ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΤΖΑΝΙΔΗΣ
ΟΛΓΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ
Φροντιστηριακό βοήθημα σύμφωνα με τον νέο τρόπο αξιολόγησης
50 κριτήρια αξιολόγησης
Στοιχεία Θεωρίας
Συμπληρωματικές Ασκήσεις
Μεθοδολογία
Υποδείξεις
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΑΥΡΙΔΗ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το βιβλίο φιλοδοξεί να ενισχύσει μαθητές και εκπαιδευτικούς στην προσπάθειά τους να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις του μαθήματος της Γλώσσας-Λογοτεχνίας, όπως αυτές διαμορφώθηκαν από τις τελευταίες αλλαγές.
Ο νέος τρόπος αξιολόγησης δίνει έμφαση στα κείμενα: στις ιδέες και αξίες που αυτά προβάλλουν, στην κατανόηση του πλαισίου (ιστορικό-κοινωνικό-πολιτικό-πολιτιστικό) που τα δημιούργησε, στον «διάλογο» που αυτά ανοίγουν μεταξύ τους ή / και στο πώς προσλαμβάνονται από τον σημερινό αναγνώστη και, μάλιστα, τον μαθητή.
Για τον λόγο αυτό επιλέξαμε για τα κριτήρια κείμενα από διάφορα είδη ‒ομιλίες, επιστημονικά άρθρα, δημοσιογραφικά κείμενα (εκδοτικά σημειώματα, επιφυλλίδες, γνώμες κλπ), δοκίμια και συνεντεύξεις‒ τα οποία εξυπηρετούν τους σκοπούς αυτούς. Πολλά από αυτά είναι κείμενα- σταθμός στην ανθρώπινη ιστορία, όπως η ομιλία του Μ.Λ. Κινγκ, το κείμενο του Γκάντι για την ειρήνη, το γράμμα του αρχηγού των Ινδιάνων κλπ. Τα κείμενα συνοδεύουν ασκήσεις που ανταποκρίνονται στο νέο πνεύμα, όπως αυτό αποκρυσταλλώνεται στις οδηγίες του Υπουργείου. Για την επίλυσή τους ο μαθητής πρέπει να «σκύψει» στο κείμενο, να κατανοήσει τις προθέσεις του συγγραφέα, να διαπιστώσει πόσο βέβαιος είναι για αυτό που γράφει, το πώς προσπαθεί να πείσει και ‒εντέλει‒ αν πείθει. Δεν χρειάζεται να κατέχει κάποια ειδική ορολογία, αρκεί να «διαβάζει» το κείμενο και το «συγκείμενο». Έτοιμες λύσεις ή λύσεις-«μπούσουλας» δεν υπάρχουν.
Όσο αφορά την λογοτεχνία, επιλέξαμε κείμενα ποιητικά και πεζά, Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών, με «κριτήριο» να έχουν κάποια χαλαρή συνάφεια με τα μη λογοτεχνικά κείμενα, όχι όμως να έχουν το ίδιο ακριβώς θέμα, γιατί κάτι τέτοιο συνεπάγεται ότι η άσκηση Γ΄ της λογοτεχνίας θα επικαλύπτεται από τις υπόλοιπες ασκήσεις του κριτηρίου.
Με την πεποίθηση ότι τα ανθρώπινα έργα δεν είναι ποτέ «τέλεια» και «ολοκληρωμένα», ελπίζουμε το βιβλίο να σταθεί ένα χρηστικό βοήθημα για μαθητές και εκπαιδευτικούς.
Οι συγγραφείς
ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
Εισαγωγικές παρατηρήσεις
Το πρώτο Άρθρο της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (1948) εκφράζει την οικουμενικότητα των δικαιωμάτων, βασιζόμενο στην αρχή ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι και ελεύθεροι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Τα δικαιώματα του ανθρώπου διακρίνονται γενικά σε δύο κατηγορίες:
∙ Ατομικά και πολιτικά δικαιώματα (στη ζωή, την ελευθερία και την ασφάλεια του ατόμου, το οικογενειακό άσυλο, την ισότητα απέναντι στον νόμο, την προστασία ενάντια στην αυθαίρετη σύλληψη, κράτηση ή εξορία, την ελευθερία από τη δουλεία και τα βασανιστήρια,το δικαίω
μα για δίκαιη δίκη, το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, την πολιτική συμμετοχή χή, τις θεμελιώδεις ελευθερίες της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας, της γνώμης και της έκφρασης, το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι ελεύθερα και για ειρηνικούς σκοπούς, και το δικαίωμα συμμετοχής στην κυβέρνηση της χώρας, άμεσα ή έμμεσα, με αντιπροσώπους ελεύθερα εκλεγμένους.)
