Στις 14/10/2021, ακριβώς μια χρονιά πίσω, ένα αστικό λεωφορείο βούλιαζε κάτω από μια γέφυρα στην Ποσειδώνος, ενώ οι μαθητές ενός σχολείου στη Νέα Φιλαδέλφεια περπατούσαν πάνω σε θρανία για να εγκαταλείψουν με ασφάλεια το πλημμυρισμένο προαύλιο τους. Επί 12 ώρες η Αττική ήταν «παραδομένη» στην κακοκαιρία «Μπάλλος».
Ακριβώς έναν χρόνο μετά, μια νέα κακοκαιρία βρίσκεται σε εξέλιξη– αυτή τη φορά δεν έχεi ονοματιστεί, έχει όμως χαρακτηριστεί ως «επιπέδου 4». Πλέον, κάθε φορά που μας «χτυπάει» ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο ένα ερώτημα κάνει την εμφάνισή του: «θα βγούμε άραγε από αυτό αλώβητοι;»
Ο μετεωρολόγος Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής ερευνών στο Αστεροσκοπείο ΑΘηνών, είναι από τους επιστήμονες που τοποθετούνται για το ζήτημα με προτάσεις και επιχειρήματα, λόγω και των πολλών εργαλείων πρόγνωσης που αναπτύσσει διαρκώς το Αστεροσκοπείο.
Μέρος των προτάσεων του μπορεί να διαβάσει κανείς και στα άρθρα που συγγράφει για λογαριασμό του Παρατηρητήριου Βιώσιμης Ανάπτυξης, μέρος του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών «Ένα» (enainstitute.org/ βλ. το πρόσφατο: «Δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα: Προτάσεις για καλύτερη προετοιμασία).
Η «Κ» συνομίλησε μαζί του για το θέμα της αντιμετώπισης των ακραίων καιρικών φαινομένων, τα οποία κάνουν συστηματικά πλέον την εμφάνισή τους.
Οι μέγα – πυρκαγιές που «ήρθαν για να μείνουν»
Κατ’ αρχάς, για τον κ. Λαγουβάρδο, οι μέγα-πυρκαγιές είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε στην εποχή της κλιματικής κρίσης. Όπως εξηγεί: «Τις πυρκαγιές “τέρατα” τις είδαμε σε μεγάλο βαθμό το καλοκαίρι του 2021, το οποίο στην Ελλάδα ήταν ακραία ζεστό. Το ίδιο είχε όμως συμβεί το 2000, αλλά και το 2007. Και τις τρεις αυτές χρονιές χάσαμε τεράστιες δασικές εκτάσεις στη χώρα μας. Είναι πολύ χαρακτηριστικός ο τρόπος που η θερμοκρασία συνδέεται ευθέως με μια δασική έκταση που καίγεται. Η διαφορά του 2021 σε σχέση με τις άλλες χρονιές είναι ότι πια γνωρίζουμε ότι οι παρατεταμένοι καύσωνες οδηγούν σε πολλές καμένες εκτάσεις. Οι αιτίες είναι η παρατεταμένη ξηρασία και η πολλή καύσιμη ύλη, συνέπεια των πολύ υψηλών θερμοκρασιών. Αυτές οι πυρκαγιές που ξεσπούν ταυτόχρονα σε πολλά διαφορετικά σημεία, ήρθαν για να μείνουν».
Εκτός από την καλύτερη γνώση του μηχανισμού της πυρκαγιάς στην εποχή της κλιματικής κρίσης, ο κ. Λαγουβάρδος σημειώνει πως οι επιστήμονες μπορούν πλέον να μελετούν αυτή τη συμπεριφορά σε βάθος, χάρη στη δορυφορική αποτύπωσή της την ώρα που είναι σε εξέλιξη. «Έχουμε δηλαδή τη δυνατότητα να δούμε μέσα από φωτογραφίες πως εξαπλώνονται τα ”μανιτάρια εκρήξεων” που οι πυρομετεωρολόγοι αποκαλούν πυροσωρείτες». Κι υπάρχει και άλλο ένα στοιχείο που οι μετεωρολόγοι εξετάζουν πια καλύτερα- τη «νεκρή» καύσιμη ύλη (φύλλα, πευκοβελόνες, κλαδιά κ.τ.λ). Όπως σημειώνει ο μετεωρολόγος: «Αξιοποιώντας το δίκτυο των 500 μετεωρολογικών σταθμών που έχει το Αστεροσκοπείο βλέπουμε σε ποια φάση ξηρασίας βρίσκεται σε κάθε περίοδο η νεκρή καύσιμη ύλη».
