Τρεις από τις επτά πύλες της πόλης είχαν πια κυριευτεί κι οι μέχρι χτες σκλάβοι, οι πεινασμένοι, οι ματωμένοι, οι εξανδραποδισμένοι, γονάτιζαν το θεριό, άλωναν την Τριπολιτσά.
«Πού πας, μπρε Νικόλα, μονάχος;» φώναξε οργισμένος ο Κολοκοτρώνης κι έκαμε να κινηθεί, να τον γυρίσει πίσω στην αράδα.
«Πάω ν’ ανταμώσω την Αργυρούλα μας», του αποκρίθηκε και ξεθηκάρωσε την κοφτερή του πάλα. «Ή να γδικηθώ τον θάνατό της…»
Πρώτοι μήνες της Επανάστασης κι ο αέρας της λευτεριάς σαρώνει τα σκλαβωμένα χώματα της πατρίδας απ’ τη Μακεδονία και το Αιγαίο μέχρι το Μεσολόγγι και τον Μοριά.
Ο Νικόλας, η Δέσπω, ο Στέφανος, η Αργυρώ, ο Σίμος, ο μικρός λαός τούτου δω του μυθιστορήματος, μορφές και ψυχές της Επανάστασης, παλεύουν θεριεμένα για τ’ άπιαστο όνειρο και δοκιμάζονται σκληρά απ’ την ανθρώπινη μοίρα. Ζυμώνονται με τη φωτιά και το μπαρούτι, πολεμούν, αγαπούν, θρηνούν, πονούν. Μα, επιτέλους, ανασαίνουν λεύτερα.
Μετά το Σούλι και το Ζάλογγο, τα Ψαρά, τ’ Ανάπλι, η Τριπολιτσά. Τόποι μαρτυρικοί, τόποι ιεροί, μα και τόποι αφάνταστου ηρωισμού.
Κει όπου οι σκλάβοι γίνονται άνθρωποι.
Κει όπου οι ραγιάδες γίνονται Έλληνες.
Ο ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ γεννήθηκε στα Δίκαια του Έβρου και κατοικεί στην Αθήνα. Έχει δημοσιεύσει δεκαεφτά μυθιστορήματα ενηλίκων, τέσσερα μυθιστορήματα για παιδιά και δύο βιβλία για παιδιά πρώτης σχολικής ηλικίας, ενώ έχει συμμετάσχει σε τρεις συλλογές διηγημάτων. Ασχολείται επίσης με τη συγγραφή σεναρίων και θεατρικών έργων. Το μυθιστόρημά του ΤΟ ΑΣΤΡΟΛΟΥΛΟΥΔΟ ΤΟΥ ΒΟΣΠΟΡΟΥ τιμήθηκε με το Βραβείο Καλύτερου Έργου Μνήμης 2003-2004 στο πλαίσιο του 20ού Πανελλήνιου Συμποσίου Ποίησης και Πεζογραφίας. Επίσης, το μυθιστόρημα ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΗΣ ΛΗΣΜΟΝΙΑΣ ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Αναγνωστών – ΕΚΕΒΙ 2010, ενώ το ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ υποψήφιο για το ίδιο βραβείο το 2012, όπου και κατέλαβε τη δεύτερη θέση στις ψήφους των αναγνωστών και των Λεσχών Ανάγνωσης.
-
ΑΓΙΟ ΑΙΜΑΗλικίες 18+Το μικρό αγόρι κρεμιέται απάνω της, τα χεράκια του δεμένα στον λαιμό της, το προσωπάκι του φωλιασμένο στον κόρφο της. Η μάνα τον σφίγγει στην αγκάλη της, ανασαίνει με λαχτάρα τις ανάσες του και μια στιγμή καρτερά. Μια στιγμή για το στερνό της κοίταγμα, το στερνό της δάκρυ, τα στερνά της λόγια. «Γιε μου… Αϊτέ μου…» Μια στιγμή μονάχα πριν ριχτεί στο βάραθρο.
Σουλιώτισσες, Μοραΐτισσες, δολιομάνες, μορφές σκλαβωμένες μα και μορφές θεριεμένες που ρίχνονται σε αγώνα ανείπωτο για ν’ αλλάξουν την αλυσόδετη μοίρα τους.
