Στο εργαστήριο του μοριακού βιολόγου Ντέιβιντ Σινκλέρ στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, τα γηρασμένα ποντίκια ξανανιώνουν. Χρησιμοποιώντας πρωτεΐνες που μπορούν να μετατρέψουν ένα ενήλικο κύτταρο σε βλαστοκύτταρο, ο Σινκλέρ και η ομάδα του έχουν επαναφέρει τα γηράσκοντα κύτταρα σε ποντίκια σε προηγούμενες εκδοχές του εαυτού τους.
Στην πρώτη ανακάλυψη της ομάδας του, που δημοσιεύθηκε στα τέλη του 2020, παλιά ποντίκια με κακή όραση και κατεστραμμένους αμφιβληστροειδείς μπορούσαν ξαφνικά να δουν ξανά, με όραση που μερικές φορές συναγωνίστηκε εκείνη των απογόνων τους. «Είναι μια μόνιμη επαναφορά από όσο μπορούμε να πούμε, και πιστεύουμε ότι μπορεί να είναι μια καθολική διαδικασία που θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε όλο το σώμα για να επαναφέρουμε την ηλικία μας», δήλωσε ο Σινκλέρ ο οποίος έχει περάσει τα τελευταία 20 χρόνια μελετώντας τρόπους για να αντιστρέψει τη φθορά του χρόνου.
«Εάν αντιστρέψουμε τη γήρανση, κάποιες ασθένειες δεν θα πρέπει να υπάρχουν. Έχουμε την τεχνολογία σήμερα για να μπορούμε να περάσουμε τα 100 έτη, χωρίς να ανησυχούμε ότι θα πάθουμε καρκίνο στα 70, καρδιακές παθήσεις στα 80 και Αλτσχάιμε στα 90» είπε ο Σινκλέρ από το βήμα του Life Itself, συνεδρίου υγείας και ευεξίας που οργανώθηκε σε συνεργασία με το CNN.
«Αυτός είναι ο κόσμος που έρχεται. Είναι κυριολεκτικά θέμα χρόνου και για τους περισσότερους από εμάς θα έρθει στη διάρκεια της ζωής μας» πρόσθεσε.
«Η έρευνά του δείχνει ότι μπορείτε να αντιστραφεί η γήρανση, ώστε να είμαστε “νεότεροι” για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Θέλει να αλλάξει τον κόσμο και να μετατρέψει τα γηρατειά σε ασθένεια» δήλωσε η Γούιντι Κάσι, επενδύτρια, που συνεργάζεται με τον Σινκλαίρ σε μία κλινική δοκιμή. Ενώ η σύγχρονη ιατρική αντιμετωπίζει την ασθένεια, δεν αντιμετωπίζει την υποκείμενη αιτία, «η οποία για τις περισσότερες ασθένειες είναι η ίδια η γήρανση», είπε ο Σινκλέρ. «Γνωρίζουμε ότι όταν αντιστρέφουμε την ηλικία ενός οργάνου όπως ο εγκέφαλος σε ένα ποντίκι, οι ασθένειες της γήρανσης υποχωρούν. Η μνήμη επανέρχεται, δεν υπάρχει πλέον άνοια» εξηγεί.
«Πιστεύω ότι στο μέλλον, η καθυστέρηση και η αναστροφή της γήρανσης θα είναι ο καλύτερος τρόπος για τη θεραπεία των ασθενειών που μαστίζουν τους περισσότερους από εμάς».
Ένα κουμπί επαναφοράς
Στο εργαστήριο του Sinclair, δύο ποντίκια κάθονται δίπλα-δίπλα. Το ένα είναι η εικόνα της νιότης, το άλλο αδύναμο. Ωστόσο, είναι αδέλφια, γεννημένα στην ίδια γέννα. H διαφορά είναι πως το ένα τροποποιηθεί γενετικά ώστε να γηράσκει ταχύτερα.
Εάν μπορεί να γίνει αυτό, ρώτησε ο Σινκλέρ την ομάδα του, θα μπορούσε να επιτευχθεί και το αντίστροφο;
Ο Ιάπωνας ερευνητής Δρ. Σίνια Γιαμανάκα είχε ήδη επαναπρογραμματίσει τα κύτταρα του ανθρώπινου ενήλικου δέρματος ώστε να συμπεριφέρονται σαν εμβρυϊκά ή πολυδύναμα βλαστοκύτταρα, ικανά να αναπτυχθούν σε οποιοδήποτε κύτταρο στο σώμα. Η ανακάλυψη του 2007 έδωσε στον επιστήμονα το βραβείο Νόμπελ και τα «προκαλούμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα» του έγιναν σύντομα γνωστά ως «παράγοντες Yamanaka».
Ωστόσο, τα ενήλικα κύτταρα που επανέρχονται πλήρως σε βλαστοκύτταρα μέσω παραγόντων Yamanaka χάνουν την ταυτότητά τους. Ξεχνούν ότι είναι κύτταρα αίματος, καρδιάς και δέρματος, καθιστώντας τα τέλεια για αναγέννηση ως «cell du jour», αλλά άθλια στην αναζωογόνηση. Δεν θέλετε ο Μπραντ Πιτ στο “The Curious Case of Benjamin Button” να γίνει μωρό μονομιάς. Θέλεις να γερνάει προς τα πίσω ενώ εξακολουθεί να θυμάται ποιος είναι.
