Όταν πρωτοέφτασε στην Αθήνα, στα 15 του χρόνια, ο Αράς περπάτησε από τη Βικτώρια μέχρι την Καλλιθέα, για να φτάσει στις εγκαταστάσεις του «Άτλαντα», του Παλαιστικού Συλλόγου Φιλάθλων Καλλιθέας. Ο 26χρονος σήμερα πρόσφυγας, με καταγωγή από το Ιράν και το Αφγανιστάν, είχε εξάλλου αναγκαστεί να περπατήσει πολύ περισσότερο για να κάνει το δύσκολο ταξίδι ως την Ελλάδα –και αρκεί να του μιλήσεις πέντε λεπτά για να καταλάβεις ότι δεν θα δίσταζε να διανύσει πεζή σαφώς μεγαλύτερες αποστάσεις, αν ήξερε πως έτσι θα μπορούσε να βρεθεί και πάλι στην παλαίστρα. Εννιά χρόνια μετά, φιλοδοξεί να γίνει ο πρώτος πρόσφυγας στην Ελλάδα που θα πάρει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες ως μέρος της Ομάδας Προσφύγων.
Όπως εξηγεί στο in ο Μπάμπης Καλτσίδης, ομοσπονδιακός προπονητής και πέντε φορές παγκόσμιος πρωταθλητής πάλης, η περίπτωσή του, όσο ξεχωριστή και αν είναι από άποψη ταλέντου και επιμονής, σε καμιά περίπτωση δεν είναι σπάνια. Στη Μέση Ανατολή, την ευρύτερη πατρίδα του Αράς, η ελληνορωμαϊκή πάλη απολαμβάνει μιας αίγλης που σίγουρα δεν απαντάται στην Ελλάδα. «Σε χώρες όπως η Συρία και το Αφγανιστάν, έχουν μεγάλη παράδοση στην πάλη – στο Ιράν είναι πρώτο άθλημα», σημειώνει. Κάπως έτσι, ο νεαρός αθλητής που έγινε η αφορμή για αυτό το άρθρο, μπήκε στην παλαίστρα για πρώτη φορά όταν ήταν μόλις 9 ετών, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Καλλιθέα.
Ενσωμάτωση και παραδόσεις
Γνωρίζοντας για τη δημοτικότητα της πάλης σε πολλές από τις εμπόλεμες ζώνες, πριν λίγα χρόνια ο Καλτσίδης αποφάσισε να δημιουργήσει ένα πρόγραμμα προπόνησης για ανήλικα προσφυγόπουλα, προσφέροντάς τους μια ευκαιρία στην άθληση – αλλά και στην τόσο αναγκαία και ελλιπή ενσωμάτωση. Με την άμεση και αμέριστη στήριξη της Ολυμπιακής Επιτροπής, αλλά και της Ομοσπονδίας Πάλης, οι προπονήσεις πράγματι ξεκίνησαν και συνεχίστηκαν μέχρι να τους βάλει φρένο η πανδημία.
Στα χρόνια που μεσολάβησαν, έχει δει πολλούς καλούς αθλητές να περνούν από τις εγκαταστάσεις του Άτλαντα, και στη συνέχεια να φεύγουν προς το εξωτερικό, για να επανενωθούν με τις οικογένειές τους. Κυρίως, όμως, έχει δει πολλά προσφυγόπουλα να βιώνουν τη χαρά του αθλητισμού. «Υπήρχε ένα παιδί που ερχόταν καθημερινά από τη Μαλακάσα – δεν ξέρω πόσα λεωφορεία αναγκαζόταν να πάρει», θυμάται. «Εγώ δεν θα το έκανα. Του έλεγα ότι μου φτάνει και μόνο που έρχεται, δεν χρειάζεται κάτι άλλο. Ένα άλλο παιδάκι μου είχε πει ότι ο μπαμπάς του ήταν πρωταθλητής πάλης στο Ιράκ. Δεν ήξερε αν ζει ή αν είχε πεθάνει, είχαν χαθεί. Ήταν τόσο συγκινημένο που έκανε το άθλημα του πατέρα του, που και να έμπαινε απλώς στην παλαίστρα και να καθόταν, θα του αρκούσε».