Στο Σούλι και στα Γιάννενα, στον Μοριά και στα Ψαρά, στη Ρούμελη και στο Μεσολόγγι, φτάνει η στιγμή του σηκωμού, η ώρα της Επανάστασης. Τότε αρχινά τούτο δω το μυθιστόρημα, όταν οι γονατισμένοι πιάνουν τ’ άρματα και ορθώνουν ψυχή και μπόι στον πανίσχυρο δυνάστη.
Η Λέγκω, ο Σίμος, η Δέσπω, ο Νικόλας, η Αργυρώ και σιμά τους οι Κολοκοτρωναίοι, οι Τζαβελαίοι, ο Ανδρούτσος, ο Καραϊσκάκης, οι αρματωμένοι της Kλεφτουριάς κι οι απόστολοι της Φιλικής, οι μπουρλοτιέρηδες κι οι καπετάνισσες. Ήρωες και ηρωίδες του λαού μας που βαφτίστηκαν μια φορά στο λάδι για την πίστη τους και μια φορά στο αίμα για την πατρίδα τους. Αυτός είναι ο αγώνας τους. Αυτή είναι η Ιστορία μας. -
ΝΕΟ
-
ΣΥΝΑΞΑΡΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣΗλικίες 18+«Άραγε θα ξεχάσουμε ποτέ; Θα γιατρευτούμε απ’ τις πληγές;»
«Παρακαλώ να μην ξεχάσω. Τούτος ο αγώνας από τον νου και την καρδιά μου να μη σβηστεί. Τόσες θυσίες, τόσες αδικοχαμένες ψυχές, ούτε μια να μη λησμονηθεί…»
Πήρε το βλέμμα της από πάνω του και κοίταξε με μάτια βουρκωμένα τη Θεσσαλονίκη που έσβηνε αργά στην πρωινή ομίχλη.
«Έχεις δίκιο…» ψιθύρισε στο τέλος. «Ο μόνος τάφος των νεκρών είναι οι καρδιές των ζωντανών…»Ο Μήλιος, η Ανθή, η μικρούλα Βάσιλκα, λιανοκέρια της σκλάβας Μακεδονίας. Μια χούφτα χρόνια μόνο η ζωή τους, στεριωμένα σε φωτιά και πόλεμο.
Η Αρετή και η Φωτεινή, γυναίκες της μικρής πατρίδας, ταγμένες σε αγώνα αντρειωμένο για το γένος και τη λευτεριά. Θέριεψαν οι ψυχές τους κι έκλαψαν συνάμα. Για το παιδί που έχασε τόσο άδικα η μία. Για τον άντρα που αγάπησε παράφορα και σκότωσε με τα ίδια της τα χέρια η άλλη.
Σιμά τους ο Παύλος Μελάς, ο Τέλλος Άγρας, ο καπετάν Κώττας, ο καπετάν Γαρέφης. Κείνοι που θυσιάστηκαν κι αναπαύτηκαν αιώνια στα σπλάχνα της μακεδονικής γης, αντάμα με χιλιάδες άλλους άνδρες και γυναίκες του λαού μας.
Συναξάρια της μικρής πατρίδας.
Μαρτύρων και ηρώων αίμα.
Αυτή είναι η ιστορία τους.
ΕΝΥΠΟΓΡΑΦΟΤης σκούπισε το ιδρωμένο μέτωπο η Αρετή, άνοιξε η μικρή τα βλέφαρά της και την κοίταξε με μάτια μουσκεμένα.
«Τη μάνα σου έβλεπες, Βάσιλκα; Τη φώναζες στον ύπνο σου…»
«Τη μάνα μου δεν τη θυμάμαι, δεν τη γνώρισα ποτέ, πώς να τη δω;» της αποκρίθηκε σιγαλόφωνα, ανάκατα, μισά ελληνικά, μισά βουλγαρικά. «Εσένα έβλεπα…» συνέχισε με χειλάκια τρεμάμενα. «Εσένα έβλεπα, κυρά-δασκάλα…»
Στη χαραυγή του εικοστού αιώνα, αδυσώπητος μαίνεται ο αγώνας στη σκλάβα Μακεδονία. Η γη ματώνει, ο ελληνισμός ψυχορραγεί. Τούρκοι, Βούλγαροι, κομιτάτα, πυρπολήσεις, εκτελέσεις, αμέτρητες θυσίες.
