Στον τελικό σχεδιασμό της στρατηγικής για την ένταξη του υδρογόνου στο ενεργειακό σύστημα της Ελλάδας κατέληξε, έπειτα από τριάντα συνεδριάσεις, η 20μελής Επιτροπή για την «Εθνική Στρατηγική Προώθησης Τεχνολογιών – Εφαρμογών Υδρογόνου και Ανανεώσιμων Αερίων». Στον προτεινόμενο οδικό χάρτη, ο οποίος αναμένεται να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση το επόμενο διάστημα, το υδρογόνο «γίνεται» εργαλείο για την αντικατάσταση του φυσικού αερίου, του άνθρακα και του πετρελαίου σε βιομηχανίες και μεταφορές, βάσει και των κατευθυντήριων γραμμών της Κομισιόν και των σχεδίων της για κλιματική ουδετερότητα (Fit-for-55) και απεξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα (REPowerEU).
Ωστόσο, για να θεμελιωθεί η μετάβαση σε… πράσινες βάσεις, προϋποθέτει αύξηση του δυναμικού των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) ώστε να τροφοδοτηθεί επαρκώς η ηλεκτροπαραγωγή, για να καλύψει τόσο τον εξηλεκτρισμό της οικονομίας όσο και την παραγωγή πράσινου υδρογόνου. Προαπαιτείται όμως παράλληλα και η λήψη συγκεκριμένων μέτρων πολιτικής που θα στοχεύουν κυρίως στον περιορισμό του κόστους παραγωγής υδρογόνου και στη μείωση του επιχειρηματικού ρίσκου, το οποίο για την ώρα είναι υψηλό.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι η υποδομή και η αγορά υδρογόνου δεν μπορούν να αναπτυχθούν αμιγώς από την ιδιωτική πρωτοβουλία – λόγω της έλλειψης ανταγωνιστικότητας έναντι των ορυκτών καυσίμων και των αβεβαιοτήτων που περιβάλλουν τη βιομηχανική ωρίμαση των τεχνολογιών – στον νέο οδικό χάρτη η Επιτροπή προτείνει κρατική στήριξη, ιδίως έως το 2030, αλλά και επιβάρυνση των ορυκτών καυσίμων με αύξηση της φορολογίας εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2).
Fast track αδειοδότηση
Τα μέτρα που προτάσσονται περιλαμβάνουν διευκόλυνση της εγκατάστασης έργων ΑΠΕ για παραγωγή πράσινου υδρογόνου με fast track αδειοδότηση και σύνδεση στο δίκτυο, κρατική ενίσχυση των διμερών συμβάσεων αγοραπωλησίας με απαλλαγή από κάθε είδους τέλη, φόρους, επιβαρύνσεις και χρεώσεις, επιδότηση επενδύσεων σε υποδομές παραγωγής, μεταφοράς, διανομής και αποθήκευσης υδρογόνου, δημιουργία ελκυστικού φορολογικού μηχανισμού, οικονομικά κίνητρα για νεοφυείς επιχειρήσεις και δημιουργία «κοιλάδων υδρογόνου» (Hydrogen valleys), χρηματοδότηση βιομηχανικών μονάδων κατασκευής ή τροποποίησης βαρέων οχημάτων που θα τροφοδοτούνται με υδρογόνο και ανανεώσιμα αέρια κ.λπ.
Στο πλαίσιο του βασικού σεναρίου που υποστηρίζει την πρόταση πολιτικής Fit-for-55 προκύπτει ότι στην ΕΕ θα πρέπει να αναπτυχθεί διασυνοριακή υποδομή μεταφοράς και εμπορίου υδρογόνου σε μεγάλη έκταση ιδίως για την περίοδο μετά το 2030. Η Ελλάδα μπορεί να παράγει το 2040 περίπου 3 Mtoe πράσινου υδρογόνου και να εξάγει 1 Mtoe, ενώ το 2050 να παράγει 7,4 Mtoe και να εξάγει 2,3 Mtoe πράσινου υδρογόνου, το οποίο αντιστοιχεί σε αξία εξαγωγών της τάξης των 1,6 δισ. ευρώ τον χρόνο το 2050 (0,9 δισ. ευρώ το 2040). Οπως αναφέρεται στην «Εθνική Στρατηγική για το Υδρογόνο», ο συνολικός κύκλος εργασιών της εφοδιαστικής αλυσίδας υδρογόνου θα είναι στην Ελλάδα της τάξης των 10 δισ. ευρώ τον χρόνο το 2050. Εως τότε θα απαιτηθούν περίπου 60 GW ΑΠΕ για την τροφοδοσία των μονάδων ηλεκτρόλυσης (30 GW έως το 2040).