Αδέρφια μέσω της πάλης
Όσο στεκόμασταν έξω από τις εγκαταστάσεις του Άτλαντα, η συζήτησή μας, διακοπτόταν διαρκώς από παλαιστές κάθε ηλικίας. Κατευθυνόμενοι προς την παλαίστρα, ο καθένας και η καθεμία τους, είτε ήταν 5 είτε 45 χρονών, χαιρετούσαν δια χειραψίας όλους όσους βρίσκονταν στον χώρο. Αυτή η παράδοση της πάλης, χαριτωμένα ενοχλητική για τη δημοσιογράφο που επιχειρεί να ολοκληρώσει μια συνέντευξη, ενσαρκώνει την κυριότερη αιτία που τόσα προσφυγόπουλα έλκονται από την παλαίστρα.
«Βλέπω τεράστια αλλαγή στη συμπεριφορά των παιδιών που έρχονται εδώ», επισημαίνει ο Καλτσίδης, «γιατί αισθάνονται ότι ανήκουν κάπου, ότι δεν τα απορρίπτουν. Οι παλαιστές μεταξύ τους νιώθουν ότι είναι αδέρφια, από όπου κι αν είναι, από την Ελλάδα, την Τουρκία ή την Κίνα. Είναι πολύ ωραίο αυτό».
Ο προπονητής του Αράς, Παναγιώτης Καλαϊτζίδης, που έχει επίσης γράψει χρυσές σελίδες στην ιστορία της ελληνικής πάλης, συμφωνεί: «Εμάς μέλημά μας δεν ήταν να βγάλουμε παλαιστές, αλλά να βοηθήσουμε τα παιδιά να ενσωματωθούν. Να γίνουν καλά παιδιά. Ο Άτλας άνοιξε την αγκαλιά του και τα δεχόταν όλα». Είναι χαρακτηριστικό ότι, αν και τα προγράμματα που απευθύνονται αποκλειστικά σε προσφυγόπουλα δεν έχουν επανέλθει ακόμη μετά την αναστολή τους λόγω πανδημίας, ανάμεσα στους μικρούς αθλητές έχουν ήδη προστεθεί και παιδάκια από την Ουκρανία.
Καθυστερημένες πρωτιές
Παρακολουθώντας τον Αράς να προπονείται με τους συναθλητές του, και ακούγοντας τον Καλτσίδη να σημειώνει – με εμφανές παράπονο – ότι δεν είναι δυνατόν η Ελλάδα, η κατεξοχήν χώρα υποδοχής, να μην έχει αποστείλει ακόμη ούτε έναν πρόσφυγα αθλητή στους Ολυμπιακούς Αγώνες, αναπόφευκτα αναρωτιέται κανείς ποιες είναι οι αιτίες αυτής της έλλειψης.
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση του in, η Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή διευκρίνισε ότι στο παρελθόν έχει λάβει «ορισμένα αιτήματα από αθλητές πρόσφυγες (π.χ. σκοποβολής και ποδηλασίας), οι οποίοι διέμεναν σε ανοιχτές δομές φιλοξενίας προσφύγων. Τα αιτήματα αυτά παραπέμφθηκαν στις αντίστοιχες ομοσπονδίες για αξιολόγηση και δοκιμαστικό, ωστόσο οι μέχρι τώρα περιπτώσεις δεν είχαν τις απαιτούμενες επιδόσεις για να προχωρήσουν», επισημαίνοντας παράλληλα ότι η Ολυμπιακή Ομάδα Προσφύγων υπάγεται στη ΔΟΕ, η οποία και έχει την πλήρη αρμοδιότητα της επιλογής των αθλητών που τη συνθέτουν.