Γυναίκες της μικρής πατρίδας.
Δασκάλες, νοσοκόμες. Σαν την Αρετή, σαν τη Φωτεινή.
Κι άγουρα βλαστάρια, με βάσανο μεγαλωμένα, με κίνδυνο αναστημένα. Σαν τη μικρούλα Βάσιλκα, που μάνα δε γνώρισε ποτέ, μια χούφτα μόνο τα χρόνια της, γιομάτα πείνα και κατατρεγμό, επτά χρόνων παιδί και την έχουν σαρώσει τα δεινοπαθήματα του κόσμου όλου. Σαν τον Μήλιο και την Ανθή, κλωνιά απογυμνωμένα καταμεσής ενός άγριου πολέμου, με σπίτι πυρπολημένο και γονιούς χαμένους στις επιθέσεις των κομιτατζήδων.
Λιανοκέρια της μικρής πατρίδας.
Φύλλα σκόρπια στο άγιο χώμα της.
Γυναίκες της μικρής πατρίδας…
Ελληνίδες. Μακεδόνισσες.
Στη χαραυγή του εικοστού αιώνα, άγριος κι αδυσώπητος ξεσπάει ο αγώνας στη σκλάβα Μακεδονία. Η γη ματώνει, ο ελληνισμός ψυχορραγεί. Τούρκοι, Βούλγαροι, κομιτάτα, τσέτες, πυρπολήσεις, εκτελέσεις, αμέτρητες θυσίες.
Γυναίκες της μικρής πατρίδας…
Σαν την Αρετή. Σαν τη Φωτεινή.
Ζυμώθηκαν με τον κίνδυνο, πάλεψαν για το γένος, την πίστη, τη λευτεριά. Θέριεψαν οι ψυχές τους κι έκλαψαν συνάμα. Για τους φίλους που έπεσαν, τα μαρτύρια που άντεξαν, τα μυστικά που βάσταξαν. Για το λατρεμένο παιδί που έχασε τόσο άδικα η μία. Για τον άντρα που αγάπησε παράφορα και σκότωσε με τα ίδια της τα χέρια η άλλη.
Μπορεί να τις κυνήγησαν, μπορεί να τις βασάνισαν.
Δεν τις δάμασαν όμως ποτέ.
Αυτές.
Τις γυναίκες της μικρής πατρίδας μας…
Δεν υπάρχει!
Κι όμως υπάρχει. Όταν μπουρδουκλώνονται στην Αρχαία Αθήνα, κινδυνεύουν να καούν ζωντανοί στα θυσιαστήρια, τους πουλάνε για σκλάβους, το σκάνε καβάλα σε μια κατσίκα, σκαρφαλώνουν στην Ακρόπολη, πέφτουν στο κενό, χάνουν τη Βέρα Φοβέρα και βρίσκουν τη βέρα τη χρυσή. Μήπως αυτή που χάρισε ο Περικλής στην Ασπασία του όταν της έκανε πρόταση γάμου;
Ε τώρα, όντως δεν υπάρχει!
Καλού κακού όμως, κάντε τον σταυρό σας κι ας είμαστε προ Χριστού. Γιατί σ’ αυτή την κορυφαία περιπέτεια, τα τέσσερα ζιζάνια κοντεύουν να κάνουν τον Περικλή έξαλλο, τον Χρυσό Αιώνα σαν τενεκέ ξεγάνωτο, και την αρχαία ιστορία…
ΚΟΥΛΟΥΒΑΧΑΤΑ!
Η χρονιά των σκιών.
Χούντα, κυνηγητά, φυλακίσεις, εξορίες.
Σε μια λαϊκή γειτονιά κάτω από την Ακρόπολη, οι απλοί, συνηθισμένοι άνθρωποι ζουν με μόχθο την κάθε μέρα τους και υφαίνουν με ελπίδες τα όνειρά τους. Ο αφελής φοιτητής Λουκάς, η άτυχη εργάτρια Αργυρώ, ο ξεπεσμένος ιδιοκτήτης «Κόμης», η σκοτεινή θεατρίνα Λόλα, ο γοητευτικός νοικάρης Αλέκος.