∙ Οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα (το δικαίωμα στην εργασία, το δικαίωμα σε ίση αμοιβή για ίση εργασία, το δικαίωμα του ατόμου να ιδρύει και να συμμετέχει σε συνδικάτα, το δικαίωμα σε ένα ικανό βιοτικό επίπεδο, καθαρό περιβάλλον κλπ, το δικαίωμα στην εκπαίδευση και το δικαίωμα ελεύθερης συμμετοχής στην πολιτιστική ζωή.)
Περιπτώσεις παραβίασης
Ωστόσο, φαινόμενα παραβίασης, καταστρατήγησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπάρχουν και σήμερα, τόσο στον αναπτυσσόμενο (πάλαι ποτέ Τρίτο Κόσμο) όσο και στον ανεπτυγμένο.
Στον ανεπτυγμένο κόσμο σημειώνουμε:
- Την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής με πρόσχημα την ασφάλεια (αυξη μένη εγκληματικότητα, κυρίως στα αστικά κέντρα → φόβος, καχυποψία, ανασφάλεια → η εξουσία πετυχαίνει τον αποτελεσματικότερο έλεγχο των μαζών)
▪ Κάμερες, παρακολούθηση τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και «επισκέ ψεων» σε ηλεκτρονικές σελίδες, δορυφορικά συστήματα κλπ. ▪ Τηλεοπτικές εκπομπές τύπου Big Brother νομιμοποιούν την εισβολή στην ιδιωτική ζωή
▪ Αυθαίρετες συλλήψεις και βασανισμοί πολιτών ως μέσο για την απόσπαση πληροφοριών, την εκβίαση ομολογιών και τον εκφοβισμό του γενικού πληθυσμού (πολλές φορές με το πρόσχημα των τρομοκρατικών επιθέσεων)
- Την περιστολή εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων: η ελεύθερη αγορά επιβάλλει τους νόμους της, καταντά ασύδοτη, οι πολυεθνικές χρησιμοποιούν (καλύτερα: εκμεταλλεύονται) το φθηνό εργατικό δυναμικό του αναπτυσσόμενου κόσμου και επιβάλλουν ‒υπό τον φόβο της ανεργίας‒ τους δικούς τους εργασιακούς όρους στους εργαζομένους των ανεπτυγμένων χωρών → ελαστικά ωράρια, αναιτιολόγητες απολύ σεις, περικοπή μισθών και συντάξεων → εργασιακός μεσαίωνας
- Την παραβίαση του δικαιώματος σε ένα καθαρό περιβάλλον (μόλυνση αέρα – υδάτων – εδάφους / σκουπίδια, διατροφικά σκάνδαλα, π.χ. διοξί νες → υπονόμευση των μελλοντικών γενεών)
Στον αναπτυσσόμενο κόσμο σημειώνουμε:
▪ Την έλλειψη στοιχειωδών δικαιωμάτων: τροφή, στέγη, πόσιμο νερό, φάρμακα, περίθαλψη (το AIDS ‘θερίζει’ τους πληθυσμούς) [ η φτώχεια είναι η χειρότερη μορφή βίας]
▪ Την απουσία σεβασμού στη ζωή, την ασφάλεια, την ελευθερία ▪ Την απουσία ευκαιριών για μόρφωση (αναλφαβητισμός) ▪ Την εργασιακή εκμετάλλευση (πενιχροί μισθοί, κανένα εργασιακό δικαίωμα, εξαντλητικά ωράρια, παιδική εργασία)
▪ Την εκμετάλλευση παιδιών (εργασία, πορνεία, χρήση ως στρατιωτών) και γυναικών (πορνεία, trafficking)
Αίτια της παραβίασης
Τα αίτια αυτής της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μπορεί να τα αναζητήσει κανείς στα συμφέροντα που εξυπηρετούνται αλλά και στην παθητική στάση του ίδιου του πολίτη. Πιο συγκεκριμένα: 1. στον ανεπτυγμένο κόσμο, τα αίτια εντοπίζονται:
∙ στην κυριαρχία της ελεύθερης αγοράς, στη διαπλοκή της οικονομικής με την πολιτική εξουσία και τα μέσα ενημέρωσης. Όσο κυριαρχεί η λογική της αγοράς, όσο η εξουσία περνά σε απρόσωπους οικονομικούς μηχανισμούς και υπερεθνικά κέντρα, τόσο υποχωρεί η δημοκρατία και μαζί της τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η πληροφόρηση ελέγχεται, ο πολίτης αποπροσανατολίζεται από τα ουσιαστικά προ βλήματα.
