Καθώς το διεθνές περιβάλλον παραμένει ασταθές, τροφοδοτούμενο από τη γεωπολιτική αβεβαιότητα, τη δυσλειτουργία στις αλυσίδες εφοδιασμού και τις επιθετικές κινήσεις των κεντρικών τραπεζών για να τιθασεύσουν τον πληθωρισμό, οι ομολογιακές αγορές σημείωσαν το πρώτο μισό του 2022 τη χειρότερη επίδοση τουλάχιστον από το 1973, ενώ οι παγκόσμιες μετοχές έχασαν 20 τρισ. δολάρια από τη χρηματιστηριακή τους αξία στο χειρότερο πρώτο εξάμηνο των τελευταίων 50 ετών. Το ευρώ σημειώνει χαμηλό 20 ετών φλερτάροντας με την απόλυτη ισοτιμία ως προς το δολάριο, κάτι που πιέζει ανοδικά το ενεργειακό κόστος, με τις ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου να σημειώνουν άνοδο 465% τον τελευταίο χρόνο εντείνοντας τις πληθωριστικές πιέσεις. Οι κεντρικές τράπεζες, για να δαμάσουν τον υψηλό πληθωρισμό, που βρέθηκε σε ορισμένες περιοχές στα επίπεδα των πετρελαϊκών κρίσεων της δεκαετίας του 1970, αυξάνουν επιθετικά τα επιτόκια, πιέζοντας την ανάπτυξη και τη χρηματοοικονομική σταθερότητα, με κίνδυνο η οικονομική καταιγίδα να οδηγήσει τελικά την παγκόσμια οικονομία σε ύφεση, με τις πιθανότητες σήμερα για κάτι τέτοιο να υπολογίζονται στο 50%.
«Σε πολύ ταραγμένα νερά»
Στα τέλη Ιουλίου, το ΔΝΤ αναμένεται να προχωρήσει στην τρίτη πτωτική αναθεώρηση των προβλέψεών του για την παγκόσμια οικονομία, αναμένοντας πλέον παγκόσμια ανάπτυξη 3,6% εφέτος από 6,1% πέρυσι. «Βρισκόμαστε σε πολύ ταραγμένα νερά» ανέφερε η επικεφαλής του Ταμείου Kristalina Georgieva, επικαλούμενη τη γενικευμένη κλιμάκωση του πληθωρισμού, τις μεγαλύτερες επιτοκιακές αυξήσεις, την επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας και την αύξηση των κυρώσεων προς τη Ρωσία, εκτιμώντας πως το 2022 θα είναι μια δύσκολη χρονιά, ενώ οι κίνδυνοι ύφεσης για το 2023 έχουν αυξηθεί.
Πολλές από τις κορυφαίες οικονομίες του κόσμου, όπως οι ΗΠΑ, η ευρωζώνη, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, η Αυστραλία και ο Καναδάς, θα βρεθούν σε ύφεση μέσα στους επόμενους 12 μήνες, καθώς οι κεντρικές τράπεζες κινούνται επιθετικά για την καταπολέμηση του αυξανόμενου πληθωρισμού, εκτίμησε ο Rob Subbaraman, επικεφαλής οικονομολόγος της Nomura Holdings.
«Πιέσεις στις τιμές της ενέργειας»
Για τον Carsten Brzeski, επικεφαλής οικονομολόγος της ING, ενώ πολλοί Ευρωπαίοι προσπαθούν να απολαύσουν το καλοκαίρι, μια πολύ θερμή περίοδος για την οικονομία αναμένεται για το φθινόπωρο και τον χειμώνα. Κανένας από τους παράγοντες κινδύνου που σήμερα αντιμετωπίζει η ευρωζώνη δεν αναμένεται εξάλλου σύντομα να εκλείψει, με κυριότερο τον πόλεμο στην Ουκρανία, κάτι που θα συνεχίσει να συσσωρεύει πρόσθετες πιέσεις στις τιμές της ενέργειας και των εμπορευμάτων, καθώς και στο οικονομικό κλίμα.
