Σε μελέτη που δημοσίευσε το περιοδικό Nature Communications την Τρίτη, περίπου 15 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που ζουν σε απόσταση 30 μιλίων από μια παγετώδη λίμνη διατρέχουν κίνδυνο. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ο κίνδυνος πηγάζει από το φαινόμενο της έκρηξης παγετώδους λίμνης, με τους περισσότερους από τους μισούς ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο να συγκεντρώνονται σε τέσσερις μόνο χώρες- την Ινδία, το Πακιστάν, το Περού και την Κίνα.
Τι είναι η «έκρηξη παγετώδους λίμνης»
Οι παγετώνες σε όλο τον κόσμο λιώνουν με ανησυχητικό ρυθμό και αφήνουν στο πέρασμά τους τεράστιες λίμνες νερού. Το νερό που λιώνει γεμίζει την κοιλότητα που αφήνει πίσω του ο παγετώνας, σχηματίζοντας αυτό που είναι γνωστό ως παγετώδης λίμνη.
Καθώς οι θερμοκρασίες θερμαίνονται και όλο και περισσότερα κομμάτια του παγετώνα λιώνουν, η λίμνη ανεβαίνει – και το να ζει κανείς κάτω από μια τέτοια λίμνη μπορεί να είναι απίστευτα επικίνδυνο. Αν η λίμνη ανυψωθεί πολύ ψηλά ή αν η γύρω γη ή ο πάγος υποχωρήσει, η λίμνη μπορεί να σκάσει, στέλνοντας νερό και συντρίμμια να κατρακυλήσουν προς τα βουνά.
Η μελέτη του περιοδικού Nature Communications είναι η πρώτη μελέτη που εξετάζει με ιδιαίτερη έμφαση τις πιθανές επιπτώσεις των εκρήξεων παγεωτωδών λιμνών, οι οποίες σύμφωνα με τους επιστήμονες δεν μπορούν να υπερεκτιμηθούν.
Ο Tom Robinson, συν-συγγραφέας της μελέτης και λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Canterbury στη Νέα Ζηλανδία, δήλωσε ότι η έκρηξη μιας παγετώδους λίμνης είναι σαν ένα «εσωτερικό τσουνάμι». Συνέκρινε τον αντίκτυπό της με μια ξαφνική κατάρρευση φράγματος. Μάλιστα, παρομοίασε τον αντίκτυπο του φαινομένου με μια ξαφνική κατάρρευση φράγματος.
«Αυτά τα παγετώδη φράγματα δεν διαφέρουν από τα κατασκευασμένα φράγματα», δήλωσε ο Robinson στο CNN. «Αν πάρετε για παράδειγμα το φράγμα Χούβερ, έχετε μια τεράστια λίμνη πίσω του, αλλά αν ξαφνικά αφαιρέσετε το φράγμα Χούβερ, το νερό πρέπει να πάει κάπου και θα κατέβει καταιγιστικά σε μια κοιλάδα με τεράστια πλημμυρικά κύματα».
Πλημμύρες χωρίς προειδοποίηση
Αυτές οι πλημμύρες συμβαίνουν χωρίς προειδοποίηση. Προηγούμενες εκρήξεις παγετωδών λιμνών έχουν σκοτώσει χιλιάδες ανθρώπους και έχουν καταστρέψει περιουσίες και κρίσιμες υποδομές. Η Cordillera Blanca στο Περού είναι ένα από τα θερμά σημεία αυτού του επικίνδυνου φαινομένου. Από το 1941, η οροσειρά έχει βιώσει περισσότερες από 30 καταστροφές από παγετώνες, από χιονοστιβάδες έως εκρήξεις παγετωνικών λιμνών, οι οποίες έχουν στοιχίσει τη ζωή σε περισσότερους από 15.000 ανθρώπους, διαπίστωσαν οι ερευνητές.
Αν και δεν είναι ακόμη σαφές πόσο μεγάλο μέρος των πλημμυρών του Πακιστάν πέρυσι συνδέθηκε με το λιώσιμο των παγετώνων, η χώρα φιλοξενεί περισσότερους παγετώνες από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο εκτός των πολικών περιοχών. Μόνο το 2022, υπήρξαν τουλάχιστον 16 περιστατικά έκρηξης παγετωνικών λιμνών στη βόρεια περιοχή Gilgit-Baltistan της χώρας – σημαντικά περισσότερα από τα πέντε ή έξι περιστατικά που παρατηρήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, δήλωσαν οι επιστήμονες.
