Κριτική θεάτρου: ''To μπαλκόνι ''του Ζαν Ζενέ στο studio Κυψέλης

Ο πρωτοποριακός συγγραφέας του σύγχρονου Γαλλικού Θεάτρου Ζαν Ζενέ θεωρείτε διαχρονικά ο τολμηρότερος ποιητής που παραμένει πάντα επίκαιρος . Στην πολυκύμαντη γραφή του ο παραλογισμός του σημερινού κόσμου ξεφεύγει από την μορφή της στατικής εικόνας. Η θεματολογία του επανέρχεται συχνά στην περιοχή ενός ωμού ρεαλισμού τον οποίο επεξεργάζεται με ιδιότυπους αλλά και αυθεντικούς ρυθμούς που κινούνται κοντά στην ζωτική πραγματικότητα.

Στο “Μπαλκόνι” που ανέβασαν στο Studio Κυψέλης ,Σπετσοπούλας 9 στην Κυψέλη η Ομάδα ” Θεατρίνων θεατές” σε σκηνοθεσία του Γιώργου Λιβανού σε μια προκλητική εκδοχή με πολιτική χροιά δεν αρκείται να περιγράψει μόνο τις υπάρχουσες καταστάσεις. Προχωράει και κατακτά εκφάνσεις ενδοσκόπησης , αναζητώντας τις ρίζες του κοινωνικού προβλήματος και τις αιτίες που τις διαμόρφωσαν. Τολμάει σε βάθος την ανατομία της ανθρώπινης ψυχής για να ανακαλύψει τα αίτια της μόνωσης και της περιθωριοποίησης , που δεν είναι φαινόμενο παροδικό η γνώρισμα της εποχής , αλλά κάτι συνυφασμένο και καταλυτικό με την ανθρώπινη φύση. Συμπερασματικά διατυπώνει έναν φιλοσοφικό στοχασμό με την βοήθεια της φαντασίας, κάτι που άλλωστε συναντούμε στην πολύπλευρη λογοτεχνική του παραγωγή και βέβαια στο θέατρο του.

Στην κοσμοθεωρία και στην βιοθεωρία του Ζενέ η μαγεία της γλώσσας που μεταχειρίζεται, δίνει υπόσταση στα περίεργα πλάσματα που περιγράφει . Ο ειρμός των θεατρικών γραφημάτων του επηρεάζει τον θεατή μέσα από από την λόγια έφεση . Στο συγκεκριμένο έργο στοχεύει ερευνητικά στις ανθρώπινες αυταπάτες . Το σπίτι της μαντάμ Ίρμα όπου αναπτύσσεται η δράση του έργου, αποτελεί ένα είδος μικρογραφίας της κοινωνίας. Στον ιδιόμορφο οίκο ανοχής που το πρότυπο του γνώρισε ο Ζενέ στο Παρίσι, την περίοδο που ζούσε την ζωή του υποκόσμου, συχνάζουν κάθε κοινωνικής τάξεως άνθρωποι ,που ζητάνε να ξεφύγουν από τον εαυτό τους και να ζήσουν στο όνειρό ,αυτό που θέλουν να είναι. Οι στολές και οι φροντίδες των συνεργατών της μαντάμ Ίρμα, τους μεταβάλλουν σε αρχιεπισκόπους, δικαστές, στρατηγούς.

Η ανάπτυξη της δραστηριότητας στον οίκο της φαντασίας, όπως χαρακτηρίζει ο συγγραφέας το σπίτι δεν είναι τυχαία. Προκαλείτε γιατί όπως πίστευε ο κοινός άνθρωπος, δεν ανέχεται την πραγματικότητα. Προσεταιρίζεται μια πλαστή εικόνα, μια αυταπάτη στην οποία βολεύεται προσφέροντας στον εαυατό του ικανοποίηση. Τα άτομα που συγκροτούν το σπίτι με την επιτυχία της επανάστασης που θα ξεσπάσει, θα κληθούν να παίξουν αληθινά τους ρόλους, που ζούσαν .Έστω για μερικές στιγμές, θα νιώσουν την δυστυχία και θα πράξουν ότι ζητούσαν .Για παράδειγμα ο διευθυντής της αστυνομίας είναι το μόνο πρόσωπο που αντιπροσωπεύει κάτι το υπαρκτό και που κανένας πελάτης δεν δέχεται να υποδυθεί το ρόλο του. Θα χρειασθεί να ανακηρυχθεί εθνικός ήρωας, για να βρεθεί πελάτης, που να επιθυμήσει να τον υποδυθεί.

