Τα τελευταία χρόνια, τα νούμερα τηλεθέασης της τελετής απονομής των Όσκαρ, της πιο λαμπερής γιορτής του κινηματογράφου, βρίσκονται σε μεγάλη πτώση. Οι κινηματογραφικοί αστέρες λιγοστεύουν, η παρουσίαση γίνεται κάθε χρόνο όλο και πιο ανιαρή, ενώ παράλληλα ξέσπασε και διαμάχη για το αμφιλεγόμενο νέο Μουσείο Κινηματογράφου της Ακαδημίας. Και σαν να μην έφταναν αυτά, ήρθε τώρα να προστεθεί ένα σύστημα ποσοστώσεων που απειλεί να διαλύσει τον θεσμό. Πώς προσπαθούν τα Όσκαρ να παραμείνουν μια ενδιαφέρουσα εκδήλωση όπως ήταν σε παλαιότερες δεκαετίες;
Η πρωτοβουλία Aperture 2025
Η Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών εγκαινίασε το Aperture 2025, μια πρωτοβουλία με την οποία οι κανόνες για την επιλογή των υποψηφιοτήτων στην κατηγορία «Καλύτερης Ταινίας», αλλάζουν. Στόχος αυτής της πρωτοβουλίας είναι να γίνει το Χόλιγουντ πιο δίκαιο και να «αγκαλιάσει» πιο συνειδητά και ενεργά τη διαφορετικότητα. Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει ο κάθε παραγωγός να υποβάλει – από το 2024 – τον συνολικό αριθμό αυτών που συμμετέχουν σε μια ταινία (καστ, συντελεστές) και να δώσει πληροφορίες σχετικά με την φυλετική τους ταυτότητα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό και το αν έχουν κάποια αναπηρία. Αν η ταινία δεν πληρεί αυτές τις προϋποθέσεις, τότε δεν θα είναι πλέον επιλέξιμη για Όσκαρ.
Το σχέδιο αυτό δεν επικροτήθηκε – όπως ήταν εξάλλου αναμενόμενο – από όλο του Χόλιγουντ. Σύμφωνα με τους επικριτές του, το σχέδιο είναι αντιπαραγωγικό, εγείρει ζητήματα απορρήτου προσωπικών δεδομένων και είναι εξαιρετικά άδικο για τους ηθοποιούς και τα μέλη του συνεργείου που επιθυμούν να κρατήσουν κρυφό τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την υγεία τους. Παράλληλα, εκτός από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν κατά τα γυρίσματα μιας ταινίας, οι παραγωγοί και οι σκηνοθέτες θα πρέπει να επιβαρυνθούν και με το άχαρο έργο της συγκέντρωσης όλων των σχετικών πληροφοριών για την «ταυτότητα» των συνεργατών τους.
Το Aperture 2025 δεν είναι η μόνη πρωτοβουλία της Ακαδημίας που προκάλεσε αντιδράσεις στο Χόλιγουντ. Τον Φεβρουάριο σημαντικές προσωπικότητες του σινεμά αντέδρασαν σε ανοιχτή επιστολή προς την Ακαδημία για την απόφαση των διοργανωτών των Όσκαρ να παρουσιάζεται μαγνητοσκοπημένη η απονομή βραβείων κατηγοριών όπως οι Μοντάζ, Μακιγιάζ και Κομμώσεις, Μουσική, Καλλιτεχνική Διεύθυνση, Ντοκιμαντέρ Μικρού Μήκους, Κινούμενα Σχέδια Μικρού Μήκους και Ήχος κατά τη διάρκεια της ζωντανής μετάδοσης. Όπως δήλωσαν μέλη της Ακαδημίας, αυτό το βήμα έγινε ώστε οι τηλεθεατές να μην χάσουν το ενδιαφέρον τους, καθώς οι προηγούμενες τελετές απονομής ήταν μακρόσυρτες και απογοητευτικές.
Τα Όσκαρ είχαν πέρυσι τη χαμηλότερη τηλεθέαση στην ιστορία του θεσμού, μόνο 9.85 εκατομμύρια θεατές παρακολούθησαν την απονομή. Η πανδημία και η έλλειψη κυκλοφορίας κινηματογραφικών ταινιών συνέβαλαν σαφώς σε αυτή την πτώση, στην πραγματικότητα όμως οι θεάσεις των Όσκαρ άρχισαν να πέφτουν κατακόρυφα πολύ πριν από την COVID-19. Στο απόγειό της, τη δεκαετία του 1990, η τελετή προσέλκυε έως και 55 εκατομμύρια θεατές, μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ακόμα και τη δεκαετία του 2000 την παρακολουθούσαν τουλάχιστον 40 εκατομμύρια άνθρωποι. Ωστόσο, από το 2010 και μετά, οι αριθμοί άρχισαν να πέφτουν στα 30 εκατομμύρια και στο τέλος είχαν περιορισθεί στα 20 εκατομμύρια. Τον Φεβρουάριο του 2020, οι θεατές ήταν πολύ λιγότεροι από τους μισούς που είχε η τελετή στο παρελθόν.