∙ Ο πολίτης του δυτικού κόσμου βυθίζεται στην καταναλωτική ευημε ρία, αποδύεται στο κυνήγι της ατομικής ευζωίας, αναζητά ατομικές λύσεις, αδιαφορεί για τα συλλογικά προβλήματα, δεν συμμετέχει στα κοινά.
∙ Επιπλέον, βιώνει εδώ και μια δεκαετία μια βαθιά οικονομική κρίση, που έχει επηρεάσει την επαγγελματική του πορεία, τις οικονομικές του δυνατότητες και απειλεί τον τρόπο ζωής που θεωρούσε δεδομένο έως τώρα. Η αγορά εργασίας είναι άγρια ανταγωνιστική, οι ευκαι ρίες λιγοστές, η ανεργία εξαπλώνεται. Στο πλαίσιο αυτό, δεν έχει το σθένος να διεκδικήσει δικαιώματα ούτε και να νοιαστεί για τα δικαιώματα των άλλων.
- Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ομοίως:
∙ Επιβάλλονται οι νόμοι των πολυεθνικών, των μεγάλων τραπεζικών και χρηματιστηριακών ομίλων → εκμετάλλευση του φθηνού εργατικού δυναμικού αλλά και λεηλασία των φυσικών πόρων. Οι διεθνείς οργανισμοί αδυνατούν να επιβάλουν το διεθνές δίκαιο, την ώρα που η Δύση στηρίζει απολυταρχικές και διεφθαρμένες κυβερνήσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες, για να διασφαλίζει πλήρως τα συμφέροντά της. Εξάλλου, αυτές οι χώρες είναι υπερχρεωμένες, άρα οικονομικά εξαρτημένες από τους δανειστές τους.
∙ Η υποκρισία των πολιτών των ανεπτυγμένων χωρών (τελικά, όλων μας) περισσεύει → ξέρουν ότι η δική τους ευημερία στηρίζεται στη φτώχεια του τρίτου κόσμου, ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου εμποδίζει την εξαγωγή των αγροτικών προϊόντων στη Δύση κλπ.
Λύσεις
∙ Ανάληψη δράσης από διεθνείς οργανισμούς (ΟΗΕ, που είναι και ο θεσμικός προστάτης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, Διεθνές Δικαστή ριο της Χάγης, Διεθνής Αμνηστεία και λοιπές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις) για την εδραίωση της παγκόσμιας ειρήνης, την εξάλειψη της φτώχειας, την αλλαγή των διεφθαρμένων κυβερνήσεων, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων → κυρίως, με άσκηση πιέσεων στις κυβερνήσεις (ο δημοσιογράφος Ιγνάσιο Ραμονέ έχει γράψει, για παράδειγμα, ότι αν έμπαινε 1% φόρος στις χρηματιστηριακές συναλλαγές της Δύσης και τα χρήματα πήγαιναν στην εξόφληση των χρεών του τρίτου κόσμου, τα χρέη τους θα ανήκαν στο παρελθόν)
∙ Ενημέρωση και κινητοποίηση του πολίτη, με τη βοήθεια φωτισμένων πολιτικών και πνευματικών ανθρώπων αλλά και τη συνδρομή του Δια δικτύου/συνειδητοποίηση ότι η φτώχεια στον τρίτο κόσμο είναι ένα καζάνι που σιγοβράζει → η έκρηξη βίας, πιθανόν, θα συμπαρασύρει και τη Δύση → ήδη η αύξηση της μετανάστευσης λειτουργεί ως προοίμιο. ∙ Εξάλειψη του αναλφαβητισμού.
