Εισέρχομαι στο μεγαλοπρεπές μαρμάρινο κτήριο της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, εκεί όπου φιλοξενούνται μερικά από τα πλέον πολύτιμα αρχεία και έργα τέχνης του Ελληνισμού. Μεσημέρι Πέμπτης και το θερμόμετρο σχεδόν αγγίζει τους 40 βαθμούς. Η πόλη βράζει, ο αέρας σε πνίγει, νιώθεις πως βρίσκεσαι μέσα σε ένα πύρινο αστικό τοπίο δίχως διέξοδο.
«Επέστρεφε. Αναφορά στον Κ. Π. Καβάφη», ο τίτλος της έκθεσης ζωγραφικής του Ανδρέα Γεωργιάδη που πρόκειται να δω και καθώς ανοίγω τη γυάλινη πόρτα της αίθουσας «Ιωάννης Μακρυγιάννης», η δροσιά του χώρου, όαση στο φλεγόμενο σώμα μου, και οι πρώτες εικόνες, που κυριολεκτικά «πέφτουν» πάνω στα μάτια μου, αμέσως με ταξιδεύουν στο μελαγχολικό κόσμο του Καβάφη, στην όμορφη, υπερήφανη, ζεστή και κάπου κάπου σκοτεινή Αλεξάνδρειά του. Μέσα στην ώχρα και στη σκοτεινιά των εικόνων, ένα φως πάντα στο βάθος σε καθοδηγεί. Ένα φως σε ταξιδεύει.
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με,
αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με —
όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη,
κι επιθυμία παλιά ξαναπερνά στο αίμα·
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται,
κι αισθάνονται τα χέρια σαν ν’ αγγίζουν πάλι.
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα,
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται…
«Ένα φως που συχνά δεν ξέρεις τι να το κάνεις. Άλλοτε παιχνιδιάρικο και γλυκό, άλλες φορές βίαιο», αναφέρει χαρακτηριστικά η Μαρία Γεωργοπούλου, επιμελήτρια της έκθεσης και συνεχίζει: «Στην έκθεση ”Επέστρεφε”, ο Ανδρέας Γεωργιάδης συνομιλεί με τα ποιήματα του Καβάφη τονίζοντας την αμεσότητα και τη σημασία που έχει ο χώρος, ο τόπος, η ιστορία αλλά και τα πρόσωπα στην καλλιτεχνική δημιουργία. Ο τίτλος, αναφορά στο ερωτικό ποίημα του Καβάφη, αλλά συνάμα και ένδειξη της επίμονης έλξης που ασκεί πάνω στον καλλιτέχνη η γεωγραφία και η ιστορία της πόλης της Αλεξάνδρειας. Η αμεσότητα του σχεδίου, οι γήινοι τόνοι, η σκοτεινή ατμόσφαιρα, το έντονο διαπεραστικό φως της Μεσογείου συνθέτουν μια σκηνογραφία μυστηριακή που μας φέρνει πιο κοντά στη μνήμη αλλά και στη δημιουργία του Καβάφη.
Η έκθεση του Γεωργιάδη προσφέρει μια τέχνη εικονική αλλά και ακαθόριστη, γεμάτη δημιουργική έμπνευση που αντλεί ενέργεια και ζωντάνια από τον πλούσιο ποιητικό κόσμο του Καβάφη και του Ελληνισμού της εξωτικής Αλεξάνδρειας. Τα έργα μάς καλούν να επιστρέψουμε ξανά και ξανά στην πατρίδα του μεγάλου Αλεξανδρινού μέσω του χρωστήρα του Ανδρέα Γεωργιάδη».
Πίνακες που μας καλούν να επισκεφτούμε ξανά τον κόσμο του Καβάφη. Μια μορφή που την ξέρουμε όλοι, ένας ποιητής που οι περισσότεροι από εμάς, έχουμε αγαπήσει από τα εφηβικά μας κιόλας χρόνια. Ένας βαθύς ποιητής, ένας άνθρωπος της διασποράς, ένας Λεβαντίνος που σήμερα περισσότερο από ποτέ, μπορεί να μας συγκινήσει.
Τα έργα της έκθεσης
Τα έργα του Ανδρέα Γεωργιάδη, όλα μελάνια σε χαρτί, ο χρωστήρας και η πένα του ποιητή, μελάνια που χρησιμοποιούν οι συγγραφείς, άλλα χρωματιστά, πλούσια σε αναφορές στο καβαφικό σύμπαν, επιχειρούν να δημιουργήσουν ένα διάλογο τόσο με τον ίδιο τον ποιητή και τον βίο του, όσο και με τους πρωταγωνιστές του έργου του. Μια ιδιότυπη γεωγραφία μνήμης, ένας χάρτης με σταθμούς σε τοπία, ανθρώπους και γωνιές.
