Της αγιογράφου, κριτικού βιβλίου & τέχνης Μαριλένας Φωκά (ΜΑ)
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
“ΠΡΩΤΟΤΟΚΟΣ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ ΕΓΕΝΕΤΟ”
Ο Ιησούς, ο πρώτος αναστημένος από τους νεκρούς και η ορθόδοξη ερμηνευτική προσέγγιση του “Πρωτότοκος πάσης κτίσεως”
Η κακή χρήση του αυτεξούσιου του ανθρώπου, η παραβίαση της θεϊκής εντολής και η διάπραξη της αμαρτίας τον οδήγησε στην έξοδο από τον Παράδεισο, στην φθορά, τον ψυχικό Κι σωματικό θάνατο και την διαφθορά. Κανείς θνητός δεν ξέφυγε από αυτήν την πορεία ούτε κατόρθωσε να ξανακερδίσει την ζωή του αφότου βίωσε τον θάνατο. Κατά την θεολόγο Dr. Ειρήνη Αρτέμη Phd & MA στην “Σοφία Σολομώντος” στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται ότι “ὁ Θεός θάνατον οὐκ ἐποίησεν οὐδέ τέρπεται ἐπ’ ἀπωλείᾳ ζώντων. “Ο Θεός, ο οποίος έπλασε τον άνθρωπο κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν δεν άφησε το πλάσμα του αβοήθητο όταν μετά την βρώση “τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν”, ο άνθρωπος έχασε τον αγαθό της αθανασίας που απολάμβανε στον Παράδεισο. Ο Αδάμ κληροδότησε επίσης στους απογόνους του τις συνέπειες την πτώση, ο προπατορικό αμάρτημα και το “χάλασμα” της ανθρώπινης φύσης . Ο Θεός απέστειλε μετά από την Πτώση τον Υιόν του τον αγαπητόν, να βρει τον πρώτο του άνθρωπο, τον Αδάμ και την πρώτη του γυναίκα την Εύα, και μαζί με αυτούς όλο το ανθρώπινο γένος να να τους λυτρώσει από το μεγάλο κακό. Κατά τον Κύριλλο Αλεξανδρείας , “ ὁ σωματικός θάνατος ἦταν ὁ τρόπος πού ἐπέλεξε ὁ Θεός, γιά νά διακόψει τό δρόμο τῆς ἁμαρτίας. Μέ τόν τρόπο αὐτό ἀποδεικνύεται ἡ θεία φιλανθρωπία.”
Ο Ιησούς, ήταν Θεάνθρωπος, τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος. Με το εκούσιο πάθος του παρέδωσε το Άχραντο Σώμα του κατ’ οικονομίαν στο πάθος και παρέδωσε το Πνεύμα του την στιγμή που Αυτός ήθελε πάνω στον Σταυρό. Ο Ιησούς προ του μαρτυρίου βίωσε και ταραχή και δειλία, κινήματα φυσικά πλήρους και ακέραιας ανθρώπινης φύσης (Θεοδώρου, 100), αδιάβλητα όμως πάθη για τον Κύριο, μπροστά σε αυτό που Τον περίμενε με την δική Του όμως θέληση. “Καὶ προελθὼν μικρὸν ἔπεσεν ἐπὶ πρόσωπον αὐτοῦ προσευχόμενος καὶ λέγων· πάτερ μου, εἰ δυνατόν ἐστι, παρελθέτω ἀπ᾿ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο· πλὴν οὐχ ὡς ἐγὼ θέλω, ἀλλ᾿ ὡς σύ. ” (Κατά Ματθαίον, 26-39). Η ψυχή δεν θέλει από την ζωή το είναι να διαχωρισθεί από το σώμα στο μη-είναι , πράξη αντίθετη στην συστατική ορμή (Θεοδώρου 100). Υπακούοντας όμως στον πατέρα του, και από την μεγάλη του αγάπη για τον άνθρωπο ο Κύριος κατέβηκε στον Άδη, στο βασίλειο των νεκρών. Ο Άδης την στιγμή που δέχθηκε τον Ιησού διέπραξε το ολέθριο λάθος του. Δεν ήταν δυνατόν να διαφθείρει το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, την ίδια την Ζωή. Ο Ιησούς αναμετρήθηκε με τον θάνατο και σύντριψε το βασίλειό του. Ο Άδης έμμεσε τον Ιησού και συντρίφθηκαν οι πύλες του. Ο Ιησούς όπως απεικονίζεται στην αγιογραφική απόδοση στην εικόνα που επιγράφεται “Η ΧV ANACTACΙC” από την Μονή Μεγάλου Μετεώρου