Η μελέτη διαπίστωσε ότι η περιοχή που είναι πιο εκτεθειμένη σε αυτές τις εκρήξεις είναι η Ασία των Υψηλών Ορέων, η οποία περιλαμβάνει το Νεπάλ, το Πακιστάν και το Καζακστάν. Κατά μέσο όρο, κάθε άνθρωπος σε αυτή την περιοχή ζει σε απόσταση περίπου έξι μιλίων από μια παγετώδη λίμνη, σημείωσαν οι επιστήμονες.
Όμως ο Robinson δήλωσε ότι η περιοχή των Άνδεων, που περιλαμβάνει το Περού και τη Βολιβία, ήταν μία από τις πιο ανησυχητικές, λαμβάνοντας υπόψη πόσο λίγη έρευνα έχει γίνει στην περιοχή. Η μελέτη σημείωσε ότι τις τελευταίες δύο δεκαετίες, οι παγετώνες στις Άνδεις έλιωσαν ραγδαία ως αποτέλεσμα της κλιματικής κρίσης, δημιουργώντας στο πέρασμά τους τεράστιες παγετώδεις λίμνες και αυξάνοντας την απειλή πλημμυρών από εκρήξεις.
Ο Robinson σημείωσε ότι η Βόρεια Αμερική και οι Ευρωπαϊκές Άλπεις δεν ξεχωρίζουν ως ιδιαίτερα ευάλωτες, επειδή λιγότεροι άνθρωποι ζουν κοντά στις παγετώδεις λεκάνες απορροής. Ακόμη και αν οι κίνδυνοι είναι αρκετά υψηλοί σε αυτές τις περιοχές, είπε, η έλλειψη εκτεθειμένων πληθυσμών τους δίνει «χαμηλή βαθμολογία κινδύνου».
Έως και οι μισοί παγετώνες θα μπορούσαν να λιώσουν μέχρι το τέλος του αιώνα
Ο David Rounce, παγετωνολόγος στο Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, δήλωσε ότι η μελέτη της Τρίτης είναι «ισχυρή» όσον αφορά την παγκόσμια σύγκριση και σημείωσε ότι θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε πώς αλλάζει με την πάροδο του χρόνου ο κίνδυνος από εκρήξεις παγετωδών λιμνών, καθώς και οι στρατηγικές διαχείρισης έκτακτης ανάγκης.
«Αυτό είναι ένα πραγματικά ωραίο πρώτο πέρασμα για να καταλάβουμε πού έχουμε επενδύσει πολύ χρόνο και τις ερευνητικές μας προσπάθειες και πού μπορούμε να βελτιωθούμε», δήλωσε ο Rounce στο CNN, προσθέτοντας ότι η μέθοδος που χρησιμοποίησαν οι συγγραφείς θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε μελλοντικές προβλέψεις «για να καταλάβουμε πού μπορεί να αλλάξει αυτή η έκθεση στο μέλλον ή πού μπορεί να αλλάξει αυτός ο κίνδυνος».
Το λιώσιμο των παγετώνων είναι ένα από τα πιο σαφή και ορατά σημάδια της κλιματικής κρίσης. Μια πρόσφατη μελέτη, της οποίας ο Rounce ήταν ο κύριος συγγραφέας, διαπίστωσε ότι έως και οι μισοί παγετώνες του πλανήτη θα μπορούσαν να χαθούν μέχρι το τέλος του αιώνα, ακόμη και αν επιτευχθούν οι φιλόδοξοι παγκόσμιοι στόχοι για το κλίμα, συμπεριλαμβανομένης της σταδιακής κατάργησης των ορυκτών καυσίμων.
Καθώς οι θερμοκρασίες συνεχίζουν να θερμαίνονται, ο Robinson δήλωσε ότι ελπίζει ότι η έρευνά τους θα μπορούσε να βοηθήσει τους παγκόσμιους ηγέτες να καθορίσουν ποιες χώρες έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για ακραίες πλημμύρες που προκαλούνται από το λιώσιμο των παγετώνων.
«Εμείς, ως παγκόσμια κοινότητα, έχουμε μόνο περιορισμένους πόρους – και κάποιοι από εμάς έχουν πρόσβαση σε περισσότερους πόρους από άλλους», δήλωσε. «Θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι αυτοί οι πόροι χρησιμοποιούνται σωστά στις περιοχές όπου οι επιπτώσεις θα μπορούσαν δυνητικά να είναι αρκετά σοβαρές».