1ο κριτήριο
Κείμενο 1
«Έχω ένα όνειρο σήμερα…»
Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ (1929-1968), υπέρμαχος της ελευθερίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων εκφώνησε στις 28 Αυγούστου 1963, ομιλία μπροστά σε διακόσιες χιλιάδες ανθρώπους, στο μνημείο Λίνκολν, στην Ουάσινγκτον. Ένα χρόνο μετά, υπεγράφη ο Νόμος περί Πολιτικών Δικαιωμάτων, ο οποίος καθιστούσε παράνομο τον φυλετικό διαχωρισμό στους δημόσιους χώρους και στην αγορά εργασίας.
Εδώ και εκατό χρόνια ένας μεγάλος Αμερικανός, στη συμβολική σκιά του οποίου στεκόμαστε, υπέγραψε τη Διακήρυξη της Χειραφέτησης. Αυτή η μνημειώδης εντολή ήλθε σαν μέγας φάρος ελπίδας για εκατομμύρια Νέγρους
σκλάβους που είχαν καεί στις φλόγες της αδικίας που εξασθενούσε. (…) Εκατό χρόνια αργότερα, όμως, πρέπει να αντιμετωπίσουμε το τραγικό γεγονός ότι ο Νέγρος ακόμη δεν είναι ελεύθερος. Εκατό χρόνια αργότερα η ζωή του Νέγρου είναι ακόμη θλιβερά τσακισμένη από τις χειροπέδες του διαχωρισμού και τις αλυσίδες των διακρίσεων.(…)
Θα ήταν θανατηφόρο για το έθνος να αγνοήσει το επείγον της στιγμής και να υποτιμήσει την αποφασιστικότητα του Νέγρου. Αυτό το πνιγηρό καλοκαίρι της νόμιμης δυσαρέσκειας του Νέγρου δεν θα παρέλθει ώσπου να υπάρξει ένα αναζωογονητικό φθινόπωρο ελευθερίας και ισότητας. Το 1963 δεν είναι ένα τέλος αλλά μια αρχή. Αυτοί που ελπίζουν ότι ο Νέγρος είχε ανάγκη να ξεσπάσει και τώρα θα είναι ικανοποιημένος, θα υποστούν βίαιη αφύπνιση αν το έθνος επιστρέψει στη δουλειά του όπως συνήθως. Δεν θα υπάρξει ανάπαυλα ούτε ηρεμία στην Αμερική ώσπου να αναγνωριστούν στον Νέγρο τα δικαιώματα της υπηκοότητάς του. Οι ανεμοστρόβιλοι της εξέγερσης θα συνεχίσουν να ταράζουν τα θεμέλια του έθνους μας, ώσπου να εμφανιστεί η λαμπρή ημέρα της δικαιοσύνης.
Υπάρχει όμως κάτι που πρέπει να πω στο λαό μου, ο οποίος στέκεται στο θερμό κατώφλι που οδηγεί στο ανάκτορο της δικαιοσύνης. Στη διαδικασία να κερδίσουμε τη δικαιωματική μας θέση δεν πρέπει να είμαστε ένοχοι άδικων πράξεων. Ας μην αναζητήσουμε να ικανοποιήσουμε τη δίψα μας για ελευθερία πίνοντας από το κύπελλο της πικρίας και του μίσους. Πρέπει για πάντα να επιδιδόμαστε στον αγώνα μας στο υψηλό επίπεδο της αξιοπρέπειας και της πειθαρχίας. Δεν πρέπει να αφήσουμε τη δημιουργική διαμαρτυρία μας να παρακμάσει ως τη σωματική βία. Ξανά και ξανά πρέπει να υψωθούμε στα μεγαλειώδη ύψη τού να απαντάμε στη σωματική δύναμη με τη δύναμη της ψυχής. Η θαυμάσια νέα μαχητικότητα που έχει απορροφήσει την κοινότητα των νέγρων δεν πρέπει να μας οδηγήσει να μην εμπιστευόμαστε κανέναν λευκό, διότι πολλοί λευκοί αδελφοί μας, όπως απο δεικνύει η παρουσία τους εδώ σήμερα, έχουν πλέον συνειδητοποιήσει ότι η μοίρα τους είναι δεμένη με τη δική μας μοίρα και η ελευθερία τους αλληλένδετη με τη δική μας ελευθερία. Δεν μπορούμε να πορευτούμε μόνοι. (…) Σας λέγω σήμερα φίλοι μου ότι, παρά τις δυσκολίες και τις απογοητεύσεις της στιγμής, έχω ακόμη ένα όνειρο. Είναι ένα όνειρο γερά ριζωμένο στο αμερικανικό όνειρο.