Από την άλλη πλευρά, το κόστος δανεισμού της ευρωζώνης αυξήθηκε, ενώ οι φωνές που κάνουν λόγο για μια πιο εμπροσθοβαρή αντίδραση από την ΕΚΤ στις 21 Ιουλίου με άνοδο των επιτοκίων μεγαλύτερη της προαναγγελθείσας (0,25%) δείχνουν να αυξάνονται. Σε κάθε περίπτωση, λένε οι αναλυτές, το νέο νομισματικό εργαλείο της ΕΚΤ που λέγεται πως θα φέρει τον τίτλο Μηχανισμός Προστασίας Μετάδοσης (Transmission Protection Mechanism), ώστε να μετριαστούν τα σοκ κατακερματισμού, θα πρέπει να πείσει για την αποτελεσματικότητά του τις αγορές.
Στασιμοπληθωρισμός
«Παρ’ όλα αυτά, δεν βλέπω καμία άμεση απειλή για τη βιωσιμότητα του χρέους σε κανένα κράτος-μέλος της ευρωζώνης αυτή τη στιγμή» δήλωσε ο Klaus Regling, επικεφαλής του ESM, στο συνέδριο του Economist στην Αθήνα, ενώ η ευρωζώνη είναι αρκετά πιο ανθεκτική τώρα από ό,τι πριν από μία δεκαετία.
«Είμαστε στη μέση μιας θεμελιώδους παγκόσμιας αλλαγής: μετακινούμαστε από έναν κόσμο όπου η ζήτηση ήταν ανεπαρκής σε έναν κόσμο όπου η προσφορά είναι ανεπαρκής» ανέφερε στο ίδιο συνέδριο ο επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος της Allianz, μητρικής της PIMCO, Mohamed El-Erian, «βλέποντας» ως πιο πιθανό σενάριο για τη συνέχεια την επικράτηση του στασιμοπληθωρισμού, δηλαδή χαμηλή ανάπτυξη με υψηλό πληθωρισμό. Στην αναφορά του για την Ελλάδα, σημείωσε πως πριν από μία δεκαετία η χώρα υπέστη μια σχεδόν θανατηφόρα καρδιακή προσβολή και «όταν επιζείς χάρη στον γιατρό που αφοσιώνεται για να κάνει ό,τι χρειάζεται, τότε αλλάζεις συμπεριφορά. Και η Ελλάδα έχει αλλάξει συμπεριφορά με έναν πολύ θεμελιώδη τρόπο».
Η ελληνική οικονομία
Ενώ πάντως διεθνώς οι οικονομολόγοι κάνουν λόγο για επερχόμενη ύφεση, η ελληνική οικονομία δείχνει να παρουσιάζει αντοχές, αν και δεν μπορεί να βγει αλώβητη από τις επιπτώσεις του πολέμου, της έκρηξης του πληθωρισμού και των επιθετικών αυξήσεων των επιτοκίων, ενώ και ο εκλογικός κύκλος (με τις πρόωρες εκλογές τον Σεπτέμβριο να έχουν μάλλον απομακρυνθεί) αναμένεται να παίξει τον δικό του ρόλο στα δρώμενα της οικονομίας.
Η Ελλάδα ισορροπεί ανάμεσα στα θετικά νέα της θεμελιώδους προόδου στην οικονομία αλλά και στους πιθανούς κινδύνους του υψηλού πληθωρισμού, εκτίμησε η Societe Generale, την ώρα που η Focus Economics, που αποτυπώνει τη μέση εκτίμηση των οικονομολόγων και της αγοράς, αναθεώρησε ανοδικά τις εκτιμήσεις της για τον ρυθμό μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας στο 4% (έναντι 3,2% που αναμενόταν πριν από έναν μήνα) για το 2022, καθώς η σημαντική οικονομική στήριξη της ΕΕ και η ανάκαμψη της τουριστικής βιομηχανίας (τα έσοδα εκτιμάται πως θα κυμανθούν στα επίπεδα των 19-20 δισ. ευρώ, ξεπερνώντας τα 18 δισ. ευρώ του 2019) αποτελούν θετικούς παράγοντες ενίσχυσης του ΑΕΠ. Για το 2023, η Focus Economics προβλέπει επίσης ανάπτυξη 3% έναντι 2,6% για το 2024 και 2,3% για το 2025.