Τα μεγαλύτερα ταλέντα φεύγουν στο εξωτερικό ή απλώς οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων στην Ελλάδα δεν τους επιτρέπουν να αναπτύξουν τις κλίσεις τους, οι οποίες ανθίζουν πραγματικά όταν εντέλει καταφέρνουν να μετακινηθούν σε άλλες χώρες; Μια ματιά στα επιμέρους camps μάλλον αρκεί για να προχωρήσουμε σε αρκετά ασφαλείς υποθέσεις – ή ίσως ακόμη και για να θεωρήσουμε ήσσονος σημασίας ολόκληρη τη συζήτηση περί αθλητισμού. Κι όμως, από ορισμένες απόψεις, οι προπονήσεις είναι «είδη πρώτης ανάγκης», ιδίως για τα παιδιά που φτάνουν ταλαιπωρημένα στη χώρα, με ή και χωρίς τους γονείς τους.
Οι προσπάθειες της Ολυμπιακής Επιτροπής
Η Γεωργία Παπαθανασίου, Διαχειρίστρια Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων στην Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή, περιγράφει με ενθουσιασμό τις αντιδράσεις των προσφυγόπουλων που συμμετέχουν στα έργα Kids love Sports και Together in Sport, που υλοποιεί η ΕΟΕ – το πρώτο σε συγχρηματοδότηση με την ΕΕ και το δεύτερο σε συνεργασία με τη Μετάδραση και τη Γερμανική Αθλητική Συνομοσπονδία, με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μετανάστευσης και Προσφύγων της Γερμανίας.
Στο πλαίσιο του Kids love Sports, προσφυγόπουλα που διαμένουν σε δομές, όπως αυτές της Ριτσώνας και των Οινοφύτων, επισκέπτονται το Παναθηναϊκό Στάδιο και το μουσείο του μαζί με ημεδαπά παιδιά και παιδιά μεταναστών που πηγαίνουν σε ελληνικά σχολεία, και έρχονται σε επαφή με τα αθλήματα του στίβου. «Βοηθούνται παιδιά που ζουν σε περιοχές δύσκολες, όπως ο Κολωνός και η πλατεία Βάθη», εξηγεί, «και Ελληνάκια και μεταναστάκια, των οποίων οι γονείς δεν διαθέτουν ούτε τα 5€ για να πάνε τα παιδιά τους μια εκδρομή. Ειδικά μετά την πανδημία, είναι μάννα εξ ουρανού για αυτές τις οικογένειες. Στο τέλος, πολλά προσφυγόπουλα γράφουν στο βιβλίο επισκεπτών ότι δεν θέλουν να φύγουν ποτέ από εδώ, ότι θέλουν να είναι μόνο μαζί μας. Δεν ενθουσιάζονται απλώς: οι άνθρωποι από τα camps μας λένε ότι σκέφτονται την επίσκεψη για πολύ καιρό και λένε ότι θέλουν να ξαναέρθουν».
Επιτυχίες και ματαιώσεις
Ταυτόχρονα, υπό την αιγίδα της ΕΟΕ πραγματοποιούνται διάφορα αθλήματα σε δομές, από μεταπτυχιακούς αθλητές, πρωταθλητές και ασκούμενους από τη Γυμναστική Ακαδημία και από σχετικά μεταπτυχιακά της Ιατρικής και της ΑΣΑΕΔ. «Για παράδειγμα, στη δομή Σχιστού γίνεται Tae Kwon Do που πηγαίνει καταπληκτικά, γίνεται ποδόσφαιρο…», αναφέρει η Παπαθανασίου. «Στη Μαλακάσα έχει ξεκινήσει βόλεϊ και καλλισθενική, έχουν γίνει μαθήματα τζούντο. Τώρα θα ξεκινήσει ποδόσφαιρο στη Θήβα και πυγμαχία στα Οινόφυτα». Όλα αυτά, τονίζει, γίνονται «με μεγάλες δυσκολίες και ματαιώσεις. Γιατί μπορεί να έχεις ένα παιδί που πηγαίνει καταπληκτικά, να μεταφέρεται η οικογένειά του από τη δομή της Μαλακάσας στην Αθήνα, να γίνεται η εγγραφή του σε αθλητική ακαδημία μετά από πολλή προσπάθεια… και στη συνέχεια να το επιστρέφουν στη δομή της Μαλακάσας που είναι πολύ μακριά από την ακαδημία και να πρέπει να διακόψει τα μαθήματά του. Πολλά camps είναι απομονωμένα, ενώ υπάρχουν και δήμαρχοι που δεν θέλουν να βοηθήσουν. Μπορούσαμε να κάνουμε μαθήματα εκτός των δομών, τα παιδιά να αθλούνται σε δημοτικές εγκαταστάσεις, και ορισμένοι δήμοι το αρνήθηκαν».