Για το γεγονός αυτό, υπάρχει εξήγηση: οι ηθοποιοί δεν αποτελούν σήμερα τα πολιτιστικά είδωλα που ήταν πριν, οι σταρ του TikTok και του Instagram απασχολούν πλέον πολύ περισσότερα τα μέσα ενημέρωσης. Άλλοι παράγοντες είναι η απροθυμία της Ακαδημίας να αναβαθμίσει την τελετή, που δεν έχει ουσιαστικά αλλάξει από την πρώτη της μετάδοση το 1953, το αυξανόμενο χάσμα ανάμεσα στις προτιμήσεις των μελών της Ακαδημίας που ψηφίζουν κάθε χρόνο και οι προτιμήσεις του ευρύτερου κινηματογραφικού κοινού που προτιμά περισσότερο εμπορικές ταινίες όπως το Spider-Man (η πρόσφατη ταινία «έσωσε» τα ταμεία εν μέσω πανδημίας).
Το συμπέρασμα είναι αναπόφευκτο: Τα Όσκαρ καταρρέουν. Και ανεξάρτητα από το πόσο καλοπροαίρετο μπορεί να είναι το Aperture 2025, η πρωτοβουλία δεν πρόκειται να διορθώσει αυτό το πρόβλημα.
Κρίσεις στο παρελθόν
Η Ακαδημία – και το Χόλιγουντ – έχουν αντιμετωπίσει υπαρξιακές κρίσεις στο παρελθόν. Πίσω στη δεκαετία του 1950 η βιομηχανία είχε πεισθεί ότι η τηλεόραση τελικά θα εξαφάνιζε τις κινηματογραφικές ταινίες. Η τηλεόραση αποδείχθηκε τελικά ένα ευεργέτημα για τις ταινίες, και ειδικά για τα Όσκαρ. Μέσα σε λίγα χρόνια από την πρώτη τους τηλεοπτική μετάδοση, η τελετή απονομής μετατράπηκε από ένα γιορτινό δείπνο ενός στενού κύκλου ανθρώπων της βιομηχανίας του κινηματογράφου, σε μια γιγάντια παγκόσμια διαφήμιση για το Χόλιγουντ και ένα πολιτιστικό γεγονός που ένωσε ολόκληρο τον πλανήτη. Ταυτόχρονα, έφερε ένα τεράστιο όφελος στο Λος Άντζελες που αντλεί περίπου 130 εκατομμύρια δολάρια ετησίως για την τοπική οικονομία, με έσοδα για όλες τις δραστηριότητες, από το κέτερινγκ μέχρι την τοποθέτηση χαλιών – το κόκκινο χαλί έξω από το Dolby Theater κοστίζει 24.700 δολάρια.
Προώθηση της κοινωνικής αλλαγής
Πίσω στο παρελθόν, τα Όσκαρ κατόρθωσαν να προωθήσουν την κοινωνική αλλαγή. Ο Σίντνεϊ Πουατιέ που κέρδισε το βραβείο Α’ Ανδρικού το 1964 -σε μια εποχή που ο διαφυλετικός γάμος ήταν ακόμα παράνομος σε πολλές πολιτείες– συνέβαλε αναμφισβήτητα στην προώθηση του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα όσο και οποιαδήποτε πορεία ή καθιστική διαμαρτυρία. Άλλες φορές, τα Όσκαρ ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων, όπως όταν το 1978 μέλη της Εβραϊκής Αμυντικής Ένωσης στάθηκαν εναντίον της ηθοποιού Βανέσα Ρέντγκρειβ η οποία βραβεύτηκε με το Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου για την ερμηνεία της στην ταινία «Τζούλια» όπου υποδύθηκε μια γυναίκα που αντιμάχονταν τους Ναζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Εν τω μεταξύ, η Ακαδημία δημιουργούσε στα παρασκήνια ένα τεράστιο βιομηχανικό σύμπλεγμα των Όσκαρ, το οποίο έφτασε στο απόγειό του τη δεκαετία του 1990, με παραγωγούς όπως ο Χάρβεϊ Γουάινστιν να μετατρέπουν την τελετή σε μια λαμπερή βραδιά.