Ο Γεωργιάδης, έχοντας για πολλά χρόνια ασχοληθεί με το έργο του Καβάφη, αλλά και μέσα από τα πολυετή προσωπικά του ταξίδια στην Αλεξάνδρεια, είναι περισσότερο έτοιμος από ποτέ, να αποτυπώσει τους υπαινιγμούς της καβαφικής ποίησης. Πολλά από τα ερωτικά ποιήματα του Καβάφη έχουν εκφραστεί μέσα από πορτρέτα, ζωντανά, με έντονη ματιά, σχεδόν φωτογραφικά που, όπως ο ίδιος ο καλλιτέχνης αναφέρει:
«Τα πορτρέτα παρουσιάζονται σαν μια βιογραφία. Δεν είναι η εντύπωση της στιγμής, είναι η ιστορία μιας ολόκληρης ζωής. Ένα πορτρέτο πρέπει να μας παρουσιάζει την εποχή του, την καταγωγή του, τη δράση του, να μας δείξει δηλαδή γυμνό τον ατομικό του χαρακτήρα».
Τα έργα σε σχέση με προηγούμενα έργα του Γεωργιάδη είναι μεγάλα σε μέγεθος, με περισσότερα χρώματα αλλά και λευκές επιφάνειες για να επιτρέψει την προσωπική ερμηνεία και συναισθηματική σύνδεση του κάθε θεατή ως προς την αναπαράσταση.
«Συχνά ο ίδιος ο ποιητής μου ”επέβαλε” τον τρόπο, υπήρχαν λέξεις του που άναβαν σαν φωτιά τις πινελιές μου», αναφέρει ο ίδιος ο Γεωργιάδης. Το έργο «Ήλιος του απογεύματος» δανείζεται εικόνες από το ίδιο το σπίτι του Καβάφη, ενώ το συγκλονιστικό πορτρέτο του, δεν αποτελεί έμπνευση από φωτογραφικό αρχείο, αλλά αντίθετα είναι μια αποτύπωση του τρόπου που ο καλλιτέχνης φανταζόταν τον ποιητή.
«Δεν το εμπνεύστηκα από κάποια φωτογραφία, αλλά προσπάθησα να φανταστώ τον Καβάφη σε ένα καφενείο όπως άλλωστε και τον γέρο στο καφενείο», αναφέρει ο Ανδρέας Γεωργιάδης και συνεχίζει: «Σε όλη την πορεία της δουλειάς μου, εκτός από τα ποιήματά του, διάβασα πάρα πολλές από τις μελέτες γύρω από το έργου του Καβάφη, ενώ ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, που έχει ασχοληθεί πολύ με το έργο του, υπήρξε πολλές φορές ο οδηγός μου».
Η χρωματική παλέτα που επιλέγει, σκούρα γκρι, καφετιά και μαβιά χρώματα, ανταποκρίνεται στην ίδια την καβαφική ποίηση που διακατέχεται από μελαγχολία, εσωτερικότητα, μοναξιά και ένα αίσθημα περιορισμού. Τα έργα του, δεν σου υπαγορεύουν πώς να διαβάσεις τα ποιήματα. Γι’ αυτό άλλωστε και δεν έχουν αναρτηθεί δίπλα στα έργα. Πρόθεση είναι να ανατρέξεις και να ξαναδείς τα ποιήματα: «Κάθε φορά που τα βλέπω, με κάνουν να κλαίω περισσότερο απ’ ότι αν διάβαζα μόνο το ποίημα», αναφέρει η Μαρία Γεωργοπούλου.
Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος γράφει μεταξύ άλλων για την καβαφική ζωγραφική του Ανδρέα Γεωργιάδη στον κατάλογο της έκθεσης:
«Η παρούσα έκθεση δεν εικονογραφεί απλώς στίχους του Καβάφη. Συνιστά μια πρόταση και ερμηνευτική απόπειρα να αποδοθεί ο εσωτερικός ρυθμός που διατρέχει πολλά ερωτικά ποιήματα του Αλεξανδρινού, καθώς και η ατμόσφαιρα της γενέθλιας πόλης του, όπως ο ίδιος θέλησε να την αποτυπώσει και όπως την εισπράττει ακόμη και σήμερα ο ταξιδιώτης.
Ο Ανδρέας Γεωργιάδης παραδίδει την προσωπική του γοητευτική εκδοχή, όπως την κατέγραψε στη διαρκή συνομιλία του με τον ποιητή Κ.Π. Καβάφη και σφυρηλατεί έναν εντελώς δικό του ισχυρό κρίκο στην αλυσίδα των εικαστικών που έχουν σχολιάσει μέχρι σήμερα τον ποιητή. Η ματιά του Γεωργιάδη δεν περιορίζεται στο πρόσωπο του ποιητή, ούτε σε κάποια επιφανειακά στοιχεία που θα μπορούσαν εύκολα να δηλώσουν στον θεατή την καταγωγική τους σχέση. Έντεχνα και μεθοδικά, αποφλοιώνει ποιήματα, τοπία και πρόσωπα, για να αποκαλύψει τους βαθύτερους αρμούς και τους υπαινιγμούς της καβαφικής έκφρασης».