Μέσα σε μια νύχτα, το κατακλυσμιαίο πέρασμα της Ιστορίας θα σαρώσει τις ζωές τους. Η επιφυλακτική Άννα, στιγματισμένη απ’ τον καταδικασμένο αντάρτη πατέρα της, θα ζήσει τον φλογερό έρωτα που πάντα ονειρευόταν μα είχε πάψει να καρτερά, θα βιώσει απόλυτα την πίστη και τη θυσία, και θα παλέψει με νύχια και με δόντια για να κρατήσει το παιδί που βλασταίνει μέσα της.
Οι «Ζωές του Ανέμου» είναι η γλυκόπικρη αναπαράσταση μιας ολόκληρης εποχής και το πορτρέτο μιας κυνηγημένης γενιάς. Μα πάνω απ’ όλα είναι ένα συγκινητικό μυθιστόρημα για τη μνήμη και την αγάπη.
Η πλατεία Ηρώων, η οδός Ήβης, η οδός Νυμφών, τόποι και δρόμοι σαν όλους τους τόπους και δρόμους της Αθήνας, μικροί, ασήμαντοι, λυπημένοι, τυραννικοί, μα κι απέραντα τρυφεροί. Έχουν πολλή σκόνη, πολύ βάσανο, πολλές γυναίκες, πολλά παιδιά, πολλή φασαρία και πολλή σιωπή. Σ’ αυτούς τους δρόμους γεννιούνται και πεθαίνουν οι επιθυμίες και τα όνειρα των ανθρώπων που έρχονται κάθε δειλινό με το γλυκό αεράκι και χάνονται κάθε αυγή με τη θλιβερή σειρήνα της φάμπρικας.
Οι ελπίδες του νεαρού Λουκά, η νοσταλγία του ξεπεσμένου «Κόμη», ο αδιέξοδος έρωτας του μεσόκοπου Αγησίλαου, η γονατισμένη ζωή της εργάτριας Αργυρούλας, ο σκληρός Βλάσης και η εξαπατημένη Φρόσω, η απογοήτευση της Άννας που ικετεύει για δυο λέξεις τρυφερές, ο φιλότιμος Σπύρος κι ο γοητευτικός Αλέκος που την πολιορκούν, αλλά κι η θεατρίνα, ο χαφιές, ο τραμπούκος, οι παπατζήδες, οι πόρνες, οι ιδρωμένοι άντρες στα μηχανουργεία και οι γυναίκες που βρίζονται στα κεφαλόσκαλα, προτού αγκαλιαστούν και σταυροφιληθούν ξανά αλλάζοντας λόγια συγγνώμης κι αγάπης.
Ζωές γλυκές και ζωές φαρμακωμένες, αξιοπρεπείς και μικρόψυχες, τραχιές και τρυφερές. Άλλες εύκολες, άλλες δύσκολες, άλλες ακύμαντες κι άλλες φουρτουνιασμένες. Ζωές ασπρόμαυρες, γρατζουνισμένες, φθαρμένες, μα και ζωές ανυπόφερτα νοσταλγικές.
Γυναίκες του εμφυλίου… Στάχυα που τα άλεθαν αλύπητα οι μυλόπετρες της Ιστορίας. Πατρίδα, κόμμα, προδοσίες, επαναστάσεις, αντάρτικα, σφαγές και, τέλος, το παιδομάζωμα. Η πιο απάνθρωπη, η πιο σκοτεινή σελίδα του αδελφοκτόνου σπαραγμού.
Γυναίκες του εμφυλίου… Κεριά αναμμένα. Σαν την Αγγέλα, τη Μέλπω και την Αριάδνη. Ρωτούσαν, έτρεχαν, πόρτες χτυπούσαν μέρα και νύχτα, με μια μονάχα ελπίδα. Πως ίσως ξανανταμώσουν μια μέρα τα βλαστάρια τους. Κάποιες τα κατάφεραν. Κάποιες άλλες όχι.
Γυναίκες του εμφυλίου…
Μάνες της άδειας αγκαλιάς.
