Για το βιβλίο του Στέργιου Πουρνάρα
«ΣΤΟ ΓΡΕΒΕΝΟ, ΣΤΟ ΓΡΕΒΕΝΟ, ΤΟΝ ΟΜΟΡΦΟ ΤΟΝ ΤΟΠΟ»
Ο Στέργιος Πουρνάρας , φιλόλογος, μουσικός, τραγουδιστής, Πρόεδρος του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών Γρεβενών, με πλούσια προσφορά στον πολιτισμό και στα Γρεβενά, άνθρωπος με πολλές δεξιότητες, άντλησε τα ιστορικά στοιχεία κυρίως από το τρίτομο έργο του Απόστολου Παπαδημητρίου «Σελίδες ιστορίας των Γρεβενών», από την εργασία του Μιλτιάδη Παπαϊωάννου «Ο Θεόδωρος Ζιάκας και η συμμετοχή του στους απελευθερωτικούς αγώνες του έθνους», από τη μελέτη του Κώστα Ταλιαδούρη « Από τη μακραίωνη ιστορία της Αρχαίας Μακεδονίας και των Γρεβενών» αλλά και από βιβλία του Απόστολου Βακαλόπουλου, από τα Ενθυμήματα του Κασομούλη κ.α.
Για τα Δημοτικά τραγούδια, πηγές του υπήρξαν ο Αραβαντινός, ο Νικόλαος Πολίτης, η Νομαρχία και η Ν.Ε.Λ.Ε Γρεβενών.
Οι πηγές ήταν τα καυσόξυλα. Ο Πουρνάρας έβαλε τη φλόγα.
Το βιβλίο αποτελείται από τέσσερα μέρη, το μουσικό –χορευτικό δρώμενο, γραμμένο με τρόπο ποιητικό, ένα παράρτημα με τριάντα δύο ιστορικά και κλέφτικα τραγούδια που αναφέρονται σε γεγονότα και πρόσωπα της περιοχής μας των τριών τελευταίων αιώνων, την εργασία του «Ο οπλαρχηγός Θεόδωρος Ζιάκας και η μάχη του Σπηλαίου το 1854» και τέλος το γλωσσάρι με λέξεις από την τοπική γρεβενιώτικη διάλεκτο.
Το βιβλίο συνοδεύεται και από ένα cd με ιστορικά και κλέφτικα τραγούδια στα οποία τραγουδάει ο ίδιος ο Πουρνάρας με τη στιβαρή και δωρική φωνή του.
Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου καταλαμβάνεται από το θεατρικό κείμενο. Προοριζόταν να παιχτεί από τον Σύνδεσμο Γραμμάτων και Τεχνών, μεσολάβησε η πανδημία και ματαιώθηκε η προσπάθεια. Ελπίζουμε να παιχτεί και να έχουμε την τύχη να το δούμε.
Ο πρόλογος του θεατρικού δρώμενου αποτελείται από 82 στίχους. Ομοιοκαταληκτούν κατά ζεύγη. Έχουν ρυθμό, είναι ευλύγιστοι και δυναμικοί.
Στην πρώτη πράξη θίγονται τα γεγονότα του 19 ου αιώνα στην περιοχή.
Οι κλεφταρματωλοί των Γρεβενών, ή άλωση των Γρεβενών από τον Ζιάκα το 1831 και η μάχη του Σπηλαίου το 1854, ζωντανεύουν αντίστοιχα σε τρείς σκηνές.
Στην δεύτερη πράξη θίγονται τα γεγονότα από το 1900 ως το 1950.
Ο Μακεδονικός αγώνας και η δολοφονία του Αιμιλιανού, η προσφυγιά των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, το έπος του Σαράντα και ο εμφύλιος πόλεμος ζωντανεύουν επί σκηνής με αναγνώσματα, ποιήματα, τραγούδια και χορούς στις τρεις σκηνές και της δεύτερης πράξης.
Το δρώμενο κλείνει με γλέντι σε ορεινό χωριό τον δεκαπενταύγουστο.