Τα αστικά λεωφορεία
Όσο για τις εφαρμογές, κατά προτεραιότητα μπορεί να ξεκινήσει η υποκατάσταση γκρίζου υδρογόνου στα διυλιστήρια και η τροφοδοσία μεταφορικών μέσων (πλοίων και αεροσκαφών). Πάντως, σε πρώτη φάση προβλέπεται η ανανέωση του στόλου των αστικών λεωφορείων με 120-250 υδρογόνου στα κέντρα μεγάλων πόλεων και των υπεραστικών με 30-50, των φορτηγών διανομής σε πόλεις (5.000-10.000), των βαρέως τύπου για αποκομιδή απορριμμάτων (80-160), των ΙΧ (30.000-60.000), των τρένων (3-12 συρμοί για ηλεκτρική κίνηση), των επιβατηγο-οχηματαγωγών πλοίων κ.λπ. Ελληνικές εταιρείες θα μπορούσαν επίσης να εμπλακούν στην εγκατάσταση και λειτουργία «υδρογονάδικων», αλλά και στη συναρμολόγηση οχημάτων υδρογόνου.
Το σύστημα μεταφοράς
Για τα κτίρια προτείνεται διατήρηση της παροχής και χρήσης αερίων καυσίμων μέσω των δικτύων διανομής με σταδιακή ανάμειξη αρχικά βιομεθανίου, μεσοπρόθεσμα πράσινου υδρογόνου και αργότερα συνθετικού (κλιματικά ουδέτερου) μεθανίου. Το σενάριο προβλέπει πλήρη εξάλειψη των πετρελαιοειδών στο μείγμα καυσίμων για θερμικές χρήσεις στα κτίρια έως το 2035. Ειδικά για τις κατοικίες προβλέπεται επέκταση της διανομής αερίου για την πλήρη υποκατάσταση του πετρελαίου και στη συνέχεια σταδιακή μείωση των ποσοτήτων αερίου. Όμως η διανομή αερίου θα βασίζεται σε σχεδόν μηδενικό ανθρακούχο αποτύπωμα περίπου από το 2040 και έπειτα, καθώς μια γρήγορη αλλαγή θα απαιτούσε και αντικατάσταση συμβατικών ηλεκτρικών συσκευών.
Στο δίκτυο φυσικού αερίου, ποσοστά υδρογόνου έως και 10% θεωρείται ότι μπορούν να μεταφερθούν ασφαλώς, με ελάχιστες τροποποιήσεις στο σύστημα, και να χρησιμοποιηθούν από τους υπάρχοντες τελικούς καταναλωτές, ενώ μεγαλύτερα ποσοστά, έως 20%, απαιτούν ειδικές ρυθμίσεις. Το σύστημα μεταφοράς θα μπορούσε μελλοντικά να χρησιμοποιηθεί για τη μεταφορά καθαρού υδρογόνου με επενδύσεις που κυμαίνονται από 20% έως 30% του κόστους κατασκευής νέου συστήματος.
Ποια έργα σχεδιάζονται
Ηδη στην Ελλάδα σχεδιάζονται έργα υδρογόνου. Μάλιστα εντός του καλοκαιριού αναμένεται από την Κομισιόν η αξιολόγηση των πρώτων Σημαντικών Εργων Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (Important Projects of Common European Interest – ΙPCEI), στα οποία περιλαμβάνονται και πέντε ελληνικά projects. Το «Blue Med» της Motor Oil για την παραγωγή μπλε και πράσινου υδρογόνου, με ορίζοντα το 2025, προβλέπει τη δημιουργία ολοκληρωμένου κύκλου παραγωγής για μεταφορά, διανομή και χρήση σε βιομηχανία και μεταφορές (λεωφορεία και πλοία). Στο έργο αναμένεται και η συμμετοχή των εταιρειών ΔΕΣΦΑ και ΔΕΗ όπως και ερευνητικών ιδρυμάτων.