Οι εισπράξεις
Τα τελευταία χρόνια, παρά τη μείωση των θεατών των Όσκαρ, οι νικητές των βραβείων «Καλύτερης Ταινίας» εξακολουθούν να έχουν μεγάλες εισπράξεις στα ταμεία των σινεμά – το «Moonlight» του 2016 έκανε 2.5 εκατομμύρια δολάρια σε εισπράξεις μετά την Οσκαρική του δόξα, το «The Shape of Water» του 2017, 2.3 εκατομμύρια δολάρια, το «Green Book» του 2018, 4.7 εκατομμύρια δολάρια και το «Parasite» του 2019, 5.5 εκατομμύρια δολάρια- αν και δεν πλησιάζουν αυτά που κέρδιζαν οι νικητές παλαιότερα. Ορισμένες ταινίες επωφελούνται σήμερα από το streaming αλλά το μέγεθος αυτής της ωφέλειας είναι απρόβλεπτο. Το «Nomadland» της Κλόι Ζάο, με 3.7 εκατομμύρια δολάρια κέρδη στους κινηματογράφους, έφερε στο Hulu ένα τεράστιο αριθμό νέων συνδρομών. «Υπάρχει ακόμα πιθανότητα να υπάρξει αύξηση των κερδών μιας ταινίας χάρη στα Όσκαρ, με παράπλευρα έσοδα από το streaming και τα downloads», λέει στο Los Angeles Magazine, μέλος της Ακαδημίας. «Αλλά μόνο για ταινίες που ο κόσμος θέλει πραγματικά να δει. Και η Ακαδημία δεν φαίνεται να προτείνει πολλές από αυτές». Όμως δεν είναι μόνο η Ακαδημία που δημιουργεί προβλήματα: η επανάσταση του streaming, η διάσπαση του κοινού, η παγκοσμιοποίηση της ψυχαγωγίας – αυτές είναι προκλήσεις όχι μόνο για την Ακαδημία αλλά και για ολόκληρο το Χόλιγουντ.
Το Μουσείο Κινηματογράφου της Ακαδημίας εγκαινιάστηκε γεμάτο λάμψη. Αντίθετα όμως σε αυτό που θεωρήθηκε από πολλούς ως μια άκομψη προσπάθεια τήρησης των κανόνων της νέας κουλτούρας, η Ακαδημία κατέληξε να δημιουργήσει κάτι που μοιάζει με ναό αφιερώνοντας μεγάλα κομμάτια του εκθεσιακού χώρου σε αντικείμενα όπως η συλλογή αφισών των ταινιών του Spike Lee, αγνοώντας την ίδια στιγμή τις συνεισφορές των Εβραίων μεταναστών που επινόησαν το Χόλιγουντ τις δεκαετίες του 1920 και του 1930. Σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο στο Rolling Stone, αυτό δεν ήταν τυχαίο: τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου υποστήριζαν ενεργά τον αποκλεισμό ή την υποβάθμιση των λευκών καλλιτεχνών, ώστε να προβληθεί ο «μη λευκός κινηματογράφος».
Το μέλλον
Το 2025 θα ανακοινωθούν οι πρώτες υποψηφιότητες Καλύτερης Ταινίας που θα επιλεχθούν σύμφωνα με τις νέες απαιτήσεις. Μπορεί κανείς εύκολα να φανταστεί ένα γκροτέσκο νέο παιχνίδι, όπου το κοινό θα εικάζει πώς μια ταινία πέρασε τις μετρήσεις για τη διαφορετικότητα που απαιτείται ώστε να κερδίσει την υποψηφιότητα Ή ίσως οι θεατές των Όσκαρ θα αναρωτούνται ποιες σπουδαίες ταινίες θα μπορούσαν να έχουν παραβλεφθεί απλά και μόνο επειδή οι παραγωγοί τους δεν τήρησαν αυτά τα πρότυπα.
Φυσικά, όλα αυτά προϋποθέτουν ότι θα υπάρχει ακόμα κοινό που θα παρακολουθεί τα βραβεία και τις αλλαγές της Ακαδημίας. Και υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων στο Χόλιγουντ που πείθονται όλο και περισσότερο ότι τα Όσκαρ πλέον θα αποτελούν παρελθόν.
