογα, που απαλλάσσονται από τον φόβο για αύξηση επιτοκίων.
Αρμόδιες πηγές του ΥΠΟΙΚ τονίζουν ότι προς το παρόν είναι πολύ παρακινδυνευμένο να γίνει οποιαδήποτε πρόβλεψη σε οποιοδήποτε μέτωπο. Τονίζουν, πάντως, ότι το σενάριο που ήθελε τον πληθωρισμό να αρχίσει να σταθεροποιείται και να αποκλιμακώνεται μετά το πρώτο τρίμηνο μάλλον ανατρέπεται. Τούτο με δεδομένο ότι οι διεθνείς τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου θα παραμείνουν σε υψηλά −ίσως υψηλότερα από τα σημερινά− επίπεδα, λόγω της ώθησης προς τα πάνω των τιμών των ενεργειακών προϊόντων που έδωσε η εισβολή στην Ουκρανία. Μετά τα μέσα του χρόνου αναμένεται ότι οι ανατιμήσεις θα είναι μικρότερες, λόγω της σύγκρισής τους με τις υψηλές τιμές του 2021. Παράλληλα, οι ίδιες πηγές επισημαίνουν ότι στην Ελλάδα ο πληθωρισμός θα συνεχίσει να τροφοδοτείται από τις ανατιμήσεις στα τρόφιμα, καθώς τον Ιανουάριο, όταν ο εθνικός δείκτης διαμορφώθηκε στο 6,2%, δεν είχαν ακόμη περάσει όλες οι ανατιμήσεις που προκάλεσαν οι αυξήσεις της ενέργειας και των πρώτων υλών στο ράφι και τον πάγκο της λαϊκής.
Ο υψηλός πληθωρισμός, ειδικά στα καύσιμα, θα διατηρήσει σε υψηλά επίπεδα και τις επιδοτήσεις που έχουν αρχίσει να δίνονται από το τέλος του 2021 σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις για την κάλυψη μέρους των ανατιμήσεων. Μέχρι στιγμής για επιδοτήσεις έχουν διατεθεί περίπου 2 δισ. ευρώ από το ταμείο ενεργειακής μετάβασης. Τα χρήματα αυτά καλύπτονται από τον λογαριασμό όπου συγκεντρώνονται τα έσοδα του Δημοσίου από τις δημοπρασίες δικαιωμάτων ρύπων, που βρίσκεται εκτός Προϋπολογισμού. Από τον Απρίλιο και πέρα, όμως, υπάρχει ανησυχία ότι το ισοζύγιο εσόδων-δαπανών στον συγκεκριμένο λογαριασμό θα γίνει αρνητικό. Συνεπώς, το έλλειμμα θα αρχίσει να καλύπτει ο Προϋπολογισμός, με αυτονόητες τις συνέπειες για το έλλειμμα. Η Ελλάδα θα υποστεί τεράστια πίεση να πετύχει τη μείωση του ελλείμματός της κατά περίπου 10 δισ. και ταυτόχρονα να χρηματοδοτεί και επιδοτήσεις για τις αυξήσεις σε καύσιμα. Αυτός είναι ο λόγος που ο πρωθυπουργός, κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, πίεσε στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής για τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού ταμείου ενεργειακής μετάβασης που θα καλύπτει με επιδοτήσεις μέρος των ανατιμήσεων στα προϊόντα ενέργειας. Πληροφορίες θέλουν την πρόταση να συμπληρώνεται και από την ανάγκη οι επιδοτήσεις για τα ενεργειακά προϊόντα να έχουν και ειδική δημοσιονομική μεταχείριση, δηλαδή να μην υπολογίζονται στο έλλειμμα. Η πρόταση του Έλληνα πρωθυπουργού παραπέμφθηκε για επεξεργασία από την Κομισιόν, η οποία θα πρέπει να επανέλθει με μια συγκεκριμένη πρόταση για το θέμα, καθώς η κεντρική δράση κατά της ενεργειακής ακρίβειας είναι αίτημα και άλλων χωρών, εκτός από την Ελλάδα.
Κίνδυνοι για την ανάπτυξη
Το τρίτο χτύπημα από τις ανατιμήσεις των ενεργειακών προϊόντων είναι στο ΑΕΠ. Με δεδομένο ότι η Ελλάδα δεν είναι παραγωγός φυσικού αερίου και πετρελαίου, το ΑΕΠ της επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές καυσίμων. Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, κ. Θόδωρος Σκυλακάκης, επαναλαμβάνει σε κάθε ευκαιρία ότι η αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου κατά 10 δολάρια κοστίζει στο ΑΕΠ περίπου 600 εκατ. ευρώ. Το φυσικό αέριο βρίσκεται ακόμη σε τέσσερις φορές υψηλότερη τιμή από ό,τι το 2021. Ανάλογη είναι η επιβάρυνση και από τις ανατιμήσεις πετρελαίου, αν και η εξάρτηση από το συγκεκριμένο καύσιμο έχει μειωθεί τα τελευταία 10 χρόνια.