Αλλά δεν είναι μονάχα τα άτομα, που προσφεύγουν στο ψέμα . Η κοινωνία η χθεσινή ,η σημερινή και η αυριανή σε αυτό στηρίζεται. Μόλις η επανάσταση επικρατήσει, θα αισθανθεί την ανάγκη να αποκτήσει τα δικά της σύμβολα και να τα τοποθετήσει στην θέση αυτών που θα εξαφανίσει. Για να τα αποδεχθεί και να τα χειροκροτήσει, ο λαός φθάνει η εξωτερική λάμψη. τους . Αρκεί η διευθύντρια του οίκου ανοχής να ντυθεί την βασιλική στολή, για να την επευφημήσουν όλοι σαν βασίλισσα, όπως επίσης θα χαιρετήσουν ως αρχιεπίσκοπο τον υδραυλικό, ως στρατηγό τον τραπεζικό υπάλληλο, ανθρώπους που έτυχε να φορέσουν την κατάλληλη στολή από το ιματιοφυλάκιο.

Ο συγγραφέας Ζενέ σε μεγάλο βαθμό διασύρει τους θεσμούς, και παράλληλα σαρκάζει και απογυμνώνει τα ιδανικά του ανθρώπου με σαδιστική και εφιαλτική διάθεση .Η αυταπάτη που επιδεικνύει συνδέεται άμεσα με το σεξουαλικό ένστικτο. Οι κοινωνικοί θεσμοί δεν συμβολίζουν παρά την κυριαρχία και την υποταγή, τις δυο όψεις του ερωτικού διαλόγου. Με τον οίκο ανοχής παραβάλλει την κοινωνία .Την βοήθεια των εργαζόμενων του την θεωρεί απαραίτητη, για την ικανοποίηση των πελατών .

Η επανάσταση για να επιβληθεί, θα χρειασθεί να ανεβάσει σε σύμβολο και ιδανικό μια κοινή γυναίκα. Κάτι φυσικό αφού όπως ομολογεί σε στιγμή ειλικρίνειας ένας από τους ηγέτες της, ο λαός με το επαναστατικό ξέσπασμα ηδονίζεται. Η επανάσταση είναι ένας τρόπος υποκατάστασης της ερωτικής ηδονής για το πλήθος που εξεγείρεται και αγωνίζεται για την επικράτησή της. Και εδώ έρχεται το τραγικό ερώτημα, που προβάλλει από το έργο : Πώς να πιστέψεις, ή τι να ελπίσεις από τον άνθρωπο, όταν είναι μέσα στην φύση του να υποκαθιστά την πραγματικότητα με το φάντασμα της και μοναδική επιδίωξη του παραμένει η ικανοποίηση του σεξουαλικού ενστίκτου, άμεσα ή έμμεσα ;

Η καθαρά ατομική προσέγγιση του καταραμένου Ζενέ στην έκφραση της αναζητάει μια γλώσσα το ίδιο προσωπική. Το ύφος και η τεχνική του είναι βαθύτατα επηρεασμένα από την επικαιρότητα και για να γίνουν προσιτά προϋποθέτουν εκτός από την προσπάθεια και την εξοικείωση. Στην παρακολούθηση της παράστασης ο θεατής εθίζεται στην αυστηρή και λογική συνέπεια ενώ παρεπιδημεί σε ένα περιβάλλον γεμάτο από τους πειραματισμούς της συνείδησης .Προσφεύγει στην υποβολή με την βοήθεια μιας αναρχικής πλέον φαντασίας που τον δονεί και του θερμαίνει το πάθος μιας πυρακτωμένης ψυχής που ξεδιπλώνει μπροστά στα μάτια του τα οράματα του .

Αποκτά την δυνατότητα να γνωρίζει και να κατανοεί, τα καθέκαστα που προκαλούν ταυτόχρονα φρίκη και το δέος και του επιτρέπουν να διαισθανθεί την ύπαρξη μιας άλλης πραγματικότητας και να επισημάνει στο πρώτο μέρος τουλάχιστον την διατήρηση της υποβλητικότητας και της μαγείας της αληθινής ποίησης ,της αποκάλυψης και της απόδειξης που θεμελιώνει και επεξηγεί τα επιχειρήματα της ανασυγκρότησης .