Οι προβλέψεις
Ανάπτυξη 3,5%-4% με πληθωρισμό 9%-9,6% προβλέπει για το 2022 το ΙΟΒΕ, λόγω των υψηλότερων εσόδων από τον τουρισμό και τις ισχυρές εξαγωγές.
Ανάπτυξη 4,2% (από 2,9% προηγουμένως) προβλέπει για το 2022 και η ING, έναντι 3,8% εφέτος (από 3,3% προηγουμένως) της UniCredit, 4,2% (από μόλις 1,9% προηγουμένως) της DZ Bank, 4% της UBS, 3% (από 2,6% προηγουμένως) της Bank of America, 3,9% της DBRS, 4,3% του ΚΕΠΕ και 3,1% του οικονομικού επιτελείου.
Δύο προβλέψεις δείχνουν πάντως να ξεχωρίζουν: Η πρώτη αφορά την Capital Economics, η οποία αναμένει, δεδομένης της ισχυρής βάσης από το περασμένο έτος αλλά και του ισχυρού πρώτου τριμήνου, ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ κατά 5,5% το 2022, επίπεδο που ξεπερνά ακόμα και τις αισιόδοξες προβλέψεις στην αρχή του έτους, όταν κανένας δεν προέβλεπε πως η Ρωσία θα εισβάλει στην Ουκρανία, φέρνοντας νέα δεδομένα για την παγκόσμια οικονομία.
Η δεύτερη, της HSBC, που αναμένει εφέτος ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ στην Ελλάδα στο 6,5% (από 4% προηγουμένως) και στο 3,5% το 2023 (από 4% προηγουμένως), απόρροια κυρίως της έκρηξης του τουρισμού που θα δώσει πρόσθετη ώθηση κατά 2-3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, χωρίς να συνυπολογίζονται οι δευτερογενείς επιδράσεις.
Ο κατασκευαστικός τομέας θα συμβάλει επίσης στην ανάπτυξη, καθώς οι οικοδομικές άδειες αυξήθηκαν σε υψηλό 11 ετών, ενώ και οι τιμές των ακινήτων σημειώνουν συνεχή άνοδο. Η πιστωτική επέκταση ύστερα από χρόνια συρρίκνωσης ανακάμπτει, ενώ αναμένεται ώθηση και από τις ροές του Ταμείου Ανάκαμψης. Από την άλλη πλευρά, παρά τη συμπίεση των πραγματικών εισοδημάτων ως απόρροια της πληθωριστικής έκρηξης, η κατανάλωση δείχνει σχετικά ανθεκτική και ενισχυμένη από την ανάκαμψη της αγοράς εργασίας. Ωστόσο, η έκρηξη του ενεργειακού κόστους και πιθανές ελλείψεις στην αγορά φυσικού αερίου θα επηρεάσουν τελικά την εγχώρια ζήτηση, επιβραδύνοντας την ανάπτυξη.
Πόσο αλλάζει ο κόσμος μετά τον πόλεμο
Η περαιτέρω κλιμάκωση των γεωπολιτικών συγκρούσεων, ο πληθωριστικός κίνδυνος, η αύξηση του κόστους δανεισμού μέσω της ανεξέλεγκτης πορείας των αποδόσεων των ομολόγων και η ενεργειακή ασφάλεια αποτελούν με ποσοστό άνω του 80% τους μεγαλύτερους κινδύνους για τις 30 μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες, όπως προκύπτει από τις απαντήσεις τους σε σχετική έρευνα που διενήργησε τον Ιούνιο η ελβετική επενδυτική τράπεζα UBS. Χαρακτηριστικό του πόσο έχει αλλάξει ο κόσμος το τελευταίο 12μηνο είναι πως ο φόβος της πανδημίας, που βρισκόταν στην κορυφή πέρυσι, καταλαμβάνει τώρα την τελευταία θέση με ποσοστό μόλις 7%. Το 83% πιστεύει πως ο ανοδικός κύκλος των επιτοκίων από τη Fed θα ολοκληρωθεί το 2023, ενώ ένα ποσοστό 52% εκτιμά πως ο πληθωρισμός έχει αποκτήσει μόνιμα ανοδικά χαρακτηριστικά.
Σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των συναλλαγματικών διαθεσίμων, η παγκόσμια τάση προς τη διαφοροποίηση των συναλλαγματικών αποθεματικών συνεχίζεται, με αύξηση των θέσεων στο δολάριο ΗΠΑ και στο κινεζικό Renminbi, αλλά και στα αποκαλούμενα νομίσματα των εμπορευμάτων (όπως καναδικό δολάριο), ενώ αντίθετα οι θέσεις στο ευρώ μειώθηκαν. Η στροφή σε έναν πολύπλοκο κόσμο αναμένεται να ευνοήσει ως αποθεματικό νόμισμα περισσότερο το κινεζικό Renminbi εκτιμά το 85% των κεντρικών τραπεζών ακολουθούμενο με ποσοστό 46% από το δολάριο ΗΠΑ. Το 30% αναφέρει πως θα πρέπει να μεταβληθούν τα μοντέλα κινδύνου ώστε να μπορούν να καλυφθούν πλέον και ακραία γεγονότα. Το 40% βλέπει επίσης έναν αυξανόμενο ρόλο για τον χρυσό στο μέλλον, ενώ το 64% αναμένει μελλοντικά και την υιοθέτηση των ψηφιακών νομισμάτων.
Σύμφωνα με την κορυφαία εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίων PIMCO, οι γεωπολιτικές εξελίξεις, οι πληθωριστικές πιέσεις που μειώνουν τα πραγματικά διαθέσιμα εισοδήματα των νοικοκυριών και η εστίαση των κεντρικών τραπεζών πρώτιστα στην καταπολέμηση του πληθωρισμού φέρνουν πιο κοντά την επόμενη διετία τον κίνδυνο της ύφεσης, η οποία είναι απίθανο να είναι τόσο βαθιά όσο οι τελευταίες, μπορεί όμως να είναι παρατεταμένη, ενώ και η ανάκαμψη θα είναι πιο αργή, απόρροια και των περιορισμένων δυνατοτήτων αντίδρασης από τις κεντρικές τράπεζες και τις κυβερνήσεις.
Παράλληλα μία από τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία αφορά τη διεύρυνση των γεωπολιτικών ρωγμών, που θα επιταχύνουν τη μετάβαση από έναν μονοπολικό σε έναν διπολικό ή πολυπολικό κόσμο, μια ρήξη που είχε ήδη ξεκινήσει με την ανάδειξη της Κίνας σε σημαντικό οικονομικό και γεωπολιτικό παράγοντα, κάτι που ενίσχυσε τον σκεπτικισμό της Δύσης απέναντι στον «κίτρινο δράκο». Στο νέο περιβάλλον ο πληθωρισμός θα είναι υψηλότερος σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, ενώ οι κίνδυνοι πιστωτικών γεγονότων στον ιδιωτικό τομέα θα αυξηθούν. Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους πιθανότατα θα είναι υψηλότερο και οι κεντρικές τράπεζες μπορεί να είναι λιγότερο πρόθυμες ή λιγότερο ικανές να στηρίξουν την οικονομία. Παράλληλα, αυξάνεται ο κίνδυνος και της χρηματοπιστωτικής αποπαγκοσμιοποίησης μέσω του κατακερματισμού των κεφαλαιαγορών ή ενός επερχόμενου «capital war», όπως ονομάστηκε από μερικούς επαγγελματίες των αγορών.
Πήραν φωτιά οι τιμές
Στο 12,1% εκτινάχθηκε ο γενικός δείκτης τιμών καταναλωτή τον Ιούνιο, καταγράφοντας άνοδο για 14ο διαδοχικό μήνα. Το «φιτίλι» της ακρίβειας «άναψαν» ξανά τρόφιμα, στέγαση και μεταφορές. Το γεγονός ότι ο δείκτης τιμών στη στέγαση τον Ιούνιο σε σχέση με τον Μάιο κατέγραψε πτώση κατά 2,4%, ήταν ο λόγος που ο εθνικός πληθωρισμός «συγκρατήθηκε» στο 12% και δεν έφτασε πέριξ του 13%, ενδεχομένως και υψηλότερα. Ο εθνικός γενικός δείκτης τιμών καταναλωτή για πρώτη φορά μετά από ένα μεγάλο διάστημα πλησιάζει τον εναρμονισμένο στην ευρωζώνη, καθώς συνήθως η απόκλιση είναι περί της μιας ποσοστιαίας μονάδας.