Έχω ένα όνειρο ότι μια ημέρα αυτό το έθνος θα ξεσηκωθεί και θα ζήσει το αληθινό νόημα της πεποίθησής του: «Θεωρούμε αυτές τις αλήθειες αυταπόδεικτες, ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν δημιουργηθεί ίσοι». Έχω ένα όνειρο, ότι μια ημέρα στους κόκκινους λόφους της Γεωργίας οι γιοι των πρώην σκλάβων και οι γιοι των πρώην ιδιοκτητών θα μπορέσουν να καθίσουν μαζί στο τραπέζι της αδελφότητας.
Έχω ένα όνειρο, ότι μια ημέρα ακόμη και η πολιτεία του Μισισιπή, μια έρημη πολιτεία, πνιγμένη από τη λάβρα της αδικίας και της καταπίεσης, θα μεταμορφωθεί σε μια όαση ελευθερίας και δικαιοσύνης.
Έχω ένα όνειρο, ότι τα τέσσερα παιδιά μου μια ημέρα θα ζήσουν σε ένα έθνος όπου δε θα κριθούν από το χρώμα του δέρματός τους, αλλά από το ποιόν του χαρακτήρα τους.
Έχω ένα όνειρο σήμερα.
Έχω ένα όνειρο, ότι μια ημέρα η πολιτεία της Αλαμπάμα θα μεταμορφωθεί σε έναν τόπο όπου τα μικρά μαύρα αγόρια και κορίτσια θα μπορέσουν να πιαστούν χέρι-χέρι με τα μικρά λευκά αγόρια και κορίτσια και να περπατήσουν μαζί σαν αδελφές και αδελφοί.(…)
Και αν η Αμερική πρόκειται να γίνει μεγάλο έθνος, αυτό πρέπει να γίνει πραγματικότητα. Έτσι, ας ηχήσει η ελευθερία από τις πελώριες κορυφές των λόφων, από κάθε βουνοπλαγιά, από κάθε χωριό και κωμόπολη, από κάθε Πολιτεία και κάθε πόλη.
Όταν αφήσουμε την ελευθερία να ηχήσει […]θα μπορέσουμε να επι σπεύσουμε εκείνη την ημέρα που όλα τα παιδιά του Θεού, μαύροι άνθρωποι και λευκοί άνθρωποι, Εβραίοι και εθνικοί, προτεστάντες και καθολικοί, θα μπορέσουν να ενώσουν τα χέρια και να τραγουδήσουν τα λόγια του παλαιού νέγρικου ύμνου: «Επιτέλους ελεύθεροι! Επιτέλους ελεύθεροι! Ευχαριστούμε τον Παντοδύναμο Θεό, επιτέλους είμαστε ελεύθεροι!»
Δημ. στη σειρά «50 +1 λόγοι
που άλλαξαν τον κόσμο», εφημ. «Βήμα»
Κείμενο 2
Ο λόγος του Ρόμπερτ Κένεντι
με αφορμή τη δολοφονία του Μ. Λ. Κινγκ
Έχω άσχημα νέα για όλους σας και, πιστεύω, για όλους τους ανθρώπους στον κόσμο που πιστεύουν στην ειρήνη. Πριν από λίγο κάποιος πυροβόλησε θανάσιμα τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στο Μέμφις του Τενεσί. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ αφιέρωσε τη ζωή του στον αγώνα για την αγάπη και τη δικαιοσύνη για όλους τους ανθρώπους στη γη. Πέθανε αγωνιζόμενος για όλα αυτά. Αυτή τη δύσκολη ημέρα, αυτή τη δύσκολη στιγμή για τις ΗΠΑ ίσως έχει νόημα να αναρωτηθούμε: τι έθνος είμαστε και σε ποια κατεύθυνση θέλουμε να κινηθούμε.