Το «White Dragon» αποτελεί σύμπλεγμα έργων για παραγωγή πράσινου υδρογόνου στη Δυτική Μακεδονία μέσω ηλεκτρόλυσης που θα τροφοδοτείται από φωτοβολταϊκά και θα διοχετεύεται στο δίκτυο της ΔΕΣΦΑ και του αγωγού TAP. Στο έργο συμμετέχουν οι ΔΕΠΑ Εμπορίας (ως συντονιστής), Advent Technologies, Damco Energy, Σωληνουργεία Κορίνθου, TAP, ΔΕΣΦΑ, ΤΕΡΝΑ, ΕΛΠΕ, MOTOR OIL και ΔΕΗ. Τα άλλα τρία έργα είναι το «Green HIPo» της Advent Technologies για την κατασκευή στη Δυτική Μακεδονία μονάδας παραγωγής κυψελών καυσίμου για χρήση στο «White Dragon», το «Η2CAT TANKS» της B&T Composites για την κατασκευή δεξαμενών υψηλής πίεσης από σύνθετα υλικά και ίνες άνθρακα για την αποθήκευση υδρογόνου και το «H2CEM» για την εφαρμογή πράσινου υδρογόνου στις μονάδες παραγωγής της τσιμεντοβιομηχανίας ΤΙΤΑΝ.
12 επενδυτικές πρωτοβουλίες
Ωστόσο, πέρα από τα πέντε ΙPCEI, στην «Εθνική Στρατηγική» καταγράφονται και άλλες 12 επενδυτικές πρωτοβουλίες που σχεδιάζονται στην Ελλάδα και αφορούν τις εξής εφαρμογές:
– Στα διυλιστήρια των ΕΛΠΕ, στο πλαίσιο του προγράμματος «VISION 2025», αναπτύσσεται πρόγραμμα επενδύσεων στην παραγωγή και χρήση μπλε και πράσινου υδρογόνου. Η παραγωγή μπλε υδρογόνου θα περιλαμβάνει εγκατάσταση δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα, υγροποίησης και μεταφοράς με πλοία σε υπόγεια εγκατάσταση μόνιμης αποθήκευσης. Το πράσινο υδρογόνο θα παράγεται από φωτοβολταϊκά εντός των εγκαταστάσεων του διυλιστηρίου.
– Η ΓΑΙΟΣΕ θα προχωρήσει σε συμβάσεις αγοράς 15 τρένων υδρογόνου εντός του 2022 (με κόστος 12-13 εκατ. ευρώ έκαστο) που θα μισθώσει σε όμιλο που δραστηριοποιείται στη χώρα. Στόχος τα πρώτα τρένα να αφιχθούν στην Ελλάδα το 2024.
– Επένδυση σε αστικά λεωφορεία υδρογόνου που θα δρομολογηθούν εντός μεγάλων πόλεων εξετάζει όμιλος κατασκευής λεωφορείων που δραστηριοποιείται στη χώρα, ενώ παράλληλα προχωρεί στη ωρίμαση σχεδίων για κατασκευή υπεραστικών λεωφορείων. Εξετάζεται η δρομολόγησή τους πιλοτικά στην Κρήτη για τη σύνδεση των τεσσάρων μεγάλων πόλεων του νησιού μέσω του υπό κατασκευή Βόρειου Οδικού Αξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ).
– Κατασκευή των πρώτων ποντοπόρων πλοίων από ελληνικούς εφοπλιστικούς ομίλους που θα έχουν δυνατότητα χρήσης και αμμωνίας ως καυσίμου, με ορίζοντα παράδοσής τους το 2024.
– Δρομολόγηση πλοίου υδρογόνου στη σύνδεση του Πειραιά με κοντινούς προορισμούς του Σαρωνικού ή εναλλακτικά πλοίου ηλεκτρικής πρόωσης με βάση τις μπαταρίες.
