Μια νέα κυτταρική θεραπεία για την αντιμετώπιση της οστεοαρθρίτιδας, νόσου που αφορά περίπου έναν στους οκτώ ενηλίκους στη χώρα μας, αναπτύχθηκε στο Κέντρο Κυτταρικής και Γονιδιακής Θεραπείας της Μονάδας Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών στην Ογκολογική Μονάδα Παίδων «Μαριάννα Βαρδή Βαρδινογιάννη – Ελπίδα», στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία». Ερευνητές του Κέντρου, με επιστημονικό υπεύθυνο τον διευθυντή ΕΣΥ Ευγένιο Γουσέτη, σε συνεργασία με το εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής του ΕΚΠΑ και το εργαστήριο Κυτταρογενετικής και Μοριακής Γενετικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, πέτυχαν την παραγωγή αποτελεσματικών «νεαρών» βλαστοκυττάρων στην αναγέννηση εκφυλισμένων από την οστεοαρθρίτιδα αρθρώσεων.
Η οστεοαρθρίτιδα αποτελεί την πιο κοινή μορφή εκφυλιστικής νόσου των αρθρώσεων, καθώς αφορά το 13,1% των ενηλίκων στην Ελλάδα. Τα διαθέσιμα φάρμακα καταπραΰνουν τον πόνο, ενώ η χειρουργική αντικατάσταση της άρθρωσης απαιτεί μεγάλο χρονικό διάστημα αποκατάστασης.
Μια πολλά υποσχόμενη θεραπευτική προσέγγιση για την οστεοαρθρίτιδα είναι η κυτταρική θεραπεία. Εως τώρα έχουν προταθεί διάφοροι κυτταρικοί τύποι, των οποίων η τοπική έγχυση θα μπορούσε να συμβάλει στην αναγέννηση της άρθρωσης. Τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα, που έχουν την ικανότητα να μειώνουν τη φλεγμονή και να αναγεννούν την άρθρωση με τη δημιουργία νέου, υγιούς αρθρικού χόνδρου, αποτελούν τα πιο καλά μελετημένα κύτταρα. Αυτά απομονώνονται από τον ασθενή (με παρακέντηση του μυελού των οστών ή με λιποαναρρόφηση συσσωρευμένου λίπους της κοιλιάς), πολλαπλασιάζονται στο εργαστήριο και χορηγούνται στην πάσχουσα άρθρωση.
Το αποτέλεσμα του ερευνητικού έργου ήταν η αναγέννηση της άρθρωσης και η δραστική μείωση της φλεγμονής.
Το μεγαλύτερο εμπόδιο στην επιτυχία του συγκεκριμένου πρωτοκόλλου είναι η κυτταρική γήρανση που παρατηρείται κατά τον πολλαπλασιασμό των μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων στο εργαστήριο και η οποία έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή κυττάρων με περιορισμένη ικανότητα αναγέννησης της άρθρωσης και ελαττωμένη αντιφλεγμονώδη δράση. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος οι Ελληνες ερευνητές του Κέντρου Κυτταρικής και Γονιδιακής Θεραπείας χρησιμοποίησαν επαγόμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα ως πηγή παρασκευής νεαρών και δραστικών μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων. Τα επαγόμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα προέρχονται από επιτυχή κυτταρικό επαναπρογραμματισμό ώριμων κυττάρων, ο οποίος γίνεται με την εισαγωγή τεσσάρων γονιδίων νεότητας. Εχουν την ικανότητα να πολλαπλασιάζονται στο εργαστήριο απεριόριστα και είναι ικανά να σχηματίζουν κάθε είδους ιστό. Για την τεχνική αυτή, το 2012, ο ερευνητής Shinya Yamanaka τιμήθηκε με βραβείο Νομπέλ.
Οι Ελληνες ερευνητές απομόνωσαν κύτταρα από τον μυελό των οστών αρθρώσεων ασθενών με οστεοαρθρίτιδα, τα οποία επαναπρογραμματίσθηκαν σε επαγόμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα. Στη συνέχεια, αυτά διαφοροποιήθηκαν σε επαγόμενα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα, πολλαπλασιάσθηκαν σε εργαστηριακές συνθήκες ορθής παρασκευής φαρμάκων και εγχύθηκαν σε ζωικό μοντέλο οστεοαρθρίτιδας. Το αποτέλεσμα ήταν η αναγέννηση της άρθρωσης και η δραστική μείωση της φλεγμονής.
Τα αποτελέσματα του ερευνητικού έργου, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της δράσης εθνικής εμβέλειας «Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ» (ΕΣΠΑ 2014-2020), δημοσιεύθηκαν στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό «Histology and Histopathology», ενώ επιβεβαιώθηκαν και από δημοσιεύσεις άλλων διεθνών ερευνητικών ομάδων. Το επόμενο βήμα είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση κλινικής μελέτης σε ανθρώπους για την ανάδειξη του θεραπευτικού αποτελέσματος και πιθανών επιπλοκών της θεραπείας.