Ευτυχώς, σε αυτό τον κανόνα υπάρχουν και λαμπρές εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, ορισμένα παιδιά από τη δομή του Σχιστού «κάνουν μαθήματα με τον Δημήτρη Δημητριάδη, έναν προπονητή-πρότυπο του Ολυμπιακού». Εκείνος επισκέπτεται το Σχιστό κάθε Σάββατο, ενώ άλλες δυο φορές την εβδομάδα προπονεί τα παιδιά σε δημοτική δομή στο Παλαιό Φάληρο. Με τον τρόπο αυτό, τα προσφυγόπουλα έχουν την ευκαιρία να βγαίνουν από τον ασφυκτικό μικρόκοσμο της δομής, έστω για λίγες ώρες κάθε μήνα.
«Εδώ είμαστε όλοι αδέρφια»
«Χαίρονται πάρα πολύ, το περιμένουν πώς και πώς», περιγράφει η Παπαθανασίου. «Υπάρχουν παιδιά που δυσκολεύονται περισσότερο, επειδή δεν έχουν μάθει να γυμνάζονται και δεν μπορούν να συντονίσουν τα χέρια και τα πόδια τους, αλλά προσαρμόζονται κι εκείνα σιγά-σιγά», ενώ ορισμένα άλλα, έχοντας ζήσει όλη τη ζωή τους περιπλανώμενα, δεν καταφέρνουν να είναι τυπικά, γιατί δεν έχουν μάθει να λειτουργούν εντός πλαισίου. Σε γενικές γραμμές, όμως, «ενθουσιάζονται, βρίσκουν μια διέξοδο – και αθλούνται. Οι άνθρωποι που πηγαίνουν είναι πιστοποιημένοι προπονητές, που έχουν εκπαιδευτεί και σε θέματα παιδικής προστασίας, οπότε ξέρουν να τα προσεγγίσουν σωστά. Τα παιδιά νιώθουν ευγνωμοσύνη και την εκφράζουν. Ειδικά μετά τον κοροναϊό, υπάρχουν και camps στα οποία δεν γίνεται καμιά δραστηριότητα. Τώρα που ξεκινήσαμε την πυγμαχία, έχουν ξετρελαθεί».
Η ανταπόκριση των παιδιών είναι ένας από τους λόγους που θεωρεί «προσωπικό στοίχημα» την αποστολή κάποιου προσφυγόπουλου στους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το κατά πόσον αυτό θα επιτευχθεί, μένει να κριθεί από τη ΔΟΕ. Και ο Αράς ελπίζει να είναι ένας από τους αθλητές που θα τα καταφέρουν.
«Περιμένω 18 χρόνια για αυτή τη στιγμή», λέει, αναφερόμενος στην πρώτη του επαφή με την πάλη. «Χάθηκαν [οι Ολυμπιακοί] του 2012, του 2016, του 2020». Προς το παρόν, απολαμβάνει τις καθημερινές προπονήσεις. «Εδώ είμαστε όλοι αδέρφια», τονίζει.