– Αναβάθμιση ΒΟΑΚ σε αυτοκινητόδρομο «hydrogen read». Αφορά κατασκευή πέντε πρατηρίων ανεφοδιασμού υδρογόνου στα 350 bar σε Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο, Ιεράπετρα και Σητεία για τροφοδοσία υπεραστικών λεωφορείων (ΚΤΕΛ Κρήτης) καθώς και φορτηγών υδρογόνου με σκοπό τη σύνδεση με το νέο αεροδρόμιο Κρήτης, τον Λιμένα Ηρακλείου και τη Βιομηχανική Περιοχή Ηρακλείου.
– Νησί υδρογόνου: Ενσωμάτωση τεχνολογιών υδρογόνου και κυψελών καυσίμου στο ενεργειακό σύστημα μη διασυνδεδεμένου ελληνικού νησιού, συμπληρωματικά με εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας με μπαταρίες. Παράδειγμα αποτελεί το πιλοτικό έργο στο νησί της Μαγιόρκας.
– Τοπικό έργο υδρογόνου και LNG σε μικρή κλίμακα (ΔΕΣΦΑ): Mελετά τη δυνατότητα ανάπτυξης πιλοτικού έργου για τοπική παραγωγή καθαρής ενέργειας και παροχή ενεργειακής αυτονομίας. Προβλέπονται έργα που θα καλύπτουν την πλήρη αλυσίδα τροφοδοσίας πράσινου υδρογόνου.
Πειραματική εφαρμογή στο Πολεμικό Ναυτικό
Οπως αναφέρεται στο σχέδιο για την αξιοποίηση του υδρογόνου ως εναλλακτικού καυσίμου, εξετάζεται πειραματική εφαρμογή υδρογόνου ως καυσίμου σε υποβρύχια του Πολεμικού Ναυτικού. Τα υποβρύχια έχουν ηλεκτρική πρόωση η οποία θα βασίζεται σε ενέργεια από κυψέλες καυσίμου.
Υπόγεια αποθήκη
Ακόμη η ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων ΑΕ (ΕΔΕΥ) εξετάζει τον εντοπισμό και ωρίμαση ενός πρωτότυπου μοντέλου υπόγειας αποθήκης υδρογόνου με ερευνητικά ιδρύματα της χώρας στο πλαίσιο της συμμετοχής της σε ερευνητικό πρόγραμμα. Η μακροχρόνια αποθήκευση είναι σημαντική για συστήματα με μεγάλη συμμετοχή ΑΠΕ, δεδομένου μάλιστα ότι μόνο το υδρογόνο, μεταξύ όλων των τεχνολογιών αποθήκευσης, μπορεί να παρέχει μακροχρόνια αποθήκευση ηλεκτρισμού.
Παραγωγή βιομεθανίου στη Βόρεια Ελλάδα
Το υπό εξέταση έργο αφορά την ανάπτυξη σταθμού παραγωγής βιομεθανίου μεγάλης κλίμακας και έγχυσής του στο δίκτυο. Θα παράγεται από γεωργικές και αγροτικές πρώτες ύλες στην περιοχή των Σερρών, στην Κεντρική Μακεδονία ή στην περιοχή των Αμπελίων Θεσσαλίας. Θα περιλαμβάνει εγκαταστάσεις χωνευτηρίου για τη μετατροπή αποβλήτων σε βιοαέριο, μονάδα αναβάθμισης του βιοαερίου σε βιομεθάνιο και αγωγό σύνδεσης για την έγχυση αερίου στο δίκτυο.
Παραγωγή αμμωνίας
Ενεργειακός όμιλος που δραστηριοποιείται στη χώρα εξετάζει την παραγωγή χαμηλού ανθρακούχου αποτυπώματος υδρογόνου σε συνδυασμό με αμμωνία και λίπασμα και ταυτόχρονη αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα στην περιοχή του Πρίνου που θα δεσμεύεται κατά την αναμόρφωση φυσικού αερίου για την παραγωγή υδρογόνου. Το παραγόμενο υδρογόνο θα εγχυθεί και στο δίκτυο φυσικού αερίου εκτός της χρήσης για παραγωγή αμμωνίας.