Η πρόβλεψη του Προϋπολογισμού για φέτος είναι ότι θα έχουμε ανάπτυξη 4,5%. Στο μεταξύ, όμως, τα καλά νέα με τις προκρατήσεις και τις εκτιμήσεις των διεθνών τουριστικών οργανισμών για τη φετινή τουριστική περίοδο έκαναν μέχρι πρότινος το υπουργείο Οικονομικών να αισιοδοξεί ότι η πρόβλεψη θα ξεπεραστεί και θα φτάσουμε σε ανάπτυξη κοντά στο 5%, ίσως και παραπάνω. Τούτο με δεδομένο ότι θα υλοποιηθεί στο ακέραιο ή και θα ξεπεραστεί το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, που θα φτάσει φέτος τα 11-12 δισ. ευρώ.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλάζει το σκηνικό. Πηγές από το ΥΠΟΙΚ θεωρούν ερωτηματικό ακόμη το αν ο τουρισμός θα μείνει αλώβητος από τις υψηλές τιμές ενέργειας αλλά και την αναστάτωση στην τουριστική κίνηση, που κανονικά ξεκινά τον επόμενο μήνα.
Τα καλά νέα για τα ομόλογα
Από την άλλη, η κρίση στην Ουκρανία έφερε και ένα θετικό νέο που αφορά την πορεία των ομολόγων της Ευρωζώνης, και κυρίως αυτών της Ελλάδας, με την υποχώρηση στις αποφάσεις της Fed για άμεση εκκίνηση της αύξησης επιτοκίων, αποδυναμώνοντας τη σχετική φιλολογία και για την ΕΚΤ. Η αιτιολόγηση της στροφής των 180 μοιρών για τη Fed είναι ότι πλέον προτεραιότητα είναι η συντήρηση της ανάπτυξης των ΗΠΑ, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τη συγκράτηση του πληθωρισμού.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό και με τη στροφή των επενδυτών σε “ασφαλή καταφύγια”, στα οποία περιλαμβάνονται και τα κρατικά ομόλογα, οδήγησε την ημέρα της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία τις κεφαλαιαγορές να παρουσιάζουν τεράστια διακύμανση, ενώ στην αγορά κεφαλαίων να επικρατεί σχεδόν… νηνεμία έπειτα από ένα μεγάλο διάστημα αναταράξεων.
Μέχρι και την κλιμάκωση της κρίσης στην Ουκρανία οι ελληνικοί τίτλοι ήταν από τους πλέον εκτεθειμένους στη συγκυρία. Η Ελλάδα, ως η πλέον υπερχρεωμένη της Ευρωζώνης, η οποία δεν διαθέτει ακόμη επενδυτική βαθμίδα, δέχτηκε μεγάλη πίεση από την αρχή του χρόνου με τη φημολογία ότι και η ΕΚΤ θα ακολουθήσει τη Fed στις αυξήσεις επιτοκίων. Όλα αυτά παρά τις διαδοχικές διαβεβαιώσεις της προέδρου της ΕΚΤ, κυρίας Κριστίν Λαγκάρντ, ότι η αύξηση επιτοκίων δεν είναι στις επιλογές τις τράπεζας.
Η φημολογία αυτή είχε ως αποτέλεσμα οι αποδόσεις των ελληνικών τίτλων να τριπλασιάζονται μέσα σε λίγους μήνες, με το 10ετές να διαπραγματεύεται στην περιοχή του 2,5%-2,6%, από 0,8% το περασμένο καλοκαίρι, και το 5ετές στο 1,4%-1,5%, από σχεδόν μηδενική απόδοση τον περασμένο Ιούλιο.
Ακόμα ένα γεγονός που αναμένεται να ηρεμήσει τις αγορές, αλλά και όλους όσοι έχουν τοποθετηθεί στα ελληνικά ομόλογα, θα είναι και η συμπλήρωση της δήλωσης στήριξης των ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ τον Δεκέμβριο, όταν ξεκαθάρισε ότι θα συνεχίζει να αγοράζει ελληνικά ομόλογα και μετά το τέλος του PEPP. Μετά τη συνεδρίαση του Μαρτίου αναμένεται να ανακοινωθεί ότι οι ελληνικοί τίτλοι θα μπορούν να χρησιμοποιούνται για collateral, για τη δανειοδότηση των τραπεζών.