και χρονολογείται από το 1483, – γνωστή ως Η ΕΙΣ ΑΔΟΥ ΚΑΘΟΔΟΣ, εξέρχεται από τον Άδη θριαμβευτής έλκοντας του πρωτόπλαστους και όλο το ανθρώπινο γένος ενώ στο κάτω μέρος της εικόνας βρίσκονται σκόρπιες και σπασμένες οι αλυσίδες, τα λουκέτα και τα κλειδιά του κάποτε ακατάλυτου βασιλείου του. Αναλυτική περιγραφή κάνει ο ιερομόναχος Διονύσιος εκ Φουρνά των Αγράφων: “Η εις τον Άδην Κάθοδος. Όρη και βουνά και υπ’ αυτών σπήλαιον σκοτεινόν, και άγγελοι αστράπτοντες δένουσι με αλύσεις Βεελζεβούλ τον άρχοντα του σκότους, και τους μετ’ αυτών δαίμονας καταξεσχίζουν τύπτουν και διώκουν· και ανθρώπους γυμνούς δεμένους με αλύσεις βλέποντες άνω· και κλειδονίαι πολλαί καταθλιμμέναι και αι πύλαι του Άδου ερριμέναι συν τοις μοχλοίς και ο Χριστός επ’ αυταίς πατών κρατεί τον Αδάμ με την δεξιάν του και την Εύαν με την αριστεράν· ο δε Πρόδρομος εκ δεξιών του Χριστού δεικνύει αυτόν· και ο Δαυίδ πλησίον αυτού ως και άλλοι βασιλείς με στέμματα και στέφανα, αριστερά δε οι προφήται Ιωάννης (ενν. ο Ιωνάς), Ησαΐας, Ιερεμίας, και ο δίκαιος Άβελ· και άλλοι διάφοροι εστεφανωμένοι· φως δε μέγα κύκλω αυτών και αγγέλων πλήθος”. (Διονυσίου του εκ Φουρνά, Ερμηνεία των Ζωγράφων ως προς την Εκκλησιαστικήν ζωγραφίαν, Ανατύπωσις Καλαμάτα 1981, σ. 138-139).
Ο Ιησούς ήταν ο πρώτος από το ανθρώπινο γένος (αφού η φύση του ήταν και θεία κι ανθρώπινη) που εξήλθε από τον Άδη και για αυτό ονομάστηκε Πρωτότοκος εκ των νεκρών, αυτών που θα αναστηθούν στην Δευτέρα Παρουσία.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί η σωστή ερμηνευτική προσέγγιση του “Πρωτότοκος πάσης κτίσεως” (Προς Κολοσσαείς, 1-15) καθώς το πρωτότοκος δεν αναφέρεται στην ύπαρξη του Ιησού προ της φυσικής δημιουργίας του κόσμου ως κτίσμα, όπως εσφαλμένα τον παρουσίαζε η αίρεση του Αρείου και συγχέουν σήμερα οι χιλιαστές υποκαθιστώντας το ρήμα “τίκτω” με το “κτίζω”, καθώς σε αυτήν την περίπτωση ο Ιησούς και θα καλούνταν πρωτόκτιστος (Θεοδώρου, 99). Ο Ιησούς, ο μονογενής “εγεννήθη εκ του Πατρός, προ Πάντων των Αιώνων”. (2. Καὶ εἰς ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ τὸν μονογενῆ, τὸν ἐκ τοῦ Πατρὸς γεννηθέντα πρὸ πάντων τῶν αἰώνων· φῶς ἐκ φωτός, Θεὸν ἀληθινὸν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί, δι’ οὗ τὰ πάντα ἐγένετο. Σύμβολο της Πίστεως). Το πρωτότοκος ` ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα τίκτω = γεννώ και όχι δημιουργώ. Κατά τον Θεολόγο, πρωτ. π. Βασιλείο Α. Γεωργοπούλο, Επικ. Καθ. Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. στην Αποκάλυψη( 1, 17, 18) δηλώνεται ότι ο Υιός είναι Άναρχος και ως Άναρχος υπέρκειται της δημιουργίας ως Δημιουργός και δεν συναριθμείται στα δημιουργήματα.” Μετά την Ανάσταση του Κυρίου τίποτα δεν εμποδίζει τον δρόμο προς την αληθινή ζωή καθώς τα λύτρα των δεσμών τα πλήρωσε με το αίμα Του ο “Πρωτότοκος πάσης κτίσεως.”
(Πηγές : Ιερά Μητρόπολις Φιλαδελφείας και Χαλκηδόνος, Ανδρέας Θεοδώρου, Βασική Δογματική Διδασκαλία, εκδ. Αποστολική Διακονία, Ορθόδοξος Συναξαριστής, Παν. Ανδριόπουλου, θεολόγου Η ΕΙΣ ΑΔΟΥ ΚΑΘΟΔΟΣ, Ιερά Μητρόπλις Πατρών)