Αυτή είναι η ιστορία τους…
-
ΚΑΒΑΦΙΚΟΙ ΦΟΝΟΙΗλικίες 18+Μετά από τέσσερις ευτελείς υποθέσεις μέσα σε έναν ολόκληρο χρόνο, ο κυνικός ντετέκτιβ Νίκος Μάντης βρίσκεται αντιμέτωπος με δύο σημαντικές προκλήσεις: τον ποιητικά σκηνοθετημένο φόνο μιας εκκεντρικής υπερήλικης, λάτριδος του Κωνσταντίνου Καβάφη, και τη συνάντησή του με το δόκτορα Ξενοφώντα Δαρείο, Αλεξανδρινό αρχαιολόγο, παθιασμένο καβαφιστή και πρώην καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ο τελευταίος συγκεντρώνει πάνω του ό,τι ακριβώς σιχαίνεται ο Μάντης: είναι μορφωμένος, μυστηριώδης, απόκοσμος και, κυρίως, ομοφυλόφιλος.
Καθώς στην Αθήνα και την Αλεξάνδρεια οι καβαφικοί φόνοι διαδέχονται ο ένας τον άλλον σαν μια θλιβερή γραμμή κεριών σβησμένων, οι δυο αλλόκοτοι συνεργάτες αποδύονται σ’ ένα ασθματικό κυνήγι, προκειμένου να ανακαλύψουν πρώτοι το μυστικό που φυλάσσει πεισματικά η αινιγματική Λέσχη της Ιθάκης και να λύσουν μια ιεροτελεστική ακολουθία εγκλημάτων, νιώθοντας στο πετσί τους τους στίχους του λατρεμένου ποιητή:
Δεν θέλω να γυρίσω να μη διω και φρίξω
τι γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει,
τι γρήγορα που τα σβυστά κεριά πληθαίνουν.Μη διαθέσιμο -
ΚΑΒΑΦΙΚΟΙ ΦΟΝΟΙ - ΜΕΓΑΛΟ ΣΧΗΜΑΗλικίες 18+Αλεξάνδρεια, δεκαετία του 1920
Η λευκή πόλη της Μεσογείου ζει τις μεγάλες στιγμές της δόξας της. Φυλές, γλώσσες, πολιτισμοί. Βαμβακέμποροι στην μπόρσα, τροτέζες στο λιμάνι. Αποικιοκράτες και τυχοδιώκτες. Πόρνες και ποιητές. Ανάμεσά τους, ο μεγάλος Έλληνας ποιητής Κ. Π. Καβάφης. Κι η σκιά του μεγάλου Άγγλου συγγραφέα Έ. Μ. Φόρστερ.
Αθήνα 2010
Ο ποιητικά σκηνοθετημένος φόνος μιας υπερήλικης Αιγυπτιώτισσας, λάτριδος του Κ. Π. Καβάφη, πυροδοτεί μια σειρά από εγκλήματα βασισμένα σε κάποια από τα εκλεκτότερα έργα του μεγάλου Αλεξανδρινού.
Καθώς στην Αθήνα και την Αλεξάνδρεια οι καβαφικοί φόνοι διαδέχονται ο ένας τον άλλον σαν μια θλιβερή γραμμή κεριών σβησμένων, ο κυνικός ντετέκτιβ Νίκος Μάντης κι ο ιδιόρρυθμος καθηγητής Ξενοφών Δαρείος αποδύονται σ’ ένα ασθματικό κυνήγι για να ανακαλύψουν το μυστικό που φυλάσσει η αινιγματική Λέσχη της Ιθάκης και να λύσουν μια ιεροτελεστική ακολουθία ποιητικών εγκλημάτων, νιώθοντας στο πετσί τους τους στίχους του λατρεμένου ποιητή:
Δεν θέλω να γυρίσω να μη διω και φρίξω
τι γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει,
τι γρήγορα που τα σβυστά κεριά πληθαίνουν.
Γυναίκες του εμφυλίου… Στάχυα που τα άλεθαν αλύπητα οι μυλόπετρες της Ιστορίας. Πατρίδα, κόμμα, προδοσίες, επαναστάσεις, αντάρτικα, σφαγές και, τέλος, το παιδομάζωμα. Η πιο απάνθρωπη, η πιο σκοτεινή σελίδα του αδελφοκτόνου σπαραγμού.
