Μπορεί η κινητοποίηση του ομογενειακού λόμπι στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού να σταματήσει την πώληση νέων αεροσκαφών στην Τουρκία και την αναβάθμιση αυτών που ήδη έχουν στην κατοχή τους οι ένοπλες δυνάμεις της γείτονος; Η αποδοχή της σχετικής τροπολογίας από την αμερικανική Βουλή προκάλεσε αισιοδοξία ότι οι ανησυχίες της ελληνικής πλευράς εισακούγονται και βρίσκουν ανταπόκριση. Ωστόσο, το ζήτημα είναι σύνθετο, με μια σειρά από αντίρροπες δυνάμεις να επηρεάζουν τις εξελίξεις. Ο δρ Τριαντάφυλλος Καρατράντος, διεθνολόγος και ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, απαντώντας σε σχετικό ερώτημα τονίζει ότι μια σαφώς θετική εξέλιξη θα είναι να επιτευχθεί ότι οποιαδήποτε συμφωνία πώλησης ή αναβάθμισης αεροσκαφών στη γείτονα θα συνοδεύεται από ένα αυστηρό πλαίσιο περιοριστικό όσον αφορά την τήρηση κανόνων καλής γειτονίας και αποφυγής προκλήσεων, αμφισβητήσεων ή εμπλοκής σε τρίτες χώρες.
Ο ίδιος, ωστόσο, εκφράζει επιφυλάξεις για το κατά πόσον στη δεδομένη χρονική συγκυρία η Αγκυρα θα συμφωνούσε σε ένα τέτοιο περιοριστικό πλαίσιο. Αναφέρει ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ευρισκόμενος σε προεκλογική περίοδο και με το θέμα του εθνικισμού να βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα της συζήτησης στη γείτονα, δεν θα αποδεχόταν μια τέτοια συμφωνία. Δεν είναι τυχαίο ότι η Αγκυρα, σε μια προσπάθεια να ασκήσει πίεση από την πλευρά της προς την αμερικανική κυβέρνηση, διαμηνύει ότι, όπως δεν δίστασε να προχωρήσει στη συμφωνία για τους S-400, δεν θα διστάσει να αναζητήσει άλλη λύση για την αγορά μαχητικών αεροσκαφών εφόσον δεν καρποφορήσει η προοπτική αγοράς των F-16.
Την ίδια στιγμή, με αφορμή τη στάση της Τουρκίας στη διαδικασία ένταξης Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, άνοιξε η συζήτηση ακόμα και για πιθανή αποπομπή της γείτονος από τη Συμμαχία. Τη θέση αυτή προέκριναν με επιστολή τους στους Financial Times ο Μαρκ Γουάλας, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ και γενικός διευθυντής του Turkish Democracy Project, και η εκτελεστική διευθύντρια της ίδιας ΜΚΟ, Μαντελίν Τζόανσον. Ο κ. Καρατράντος επισημαίνει σχετικά ότι πρακτικά δεν υπάρχει μηχανισμός αποπομπής από το ΝΑΤΟ, μόνο διαδικασία οικειοθελούς αποχώρησης, και αυτό είναι ένα ζήτημα, όπως προσθέτει, που θέτει επί τάπητος το ερώτημα αν χρήζουν μεταρρύθμισης οι καταστατικοί χάρτες διεθνών οργανισμών, που συντάχθηκαν δεκαετίες πριν, προκειμένου να ανταποκρίνονται καλύτερα στις πραγματικότητες του σήμερα.
Δεν αποκλείεται ο Ερντογάν, που βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο, να αναζητήσει άλλη λύση για την προμήθεια μαχητικών, όπως έπραξε με τους S-400.
Στην περίπτωση της Τουρκίας έχει επισημανθεί από πολλές πλευρές ότι η συμπεριφορά της συγκρούεται με τις αρχές του ΝΑΤΟ σε αρκετές περιπτώσεις. Για παράδειγμα, με τη στάση της στην κρίση της Λιβύης, που αξιολογείται ως παράγοντας ενίσχυσης της παρατεταμένης αστάθειας, για τον ρόλο της στην κρίση Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν, για τις ενστάσεις που θέτει σε μια σειρά από ζητήματα που τίθενται στη Συμμαχία και, πατώντας στην αρχή της ομοφωνίας στη λήψη αποφάσεων, προσπαθεί να εκμαιεύσει ανταλλάγματα. Ταυτόχρονα, το ζήτημα της παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων τίθεται όλο και πιο συχνά. Στο εσωτερικό της Συμμαχίας εντείνεται ο προβληματισμός για το διπλωματικό κεφάλαιο που αναλώνεται στην εξισορρόπηση των ζητημάτων που αναδύονται εξαιτίας των θέσεων της Αγκυρας, αλλά και για την αναπόφευκτη νόθευση σε θέσεις και πολιτικές που επιβάλλει η αναζήτηση συμβιβαστικών λύσεων.