Εργαστήρια σε όλο τον κόσμο ασχολήθηκαν με το πρόβλημα. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2016 από ερευνητές στο Salk Institute for Biological Studies στη La Jolla της Καλιφόρνια, έδειξε ότι τα σημάδια γήρανσης θα μπορούσαν να εξαλειφθούν σε γενετικά γηρασμένα ποντίκια, τα οποία εκτέθηκαν για μικρό χρονικό διάστημα σε τέσσερις κύριους παράγοντες Yamanaka, χωρίς να διαγραφεί η ταυτότητα των κυττάρων.
Αλλά υπήρχε ένα μειονέκτημα σε όλη αυτή την έρευνα: Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα αλλαγμένα ποντίκια ανέπτυξαν καρκινικούς όγκους.
Αναζητώντας μια ασφαλέστερη εναλλακτική, ο γενετιστής του εργαστηρίου Σινκλέρ Γιουαντσένγκ Λου επέλεξε τρεις από τους τέσσερις παράγοντες και τους πρόσθεσε γενετικά σε έναν αβλαβή ιό. Ο ιός σχεδιάστηκε για να παρέχει τους αναζωογονητικούς παράγοντες Yamanaka σε κατεστραμμένα γαγγλιακά κύτταρα του αμφιβληστροειδούς στο πίσω μέρος του ματιού ενός ηλικιωμένου ποντικού. Μετά την ένεση του ιού στο μάτι, τα πολυδύναμα γονίδια ενεργοποιήθηκαν στη συνέχεια δίνοντας στο ποντίκι ένα αντιβιοτικό.
«Το αντιβιοτικό είναι απλώς ένα εργαλείο. Θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε χημική ουσία, απλώς ένας τρόπος για να βεβαιωθούμε ότι τα τρία γονίδια είναι ενεργοποιημένα”, είπε ο Σινκλέρ. «Κανονικά είναι ενεργοποιημένα μόνο σε πολύ νεαρά αναπτυσσόμενα έμβρυα και μετά σβήνουν καθώς γερνάμε».
Παραδόξως, οι κατεστραμμένοι νευρώνες στα μάτια των ποντικών στους οποίους έγινε ένεση με τα τρία κύτταρα αναζωογονήθηκαν, ακόμη και αυξάνοντας νέους άξονες ή προβολές από το μάτι στον εγκέφαλο. Από εκείνη την αρχική μελέτη, ο Σινκλέρ είπε ότι το εργαστήριό του έχει αντιστρέψει τη γήρανση στους μυες και τους εγκεφάλους των ποντικών και τώρα εργάζεται για την αναζωογόνηση ολόκληρου του σώματος ενός ποντικιού.
«Κατά κάποιο τρόπο τα κύτταρα γνωρίζουν ότι το σώμα μπορεί να επαναφέρει τον εαυτό του και εξακολουθούν να γνωρίζουν ποια γονίδια θα έπρεπε να βρίσκονται όταν ήταν μικρά», είπε ο Σινκλέρ.
«Πιστεύουμε ότι αξιοποιούμε ένα αρχαίο σύστημα αναγέννησης που χρησιμοποιούν ορισμένα ζώα — όταν κόβεις το άκρο από μια σαλαμάνδρα, αυτό ξαναφυτρώνει. Η ουρά ενός ψαριού θα μεγαλώσει ξανά, ένα δάχτυλο ενός ποντικιού θα μεγαλώσει ξανά».
Αυτή η ανακάλυψη δείχνει ότι υπάρχει ένα «αντίγραφο ασφαλείας» πληροφοριών νεανικότητας που είναι αποθηκευμένο στο σώμα, πρόσθεσε. «Την ονομάζω θεωρία πληροφοριών της γήρανσης», είπε. «Είναι μια απώλεια πληροφοριών που οδηγεί τα γηρασμένα κύτταρα να ξεχάσουν πώς να λειτουργούν, να ξεχάσουν τον τύπο κυττάρου που είναι. Και τώρα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε έναν διακόπτη επαναφοράς που αποκαθιστά την ικανότητα του κυττάρου να διαβάζει ξανά το γονιδίωμα σωστά, σαν να ήταν νέος».
Ενώ οι αλλαγές έχουν διαρκέσει για μήνες στα ποντίκια, τα ανανεωμένα κύτταρα δεν παγώνουν στο χρόνο και δεν γερνούν ποτέ (όπως, για παράδειγμα, οι βρικόλακες ή οι υπερήρωες), είπε ο Σινκλέρ. «Είναι τόσο μόνιμο όσο είναι η γήρανση. Είναι μια επαναφορά και μετά βλέπουμε τα ποντίκια να γερνούν ξανά, οπότε απλώς επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία.
«Πιστεύουμε ότι βρήκαμε τον κύριο διακόπτη ελέγχου, έναν τρόπο να γυρίσουμε το ρολόι προς τα πίσω», πρόσθεσε. «Το σώμα θα ξυπνήσει τότε, θα θυμηθεί πώς να συμπεριφερθεί, θα θυμηθεί πώς να αναγεννηθεί και θα είναι ξανά νέος, ακόμα κι αν είσαι ήδη μεγάλος και έχεις κάποια ασθένεια».