Γυναίκες του εμφυλίου… Κεριά αναμμένα. Σαν την Αγγέλα, τη Μέλπω και την Αριάδνη. Ρωτούσαν, έτρεχαν, πόρτες χτυπούσαν μέρα και νύχτα, με μια μονάχα ελπίδα. Πως ίσως ξανανταμώσουν μια μέρα τα βλαστάρια τους. Κάποιες τα κατάφεραν. Κάποιες άλλες όχι.
Βιβλίο 2 - Οι μάνες της άδειας αγκαλιάς
Γυναίκες του Εμφυλίου… Ψυχές που καρτεράνε τρεμοσβήνοντας…
Σαν την ψυχή της Μέλπως που συλλογιέται τη Φανούλα της, δεκαεξάχρονο κορίτσι, στον αγώνα με το τουφέκι. Παιδί την πήρε η ανάγκη μακριά, γυναίκα θα τη γυρίσει πίσω η ζωή. Αν υπάρχει ακόμη ζωή, συλλογιέται βαριά. Σαν της Αγγέλας την ψυχή, γονατισμένη μυστικά κάτω απ’ το εικονοστάσι. Και σαν την ψυχή της Αριάδνης, βουβή, χαμένη ανάμεσα στον πάνω και στον κάτω κόσμο. Ο άντρας της, ίσως κι η κόρη της, η Κατερινούλα της, στον κάτω κόσμο πια να βρίσκονται. Εκεί… εκεί μαζί τους είναι η θέση μου, συλλογιέται θλιμμένα. Εκεί και πουθενά αλλού.
Βιβλίο 3 – Τα δάκρυα των αγγέλων
Μετά τις Κόρες της λησμονιάς και τις Μάνες της άδειας αγκαλιάς, η τρίτη πράξη στην τραγωδία του λαού μας. Μια τραγωδία δίχως «από μηχανής θεό». Δίχως κανένα Θεό. Χωρίς κανένα Έλεος. Αγγέλα, Μέλπω, Αριάδνη. απόμειναν να κοιτάνε τις φωτιές ανήμπορες και ν’ αποχαιρετούν βουβά˙ μορφές και μοίρες του λαού μας αδικοχαμένες. Έτσι απόμειναν να σκέφτονται αυτούς που έφυγαν κι έσβησαν˙ τη Γιάννα από την Καστοριά, τη Φανή από τη Σαλονίκη, την Κατερίνα από την Αθήνα, τον Νίκο από την Ήπειρο, τον Θάνο από τη Θράκη.
Βιβλίο 4 – Οι καιροί της μνήμης
Μετά τον εμφύλιο σπαραγμό στα πεδία των μαχών, ένας εμφύλιος σπαραγμός στις ζωές των ανθρώπων˙ στις σχέσεις, στις φιλίες, στις οικογένειες. Μαύρες μαντίλες και χιλιάδες απουσίες απ’ τη μια μεριά. Κόκκινες σημαίες κι εκατοντάδες εκτελέσεις απ’ την άλλη. Σκύλλα και Χάρυβδη. Μετεμφυλιακή δεξιά εξουσία και αυταρχικά κομμουνιστικά καθεστώτα, παρακράτος, προσφυγιά, κόμμα, παιδομάζωμα, διώξεις, φυλακές κι εξορίες.
Ένας λαός χωρισμένος στα δυο, ματωμένος, γονατισμένος. Ένας λαός θυσία, μια παράλογη θυσία χωρίς νικητές και ηττημένους, χωρίς θύτες και θύματα. Μα κι ένας λαός που πορεύεται στους καιρούς της μνήμης παλεύοντας να σταθεί όρθιος, ν’ αντικρίσει ήλιο κι ελπίδα. Ο λαός μας.
Μετά τον εμφύλιο σπαραγμό στα πεδία των μαχών, ένας εμφύλιος σπαραγμός στις ζωές των ανθρώπων˙ στις σχέσεις, στις φιλίες, στις οικογένειες. Μαύρες μαντίλες και χιλιάδες απουσίες απ’ τη μια μεριά. Κόκκινες σημαίες κι εκατοντάδες εκτελέσεις απ’ την άλλη. Σκύλλα και Χάρυβδη. Μετεμφυλιακή δεξιά εξουσία και αυταρχικά κομμουνιστικά καθεστώτα, παρακράτος, προσφυγιά, κόμμα, παιδομάζωμα, διώξεις, φυλακές κι εξορίες.
