«Ο «γιατρός» πίστευε ότι με το να αλλάξει τη σεξουαλικότητά μου θα βοηθούσε στο να ξεπεράσω τα προβλήματα άγχους και κατάθλιψης που είχα. Το σχέδιο ήταν να λέω στον εαυτό μου ότι είμαι στρέιτ. Να αρνούμαι ότι είμαι γκέι και να επισκέπτομαι οίκους ανοχής για να μάθω να μου αρέσουν οι γυναίκες». «…Επρεπε να φαντασιώνομαι γυναίκες και σεξ με γυναίκες. Η επανάληψη αυτής της μεθόδου θα έφερνε το επιθυμητό αποτέλεσμα, να γίνω στρέιτ. Στο σπίτι δεν υπήρχε χώρος για να κάνω αυτή τη μέθοδο χωρίς να το καταλάβει η μητέρα μου. Οπότε ο πατέρας μου μού σύστησε να το κάνω στην αποθήκη, στο υπόγειο της πολυκατοικίας». «Η τυπική διαδικασία ήταν να εξομολογούμαι, στη συνέχεια αυτός να προσπαθεί να με πείσει ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός μου είναι αμαρτία και ότι θα με τιμωρήσει ο Θεός, ακολουθούσε μια σειρά από ευχές και «διαβάσματα», ειδικές προσευχές να «διώξω» το δαιμόνιο από μέσα μου…».
Οχι κάπου αλλού, δίπλα μας. Περισσότερες από 100 μαρτυρίες έχει συγκεντρώσει το Orlando LGBT+ (επιστημονικός φορέας εξειδικευμένος στην ψυχική υγεία και τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες) από θύματα «θεραπειών» μεταστροφής, παρεμβάσεων δηλαδή με στόχο την αλλαγή του σεξουαλικού προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου ενός ατόμου, στην πρώτη σχετική έρευνα που πραγματοποιείται στην Ελλάδα. Οπως λέει στην «K» η Νάνσυ Παπαθανασίου, κλινική ψυχολόγος και επιστημονική υπεύθυνη του Orlando LGBT+, το εντυπωσιακό είναι ότι περισσότερες από τις μισές μαρτυρίες αφορούν την τελευταία πενταετία, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις οι «θεραπείες» βρίσκονταν σε εξέλιξη κατά τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου. «Θέλαμε να καταγράψουμε τι γίνεται, γιατί υπήρχαν μεν σκόρπιες καταγγελίες αλλά δεν γνώριζε κανείς την έκταση του φαινομένου. Και ένας λόγος είναι ότι ήταν κανονικοποιημένο», εξηγεί η κ. Παπαθανασίου.
Από χθες, πάντως, οι επαγγελματίες που εφαρμόζουν τέτοιες πρακτικές στη χώρα μας –από επαγγελματίες ψυχικής υγείας μέχρι γενικούς γιατρούς, ενδοκρινολόγους, ομοιοπαθητικούς και ενεργειακούς θεραπευτές– θα υφίστανται τις συνέπειες του νόμου. Μετά τη Γερμανία, τη Μάλτα, την Αλβανία και τη Γαλλία, και η Ελλάδα ποινικοποιεί τις θεραπείες μεταστροφής, τουλάχιστον για τα ανήλικα άτομα. Με τροπολογία που κατατέθηκε στο πλαίσιο του σχεδίου νόμου για τον προσωπικό ιατρό, απαγορεύτηκαν για τα ευάλωτα άτομα οι πρακτικές μεταστροφής φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού, ενώ σε άλλους θα απαιτείται η ρητή συναίνεσή τους. Σύμφωνα με την ίδια τροπολογία, απαγορεύεται πλέον η προβολή ή διαφήμιση πρακτικών μεταστροφής, ενώ τυχόν παραβίαση των παραπάνω θα τιμωρείται με ποινή φυλάκισης και με χρηματική ποινή.
Οι επαγγελματίες που εφαρμόζουν ανάλογες πρακτικές στη χώρα μας θα υφίστανται πλέον τις συνέπειες του νόμου.
Οσοι πρωτοστάτησαν στην εκστρατεία για την απαγόρευση αυτών των πρακτικών έχουν λόγους να χαίρονται, όχι όμως και να πανηγυρίζουν. «Η τροπολογία αποτελεί θετικό βήμα, αλλά κάπως άτολμο», λέει στην «Κ» η Ελενα-Ολγα Χρηστίδη, ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια και επίσης επιστημονική υπεύθυνη του Orlando LGBT+. Οπως εξηγεί, με τον τρόπο που είναι διατυπωμένη, εξαιρεί τα ενήλικα άτομα που πέφτουν θύματα τέτοιων κακοποιητικών πρακτικών. «Οπως προέκυψε από την έρευνα, οι περισσότερες μαρτυρίες αφορούν την αναδυόμενη ενηλικίωση, δηλαδή άτομα ηλικίας 18-25 ετών». Επίσης, όπως τονίζει, αν τυχόν θεωρηθούν αυτουργοί μόνον οι επαγγελματίες, ο νόμος θα εξαιρέσει τους ιερείς που εφαρμόζουν τέτοιες θεραπείες (τον Δεκέμβριο του 2020, 370 θρησκευτικοί ηγέτες από όλο τον κόσμο κάλεσαν σε απαγόρευση των θεραπειών μεταστροφής).
Τέλος, προβληματική χαρακτηρίζεται και η πρόβλεψη για εξασφάλιση συναίνεσης. Οπως τονίζει το Orlando LGBT+, «η κακοποιητική και επικίνδυνη συμπεριφορά σε βάρος ενός ατόμου (…) που ασκείται από άτομο σε θέση ή ρόλο ισχύος, με τον μανδύα παροχής εξειδικευμένης γνώσης ή πνευματικής καθοδήγησης, είναι η πεμπτουσία της κακοποίησης και η έννοια της συναίνεσης είναι πλήρως ασύμβατη με αυτή».
Σημειώνεται ότι οι θεραπείες μεταστροφής έχουν χαρακτηριστεί «βασανιστήριο» από τη Διακομματική Ομάδα του Ευρωκοινοβουλίου για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ. Τα θύματα υφίστανται ψυχολογική βία, άρνηση σεβασμού του αυτοπροσδιορισμού τους, πίεση να αναπτύξουν σχέσεις που να «ενισχύουν» μία στρέιτ ταυτότητα, εκβιασμούς, απειλές, εξαναγκασμό να υποβληθούν σε ανεπιθύμητες ιατρικές εξετάσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα θύματα περιγράφουν πράξεις που εμπίπτουν στις διατάξεις του ποινικού κώδικα, όπως σεξουαλική βία.
