Ασκήσεις δύσκολων ισορροπιών βρίσκονται σε εξέλιξη τις τελευταίες εβδομάδες στην Ουάσιγκτον και μάλιστα σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα. Οι προεκλογικές περίοδοι σε Ελλάδα και Τουρκία, η τελείως απρόβλεπτη πια τουρκική συμπεριφορά και τα αιτήματα για F-16 και F-35 που «τρέχουν» σχεδόν παράλληλα, έχουν φέρει την αμερικανική διπλωματία, που προσπαθεί να μη δυσαρεστήσει κανέναν, στα όριά της.
Η χθεσινή επίσκεψη Τσαβούσογλου στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και η διαρροή του Λευκού Οίκου για την επικείμενη ειδοποίηση του Κογκρέσου για τα τουρκικά F-16 εντάσσονται στο πλαίσιο προσπάθειας κατευνασμού της Αγκυρας. «Να αποφύγουμε μεγαλύτερη γκρίνια, αλλά και τα χειρότερα», όπως λένε στην Ουάσιγκτον, όπου όλοι γνώριζαν ότι μετά τις γιορτές θα γινόταν η ενημέρωση του Κογκρέσου για τα ελληνικά F-35, έτσι ώστε η Αθήνα να μη χάσει την προθεσμία παραλαβής των πρώτων μαχητικών με την παρτίδα του 2028.
Για τα τουρκικά F-16 υπήρχαν δεύτερες σκέψεις για τον χρόνο που έπρεπε να ενεργοποιηθούν οι προβλεπόμενες διαδικασίες. Οχι μόνο λόγω της επιλογής της Αγκυρας να διατηρεί με πεισματικό τρόπο ορθάνοιχτα όλα τα θέματα που ενδιαφέρουν τις ΗΠΑ, αλλά κυρίως λόγω των δημόσιων δηλώσεων του προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας, Ρόμπερτ Μενέντεζ, ο οποίος τον Δεκέμβριο ενημέρωσε και επισήμως τον Λευκό Οίκο για τη διαφωνία του.
Με αυτά τα δεδομένα ο αμερικανικός παράγοντας αποφάσισε ότι η Αγκυρα δεν έπρεπε να «αισθανθεί ριγμένη». Το πρόβλημα όμως είναι ότι η διαρροή για τα F-16 συνοδεύεται από προσεκτικά διατυπωμένες –και πάντα πίσω από κλειστές πόρτες– αμερικανικές παραινέσεις προς την ελληνική πλευρά να «σταματήσει να βάζει εμπόδια στο θέμα». Αυτή η παραίνεση αναβαθμίζει μεν τη βαρύτητα των ελληνικών αντιδράσεων, χάνει όμως την ουσία, καθώς ο τερματισμός των υπερπτήσεων είναι ένα μόνο από τα πολλά αιτήματα του μπλοκ που αντιτίθεται στην πώληση. Στις χθεσινές συνομιλίες η αμερικανική πλευρά δεν άνοιξε τα χαρτιά της, όπως ανέφερε στις δηλώσεις του και ο κ. Τσαβούσογλου, ο οποίος είπε ότι ζήτησε να μη διαταραχθεί η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, και υποστήριξε ότι η Αγκυρα δεν συνδέει το θέμα των F-16 με την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας το ΝΑΤΟ.
Κανείς δεν γνωρίζει μέχρι πού είναι διατεθειμένη να πάει η αμερικανική κυβέρνηση την κόντρα με το Κογκρέσο.
Το ουσιαστικό ερώτημα που προκύπτει είναι «τι θέλει πραγματικά να κάνει η αμερικανική κυβέρνηση με τα αεροσκάφη». Κανείς δεν ξέρει μέχρι πού είναι διατεθειμένη να πάει την κόντρα με το Κογκρέσο, αν υποθέσουμε ότι πρόκειται για πραγματική κόντρα και όχι για ένα καλοστημένο σκηνικό «καλού και κακού αστυνομικού». Προφανώς υπάρχουν ισχυροί παράγοντες στην κυβέρνηση και το Ρεπουμπλικανικό κόμμα που θα ήθελαν να δουν την πώληση να προχωράει για καθαρά συναλλακτικούς λόγους και ανεξαρτήτως της γενικότερης απογοητευτικής συμπεριφοράς της Αγκυρας. Από αυτούς τους κύκλους καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια εξεύρεσης τρόπου παράκαμψης των κυρώσεων CAATSA.
Είναι ενδεικτική η διευκρίνιση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, πως «το άρθρο 231 του CAATSA απαιτεί από τις ΗΠΑ να επιβάλουν υποχρεωτικές κυρώσεις σε κάθε οντότητα ή ιδιώτη που εν γνώσει του έχει συμμετάσχει σε σημαντική συναλλαγή με τον τομέα της άμυνας ή των πληροφοριών της Ρωσίας. Οι κυρώσεις δεν ισχύουν για χώρες. Στην περίπτωση της Αγκυρας επιβλήθηκαν κυρώσεις στην προεδρία των Αμυντικών Βιομηχανιών της Τουρκίας (SSB), η οποία πλέον ονομάζεται Υπηρεσία Αμυντικής Βιομηχανίας. Η πώληση F-16 στην Τουρκία δεν απαγορεύεται από τις κυρώσεις CAATSA, υπό την προϋπόθεση ότι η SSB δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη συναλλαγή». Από την άλλη πλευρά, όμως, υπάρχουν εξίσου ισχυροί παράγοντες, σε ένα ευρύ πεδίο που εκτείνεται από το Κογκρέσο έως σημαντικούς μηχανισμούς επιρροής που θέλουν με κάθε τρόπο να τη σταματήσουν.