Ένας λαός χωρισμένος στα δυο, ματωμένος, γονατισμένος. Ένας λαός θυσία, μια παράλογη θυσία χωρίς νικητές και ηττημένους, χωρίς θύτες και θύματα. Μα κι ένας λαός που πορεύεται στους καιρούς της μνήμης παλεύοντας να σταθεί όρθιος, ν’ αντικρίσει ήλιο κι ελπίδα. Ο λαός μας.
Αγγέλα, Μέλπω, Αριάδνη. Έτσι απόμειναν να κοιτάνε τις φωτιές ανήμπορες και ν’ αποχαιρετούν βουβά˙ μορφές και μοίρες του λαού μας αδικοχαμένες. Έτσι απόμειναν να σκέφτονται αυτούς που έφυγαν κι έσβησαν˙ τη Γιάννα από την Καστοριά, τη Φανή από τη Σαλονίκη, την Κατερίνα από την Αθήνα, τον Νίκο από την Ήπειρο, τον Θάνο από τη Θράκη. Έτσι απόμειναν οι δόλιες μάνες να συλλογιούνται και να πεθυμούν απελπισμένα, να στραγγίζουν το μέσα τους για το λειψό που τους απόμεινε˙ μια εικόνα, ένα χαμόγελο, μια λέξη έστω. Έτσι απόμειναν να καρτεράνε μια επιστροφή…
Μετά τις Κόρες της λησμονιάς και τις Μάνες της άδειας αγκαλιάς, η τρίτη πράξη στην τραγωδία του λαού μας. Μια τραγωδία δίχως «από μηχανής θεό». Δίχως κανένα Θεό. Χωρίς κανένα Έλεος.
Σαν την ψυχή της Μέλπως που συλλογιέται τη Φανούλα της, δεκαεξάχρονο κορίτσι, στον αγώνα με το τουφέκι. Παιδί την πήρε η ανάγκη μακριά, γυναίκα θα τη γυρίσει πίσω η ζωή. Αν υπάρχει ακόμη ζωή, συλλογιέται βαριά. Σαν της Αγγέλας την ψυχή, γονατισμένη μυστικά κάτω απ’ το εικονοστάσι. «Φέρ’ τους πίσω, Παναγιά μου», ψιθυρίζει τρέμοντας, «φέρε το γιο μου και φέρε και τον άντρα μου, κουράστηκα, Παναγία μου, λύγισα μονάχη να παλεύω». Και σαν την ψυχή της Αριάδνης, βουβή, χαμένη ανάμεσα στον πάνω και στον κάτω κόσμο. Ο άντρας της, ίσως κι η κόρη της, η Κατερινούλα της, στον κάτω κόσμο πια να βρίσκονται. Εκεί… εκεί μαζί τους είναι η θέση μου, συλλογιέται θλιμμένα. Εκεί και πουθενά αλλού.
Μετά τις ΚΟΡΕΣ ΤΗΣ ΛΗΣΜΟΝΙΑΣ, οι τρεις ηρωίδες αυτού του βιβλίου, μορφές και μοίρες του λαού μας, βορά σ’ έναν απάνθρωπο εμφύλιο σπαραγμό.
Γυναίκες του εμφυλίου… Στάχυα που τα άλεθαν αλύπητα οι μυλόπετρες της Ιστορίας. Πατρίδα, κόμμα, προδοσίες, επαναστάσεις, αντάρτικα, σφαγές και, τέλος, το παιδομάζωμα. Η πιο απάνθρωπη, η πιο σκοτεινή σελίδα του αδελφοκτόνου σπαραγμού.
Γυναίκες του εμφυλίου… Κεριά αναμμένα. Σαν την Αγγέλα, τη Μέλπω και την Αριάδνη. Ρωτούσαν, έτρεχαν, πόρτες χτυπούσαν μέρα και νύχτα, με μια μονάχα ελπίδα. Πως ίσως ξανανταμώσουν μια μέρα τα βλαστάρια τους. Κάποιες τα κατάφεραν. Κάποιες άλλες όχι.
Γυναίκες του εμφυλίου…
Μάνες της άδειας αγκαλιάς.
Αυτή είναι η ιστορία τους…