Ο Γιώργος Λιβανός που εκτός από σκηνοθέτης του έργου ,σχεδίασε τον φωτισμό, έγραψε στίχους και παίζει στην παράσταση τόνισε το εντυπωσιακό δεδομένο της πρέπουσας υφής με επίδειξη μάλιστα δεξιοτεχνίας και συστατικά σημεία ανάπλασης .Στον ρόλο που ερμηνεύει εμφανίζει επιτυχημένα τον τύπο του γήινου και χαρίεντος ανθρώπου που γνωρίζει να απασφαλίζει τις συγκινήσεις, ενδυναμώνοντας το διαυγές απαύγασμα και τον μεταφυσικό συμβολισμό . Διαχειρίζεται την εσωτερική πάλη του με μέτρο και έλεγχο, με ελάχιστες φυγόκεντρες στάσεις. Η απόδοση και η αναδημιουργία του κειμένου από την Λεία Βιτάλη σε ενορχηστρωμένο συνδυασμό με την μετάφραση της Μαίρης Μιχαλάτου και την δραματουργική επεξεργασία της Χαρά Μπακονικόλα στοιχειοθετούν μια προσφορά που εξοικειώνει το κοινό και το φέρνει σε εύληπτη επικοινωνία και σε ομοιογένεια με το σύνολο του πρωτοποριακού δραματολογίου .
Η Πέπη Οικονομοπούλου στον κεντρικό ρόλο διαθέτει τον κυνισμό και την ξεχωριστή επιβλητικότητα της Μαντάμ Ίρμα. Προτείνει λύσεις εμπέδωσης με εκρήξεις που την κάνουν να αποσαρκώνεται . Μαζί της ταυτίζονται με επάξια υποκριτική, διάσταση αλληγορίας και αξιόλογη εντρύφηση η Μαρία Δρακοπούλου και η Ιουλία Φάλλια. Η Σαντάλ της Καίτης Ιμπροχώρη ενέχει τις απαιτούμενες δραματουργικές συμβάσεις της επαναστατικότητας και την ρέουσα εσωτερική θερμοκρασία που χρειάζεται . Άριστα κινείτε η Χαριτίνη Καρόλου που ερμηνεύει την Βασίλισσα ,μια φιγούρα με τις επίμαχες αναφορές και την εμπειρική σημειολογία . Η μυθοπλαστική αναπαράσταση των πράξεων στις σκηνές εμπλουτίζεται και ενισχύεται από τις εξαιρετικές σωστά τονισμένες και επιβλητικές παρουσίες των Γιάννη Τσιώμου, Νίκου Καραγιώργη, Μάνου Χατζηγεωργίου, Νίκου Χαλατζίδη, Σωτήρη Αντωνίου, Μάνου Τσιβιλή, και Γιάννου Τριανταφύλλου που προσθέτουν επίπεδα δραστικής έκρηξης, σθένους , σύγκρουσης ,σφιγηλότητας και δύναμης στην επιτέλεση των δύσμορφων ηθογραφικά χαρακτήρων που υποδίονται και καθίστανται .Στο σύνολό τους οι ερμηνείες των ηθοποιών ισορροπούν ευέλικτα ανάμεσα στον πραγματισμό , στον ιδεαλισμό ,στην θυμοσοφία, στις ψηφίδες των μεταμορφώσεων και στην εύγλωττη αποκαθήλωση . Ευρηματικό είναι το σκηνοθετικό τέχνασμα -video με το Νίκο Γιάννακα στο ρόλο του Ζενέ . Εκθαμβωτικά και ευεργετικά είναι τα σκηνικά και τα κοστούμια της Δέσποινας Βολίδη.

Στα σημαντικά και θετικά επιτεύγματα της παράστασης είναι η μουσική basic theme του Μίμη Πλέσσα ,η εξαίρετη χορογραφία του Άγγελου Χατζή, η μουσική διδασκαλία της Νίκης Γκουντούμη που παίζει ζωντανά στο πιάνο, η εκτέλεση των κοστουμιών από την βοηθό ενδυματολόγου Vania Alexandrova . Στην υπέροχη ατμόσφαιρα συμβάλουν καίρια το ακορντεόν του Γιάννου Τριανταφύλλου ,η ηλεκτρική κιθάρα του Σωτήρη Αντωνίου, η κιθάρα Μάνου Τσιβιλή, και τα κρουστά κρουστά Μαρία Δρακοπούλου. Κάποιες στιγμές ακούμε να τραγουδούν μέλη του θιάσου και άλλες όλος θίασος .