Από αυτό το σκληρό παρασκηνιακό παιχνίδι εξουσίας που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη προκύπτουν τα εξής ερωτήματα: Θα δούμε επανάληψη της ιστορίας με τις πωλήσεις όπλων προς τη Σαουδική Αραβία που επέβαλε στο Κογκρέσο ο Ντόναλντ Τραμπ; Οταν δηλαδή περάσουν οι προθεσμίες, θα φέρει εκβιαστικά στο Κογκρέσο ο πρόεδρος Μπάιντεν το συμβόλαιο πώλησης; Αν συμβεί αυτό, θα μιλάμε για μια σημαντική κλιμάκωση για «τα μάτια της Τουρκίας» και θα πρόκειται για μια κίνηση που ενδεχομένως επισύρει ανταποδοτικές ενέργειες από πλευράς Μενέντεζ σε άλλα εξίσου σημαντικά ζητήματα.
Δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι θα φθάσουμε εκεί. Ομως, αν φθάσουμε, η πώληση θα μπορεί να μπλοκαριστεί μόνο με πλειοψηφία δύο τρίτων Βουλής και Γερουσίας. Αμφίβολο πρακτικά να βρεθούν αυτές οι ψήφοι, καθώς εκτιμάται ότι σε μια τέτοια περίπτωση η αμερικανική αμυντική βιομηχανία θα μπει με άγριες διαθέσεις στο παιχνίδι και θα ενεργοποιήσει όλα τα «όπλα» επηρεασμού νομοθετών που διαθέτει.
Η κοινή δήλωση
Τα μαχητικά F-16, η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, το Ουκρανικό, το ΝΑΤΟ και η συριακή κρίση ήταν τα βασικότερα θέματα των συνομιλιών Μπλίνκεν – Τσαβούσογλου σύμφωνα με την κοινή δήλωση που εκδόθηκε. Οι δύο υπουργοί «επανέλαβαν τη δέσμευσή τους για μια προσανατολισμένη στα αποτελέσματα θετική διμερή ατζέντα. Συζήτησαν για την ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας ΗΠΑ – Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένου του εκσυγχρονισμού του στόλου των F-16 της Τουρκίας», σημειώνεται. Για την Ανατολική Μεσόγειο τονίζεται ότι «συζήτησαν την κατάσταση και συμφώνησαν στη σημασία της διατήρησης της σταθερότητας και των διαύλων επικοινωνίας», αναφορά που ενδέχεται να έχει τη σημασία της για ενδεχόμενη μεσολάβηση των ΗΠΑ στην περίπτωση πρόκλησης έντασης. Σε ό,τι αφορά το ΝΑΤΟ, αναφέρεται ότι «επιβεβαιώθηκε η μακροχρόνια δέσμευση στη συλλογική άμυνα ως Σύμμαχοι» και συζητήθηκε «η εφαρμογή του του τριμερούς μνημονίου που υπέγραψαν η Φινλανδία, η Σουηδία και η Τουρκία για την προώθηση της αίτησης της Φινλανδίας και της Σουηδίας για ένταξη στη Συμμαχία». Οι δύο πλευρές υπογράμμισαν, τέλος, «την ισχυρή στήριξή τους στην κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας ενάντια στον απαράδεκτο πόλεμο της Ρωσίας».
Και ο Καντέρ κατά της παροχής F-16 στην Αγκυρα
Η έλευση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην Ουάσιγκτον προκάλεσε αναβρασμό και ενεργοποίησε συντονισμένες δράσεις εκ μέρους του συνασπισμού «No jets for Turkey» («Οχι αερoσκάφη στην Τουρκία»).
Σε κλειστή συνεδρίαση που έγινε χθες στα γραφεία γνωστής δεξαμενής σκέψης στην αμερικανική πρωτεύουσα, παρευρέθη και ο πρώην αστέρας του αμερικανικού επαγγελματικού μπάσκετ NBA Ενες Καντέρ, ένας εκ των μεγαλύτερων πολεμίων του Ερντογάν στις ΗΠΑ.
Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης συζητήθηκε διεξοδικά η στρατηγική προσεχώς, οι αρνητικές γεωπολιτικές συνέπειες που προκαλεί η διολίσθηση της Τουρκίας στον αυταρχισμό και οι παράνομες ενέργειες του καθεστώτος Ερντογάν εντός αμερικανικού εδάφους.
Οι οργανώσεις που συμμετείχαν στη συνεδρίαση χρησιμοποιούν εδώ και ενάμιση χρόνο όλα τα μέσα επιρροής που διαθέτουν στο Κογκρέσο και σε μηχανισμούς λήψης αποφάσεων για να μπλοκάρουν την πώληση και την αναβάθμιση των αμερικανικών μαχητικών στην Τουρκία. Υπενθυμίζεται πως στον συνασπισμό συμμετέχουν οι οργανώσεις HALC (Συμβούλιο Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας), In Defense of Christians, American Friends of Kurdistan, Α Demand for Action, the Philos Project, the Middle East Forum και Hindu American Foundation.