Σε όλη τη διάρκεια του δρώμενου η φλόγα του Στέργιου Πουρνάρα διατηρείται άσβεστη.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου ο συγγραφέας έχει καταχωρίσει 17 ιστορικά τραγούδια, 12 κλέφτικα, 3 που αναφέρονται στους Μακεδονομάχους Λεωνίδα, Νίκο και Κώστα Γκούντα και 2 στους ληστές Μπαμπάνη και Γκαντάρα. Παραθέτω ένα ιστορικό και ένα κλέφτικο τραγούδι.
ΤΟ ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑ
Γενίτσαρος ξεκίνησε από τη Σαλονίκη
στα Γρεβενά ξεπέζεψε μες στον παλιό Αχίλλη
τους γεροντάδες φώναξε και τους κοτζαμπασήδες.
Διαταγή τους έδωσε απ’ τον Σουλτάν Μαχμούτη
να παραδώσουν τα παιδιά εφτά χρονών και κάτω
γενίτσαροι να γίνουνε, ασκέρι του σουλτάνου.
Τον Τόσκα βαροφάνηκε και το φιρμάνι σκίζει
και τα παιδιά ξεσήκωσε, αρματολοί γενήκαν.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΡΙΦΤΗ
Σηκώθηκα πολύ πρωί απ’ τον γλυκό τον ύπνο
παίρνω νερό και νίβομαι, τον Σμόλικα κοιτάζω
Ακούω τα πεύκα να βογκούν και τις οξιές να σκούζουν
και τα λημέρια των κλεφτών να βαριαναστενάζουν
κλαίνε τον Γιάννη του Παπά, τον φοβερό τον κλέφτη
που’ κανε την Αρβανιτιά και φόρεσε τα μαύρα:
-Γιάννη μ’ σε κλαιν τα έλατα, σε κλαιν τα χελιδόνια
σε κλαιν και τα βλαχόπουλα από τη Σαμαρίνα
Στο τρίτο μέρος του βιβλίου, όπως προείπαμε, αναφέρεται η προσωπικότητα του Θεοδώρου Ζιάκα, ο ορισμός του από την Επιτροπή Αγώνα ως αρχηγού στη Δυτική Μακεδονία και η μάχη του Σπηλαίου.
Ένα απόσπασμα: Κατά την επομένη το απόγευμα κατέφθασε ο τουρκικός στρατός από τα δυτικά και στρατοπέδευσε σε απόσταση1200 μέτρων από το χωριό, στη θέση Μπακοστίβ. Το πρωί της επομένης και ενώ όλα ήταν έτοιμα για τη μάχη, κατέφθασαν στο Σπήλαιο ο Άγγλος Πρόξενος του Μοναστηρίου Λόνγουωρθ και ο Γάλλος Πρόξενος των Ιωαννίνων Μπερτράν, οι οποίοι τον ενημέρωσαν ότι η Επανάσταση στην Ήπειρο και στη Θεσσαλία κατεστάλη και ότι η ελληνική Κυβέρνηση κάλεσε πίσω τους επαναστάτες και δεν στήριζε πλέον την Επανάσταση. Ο Ζιάκας, σύμφωνα με την προφορική παράδοση, στην αρχή έμεινε άφωνος αλλά μετά από λίγο είπε με θάρρος: « Εγώ δεν ντροπιάζω τα ελληνικά τουφέκια. Θα πολεμήσω και ό, τι θέλει ας γένει».
Συνοψίζοντας, εγώ τουλάχιστον έμαθα πάρα πολλά που δεν ήξερα. Όπως ότι ο Γιαννούλας Ζιάκας έστειλε 200 παλικάρια με τον Κυρίμη αρχηγό στο Μεσολόγγι και από τη Σαμαρίνα πήγαν 27 που γύρισαν μόνον 2. Ότι οι Ζιακαίοι ήταν μεγάλη οικογένεια και 30 από αυτούς σκοτώθηκαν στον αγώνα. Και άλλα, και άλλα πολλά. Με δυο λόγια το βιβλίο του Στέργιου Πουρνάρα δεν πρέπει να λείπει από κανένα σπίτι Γρεβενιώτη.
Γιώργος Σιώμος 23/9/2022