Σύμφωνα με τον ίδιο, η πληθώρα των δεικτών που έxουν πια στη διάθεση τους οι επιστήμονες, έχουν οδηγήσει στη δημιουργία ειδικών μοντέλων που προβλέπουν τις πιθανότητες να ξεσπάσει πυρκαγιά σε συγκεκριμένες περιοχές σε συγκεκριμένες ώρες. Όπως εξηγεί: «Συνυπολογίζοντας παραμέτρους όπως τα επίπεδα υγρασίας για ένα Χ διάστημα, πόσο καιρό έχει να βρέξει ή τι άνεμοι επικρατούν, δημιουργούμε χάρτες υψηλής ανάλυσης, οι οποίοι μας δίνουν μια καλή εικόνα του τι περιμένουμε». Και φυσικά, εξελιγμένα είναι τα επιστημονικά εργαλεία και στο κομμάτι της αντιμετώπισης, με πιο γνωστό το σύστημα IRIS, το οποίο προβλέπει την εξέλιξη μιας πυρκαγιάς σε αληθινό χρόνο.
Έντονες κακοκαιρίες το φθινόπωρο και τον χειμώνα
Όσον αφορά στις φθινοπωρινές και χειμερινές κακοκαιρίες, σύμφωνα με τον κ. Λαγουβάρδο τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά. «Η πρόγνωση της βροχόπτωσης ακολουθεί τη γενικότερη βελτίωση που υπάρχει στην πρόγνωση του καιρού, παρ’ όλα αυτά παραμένει το δυσκολότερο κομμάτι στο πεδίο της πρόγνωσης» λέει ο ίδιος και συνεχίζει: «Σε αυτό το κομμάτι χρειαζόμαστε μεγαλύτερη τεχνική και τεχνολογική υποστήριξη και πιο συγκεκριμένα στο κομμάτι της παρατήρησης.
Χρειαζόμαστε πυκνά δίκτυα σταθμών, ενώ μεγάλο περιθώριο βελτίωσης υπάρχει και στο μέτωπο των δορυφορικών μετρήσεων, οι οποίες μπορούν να δώσουν μια καλή εκτίμηση αναφορικά με το πόσο ισχυρή αναμένεται να είναι μια βροχόπτωση μέσω αλγόριθμων που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια. Περιορισμένο είναι και το δίκτυο των μετεωρολογικών ραντάρ, το οποίο διαχρονικά υπολειτουργεί και δεν μπορεί να υποστηρίξει τις απαιτήσεις της εποχής».
Απαραίτητη η συνεργασία φορέων
Πού έγκειται λοιπόν η αλλαγή που πρέπει να γίνει στο κομμάτι της πρόληψης αλλά και αντιμετώπισης των ακραίων καιρικών φαινομένων; Ο κ. Λαγουβάρδος απαντά με μια λέξη: «συνεργασία».
Όπως εξηγεί, «δεν μας λείπουν τόσο τα τεχνικά μέσα, όσο η συνεργασία και η επικοινωνία, πριν και κατά την εξέλιξη των γεγονότων, ανάμεσα σε Δήμους, Περιφέρειες, Πυροσβεστική, Επιστημονικούς Φορείς, ΕΜΥ, Αστεροσκοπείο. Όλοι οι παραπάνω φορείς πρέπει να επικοινωνούν ταυτόχρονα, άμεσα και αποτελεσματικά. Η αλήθεια είναι όμως, πως μέχρι στιγμής υπάρχει μια διαχρονική δυστοκία να ενσωματωθεί η επιστημονική γνώση στις επιχειρησιακές λειτουργίες της Πολιτικής Προστασίας.
Αντιθέτως, είδαμε ότι στην πανδημία δημιουργήθηκε μια επιτροπή ειδικών όπου επιστήμονες από διαφορετικά πόστα συνεργάστηκαν και συνεχίζουν να το κάνουν, για την αντιμετώπιση του ζητήματος. Τον περασμένο Μάιο ψηφίστηκε ένας νέος κλιματικός νόμος, ο οποίος μεταξύ άλλων, προβλέπει επιτροπές και ομάδες εργασίας για την καλύτερη αντιμετώπιση των ακραίων καιρικών φαινομένων αλλά και για την καλύτερη ενημέρωση των πολιτών. Πρέπει πια αυτό να γίνει πράξη».
Μάλιστα, ο κ. Λαγουβάρδος αναφέρει και ένα παράδειγμα επιτυχημένης συνεργασίας σε μικρότερη κλίμακα. «Πέρυσι, κατά τη διάρκεια της κακοκαιρίας «Ελπίδα», ο Περιφερειάρχης Αττικής ζήτησε τη γνώμη του Αστεροσκοπείου σε σύσκεψη που έκανε με όλους τους δημάρχους για το αν θα έπρεπε ή όχι να κλείσουν τα σχολεία τις ημέρες της χιονόπτωσης. Τους είπαμε ότι η χιονόπτωση θα ξεκινούσε από νωρίς σε συγκεκριμένους δήμους και πολύ σωστά πάρθηκε η απόφαση να μην ανοίξουν τα σχολεία. Ας σκεφτούμε από πόσα μας γλίτωσε αυτή η απλή απόφαση, όταν την ίδια ημέρα, χιλιάδες οδηγοί εγκλωβίστηκαν στην Αττική Οδό».
kathimerini.gr