Βεβαίως, ο κ. Καρατράντος τονίζει ότι πάντοτε τίθεται το ερώτημα τι είναι προτιμότερο: μια προβληματική και διαχειρίσιμη Τουρκία εντός της Συμμαχίας, όπου δεν παραγνωρίζεται και η σημαντική στρατιωτική συνεισφορά της, ή μια δυσαρεστημένη Τουρκία εκτός, που δυνητικά θα αποτελούσε εστία μεγαλύτερης αναταραχής;
Και ακόμα κι αν, παρά την απουσία σχετικής πρόβλεψης, αποφασιζόταν να ενεργοποιηθεί μια διαδικασία αποπομπής, δεν μπορεί να διασφαλιστεί ότι θα προέκυπτε σχετική απόφαση, δεδομένης της αρχής της ομοφωνίας στη λήψη αποφάσεων.
Στο οπλοστάσιο της Αθήνας 215 διεθνείς συμφωνίες
Η έγκριση από την αμερικανική Βουλή των Αντιπροσώπων, με ψήφους 244 υπέρ και 179 κατά, της τροπολογίας που εμποδίζει την απροϋπόθετη πώληση μαχητικών F-16 στην Τουρκία και την αναβάθμιση εκείνων που ήδη βρίσκονται στην κατοχή των ενόπλων δυνάμεων της γείτονος, προκαλεί αναταράξεις. Από την πλευρά των ομογενειακών οργανώσεων στις ΗΠΑ και των Ελλήνων ομογενών βουλευτών διαμηνύεται ότι θα συνεχιστεί η προσπάθεια από κάθε διαθέσιμο βήμα και σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων για να διασφαλιστεί ότι θα γίνουν σεβαστές οι ανησυχίες της Ελλάδας και θα διατηρηθούν σχετικοί περιορισμοί και προϋποθέσεις προς την Τουρκία.
Την ίδια στιγμή, οι αντιδράσεις στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης ήταν έντονες. Με αφορμή την τροπολογία γίνεται παραλληλισμός με ανάλογους όρους που είχαν τεθεί παλαιότερα στην Τουρκία, όταν σε συμβάσεις πώλησης F-16 μπήκαν περιοριστικοί όροι για μη παραβίαση του εναέριου χώρου της Κύπρου. Ηδη, η συζήτηση στη γείτονα στρέφεται στο πώς μπορεί να ξεπεραστεί ο σκόπελος της τροπολογίας, με αναλυτές να υποστηρίζουν ότι υπάρχουν ακόμα πολλά στάδια λήψης αποφάσεων και δεν έχει οριστικοποιηθεί τίποτα. Σε σχετικό δημοσίευμά της η Hurriyet υποστηρίζει ότι ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, «ο οποίος υποστηρίζει την πώληση, έχει την εξουσία να το κάνει χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου, επικαλούμενος έκτακτη κατάσταση».
Ο κ. Δένδιας
Εν τω μεταξύ, χθες, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, κατά την τελετή ορκωμοσίας της 26ης εκπαιδευτικής σειράς υποψηφίων ακολούθων πρεσβείας και απονομής διπλωμάτων σπουδών στην 25η εκπαιδευτική σειρά ακολούθων, που πραγματοποιήθηκε στο ΥΠΕΞ, παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, στάθηκε ιδιαίτερα στο «τεράστιο οπλοστάσιο», όπως το χαρακτήρισε, των 215 διμερών και πολυμερών συμφωνιών που υπογράφηκαν τα τελευταία τρία χρόνια. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στις συμφωνίες για καθορισμό θαλασσίων ζωνών, που κατά κοινή ομολογία λειτουργούν σταθεροποιητικά στην ευρύτερη περιοχή.
«Πρόσφατα η πατρίδα μας έχει υπογράψει δύο συμφωνίες για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, έχει επί της αρχής μια τρίτη συμφωνία με την Αλβανία, μετά τις συμφωνίες με την Αίγυπτο και την Ιταλία που πήραν δεκαετίες για να φτάσουμε στο σημείο αυτό. Επίσης, έπειτα από δύο πολύ σημαντικά πρωτόκολλα για την ανανέωση συμφωνίας αμοιβαίας αμυντικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ και επίσης τη σύναψη των αμυντικών συμφωνιών, κατ’ αρχάς με τη Γαλλία, αλλά και με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα», τόνισε σχετικά ο κ. Δένδιας. Παράλληλα, αναφέρθηκε στη διοικητική και ψηφιακή μεταρρύθμιση των υπηρεσιών του υπουργείου, που βρίσκεται σε εξέλιξη και θα προσφέρει στους νέους ακολούθους τη δυνατότητα να υπηρετήσουν σε ένα διαφορετικό υπουργείο.