Aρχειακό υλικό
Στο πλαίσιο της έκθεσης, παρουσιάζεται επίσης σπάνιο αρχειακό υλικό σχετικό με την εκδοτική δραστηριότητα του ποιητή, χειρόγραφα, αλλά και μερικά από τα ποιήματα που εξέδιδε όσο ζούσε ο ίδιος ο ποιητής και βρίσκονται στις συλλογές της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές σε επιμέλεια της επικεφαλής βιβλιοθηκαρίου της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, Ειρήνης Σολομωνίδη, η οποία σημειώνει μεταξύ άλλων στον κατάλογο της έκθεσης:
«Μια πρώτη ματιά στους πίνακες της έκθεσης ”Επέστρεφε” του Ανδρέα Γεωργιάδη ζωντάνεψε μέσα μου το φως από στιγμές φευγαλέες σε τόπο γνώριμο από διηγήσεις της παιδικής μου ηλικίας. Φως, χώροι και πρόσωπα, με μαγικό τρόπο, με ταξίδεψαν σε έναν κόσμο, έμμεσης για μένα, οικογενειακής μνήμης, αυτής των Ελλήνων της Αλεξάνδρειας. Στους πίνακες του Ανδρέα Γεωργιάδη, εικόνες αποκρυσταλλωμένες με μελάνι σε χαρτί, συνομιλούν με την, επίσης αποτυπωμένη σε χαρτί, ποιητική ύλη του Κωσταντίνου Καβάφη. Πίνακες του Γεωργιάδη και βιβλία από τη Συλλογή της Γενναδείου Βιβλιοθήκης λειτουργούν με τρόπο συμμετρικό. Εικόνες της Αλεξάνδρειας προηγούμενων αιώνων και ελληνικές εκδόσεις που μαρτυρούν τη δραστηριότητα μιας ζωντανής κοσμοπολίτικης κοινότητας, δημιουργούν το πλαίσιο μέσα στο οποίο ξετυλίγεται η έκθεση.
Ένας χώρος βιβλιοθήκης με σημαντικά παλαιά βιβλία, όπως η Γεννάδειος, δείχνει περίτρανα ότι χειρόγραφα και κτητορικά σημειώματα, η ιστορία της ίδιας της διακίνησης του βιβλίου και των ιδεών δηλαδή, σκιαγραφεί δυναμικά ένα διαχρονικό μικρόκοσμο προσωπικών και πολιτισμικών συναντήσεων.
Με παρόμοιο τρόπο, στην έκθεση του Ανδρέα Γεωργιάδη, εικόνες της Αλεξάνδρειας, βιβλία, χειρόγραφα, και πρόσωπα συναντιούνται, συνομιλούν αλλά και μετουσιώνονται σε εικόνες από τον καλλιτέχνη. Κάθε ποίημα μεταφράζεται από λόγο σε εικόνα διατηρώντας τη δύναμή του».
Τη σκηνογραφία της έκθεσης υπογράφει η Βιβή Γερολυμάτου, σε συνεργασία με τον ζωγράφο, ενώ την εκθεσιακή αφήγηση συμπληρώνει η απαγγελία ποιημάτων από τον Παρασκευά Καρασούλο.
Τέλος, στο πλαίσιο της έκθεσης, κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία δίγλωσσος κατάλογος από τη Μικρή Άρκτο που περιέχει κείμενα τόσο από την επιμελήτρια Μαρία Γεωργοπούλου, όσο και από τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο, και την Ειρήνη Σολομωνίδη, Επικεφαλής Βιβλιοθηκάριος της Γενναδείου Βιβλιοθήκης.
Παράλληλα θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 27 Ιουνίου 2022 στις 8.00 μ.μ., διάλεξη του Δημήτρη Δασκαλόπουλου με τίτλο «Κ. Π. Καβάφης: ένας εικαστικός», στο αμφιθέατρο της Αμερικανικής Σχολής Cotsen Hall, Αναπήρων Πολέμου 9, στο Κολωνάκι.
–
Ο Ανδρέας Γεωργιάδης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1972. Ζει και εργάζεται στον Υμηττό. Σπούδασε ζωγραφική δίπλα στον Γιώργο Ρόρρη, γραφιστική στην Σ.Γ.Τ.Κ.Σ. στην Αθήνα, και εικονογράφηση στην Ορλεάνη της Γαλλίας.
–