Μπορούμε να κινηθούμε στην κατεύθυνση μιας ακόμη μεγαλύτερης πόλωσης: οι μαύροι και οι λευκοί να συσπειρωθούν μεταξύ τους γύρω από ένα συναίσθημα μίσους οι μεν για τους δε. Ή μπορούμε να προσπαθήσουμε, όπως έκανε και ο ίδιος ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, να καταλάβουμε, να κατανοήσουμε και στο τέλος να αντικαταστήσουμε όλη αυτή τη βία, να σβήσου με το αποτύπωμα της αιματοχυσίας που έχει μείνει πάνω στη γη αυτή, στη χώρα μας, με μια προσπάθεια να δείξουμε κατανόηση, αγάπη και συμπόνια. Σε όλους εσάς που όντας μαύροι έχετε μπει στον πειρασμό να μισήσετε και να νιώσετε δυσπιστία απέναντι σε όλους τους λευκούς λόγω της άδικης αυτής πράξης, έχω να σας πω ότι σας καταλαβαίνω απόλυτα. Έχω νιώσει και εγώ έτσι όταν ένα μέλος της οικογένειάς μου σκοτώθηκε επίσης από λευκό.
Όμως, οφείλουμε να προσπαθήσουμε σε αυτή τη χώρα. Να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε και να υπερβούμε, να ξεπεράσουμε αυτές τις δύσκολες στιγμές. Όπως έγραψε και ο αγαπημένος μου ποιητής, ο Αισχύλος, στο αγαπημένο μου ποίημα: «Ακόμη και στον ύπνο μας, ο πόνος που δεν μπορεί να ξεχαστεί, στάζει σταγόνα σταγόνα στην καρδιά, μέχρι που, μέσα στην απελπισία μας, ενάντια στη θέλησή μας έρχεται η σοφία μέσα από την τρομερή χάρη του Θεού.»
Όταν διδάσκεις έναν άνθρωπο να μισεί και να φοβάται τον αδελφό του, όταν του διδάσκεις ότι ο άλλος είναι λιγότερο άνθρωπος από τον ίδιο, εξαιτίας του δέρματός του ή των ιδεών του ή των πολιτικών που ακολουθεί, όταν διδάσκεις ότι όσοι διαφέρουν από εσένα απειλούν την ελευθερία σου ή τη δουλειά σου ή το σπίτι σου ή την οικογένειά σου, τότε αυτό που μαθαίνεις είναι να αντιμετωπίζεις τους άλλους όχι ως συμπολίτες σου αλλά ως εχθρούς τους οποίους πρέπει να αντιμετωπίζεις όχι μέσα από τη συνεργασία αλλά μέσα από την υποταγή. Έτσι μαθαίνουμε, εν τέλει, να βλέπουμε τους αδελφούς μας σαν ξένους, σαν ανθρώπους με τους οποίους μοιραζόμαστε μια πόλη αλλά όχι μια κοινότητα· ανθρώπους με τους οποίους μας συνδέουν κοινές επιδιώξεις, αλλά όχι η κοινή προσπάθεια. Μαθαίνουμε να μοιραζόμαστε μονάχα έναν κοινό φόβο, μαθαίνουμε μονάχα στο κοινό ένστικτο να ζούμε μέσα από τη σύγκρουση και την άσκηση ισχύος.
Ωστόσο, μπορούμε ίσως να θυμόμαστε ότι εκείνοι που ζούνε μαζί μας είναι αδέλφια μας, ότι μοιραζόμαστε όλοι αυτή τη σύντομη στιγμή που είναι οι ζωές μας,ότι όλοι δεν αναζητούμε τίποτα περισσότερο παρά την ευκαιρία να ζήσουμε τις ζωές μας με κάποιο νόημα, με ευτυχία, κατακτώντας αυτή την ικανοποίηση και την πληρότητα, στο μέτρο που μπορεί ο καθένας μας. Σίγουρα, αυτός ο δεσμός του κοινού στόχου, μπορεί, κατ’ αρχήν κάτι να μας διδάξει. Σίγουρα, μπορούμε να μάθουμε, επιτέλους, να κοιτάζουμε τους άλλους δίπλα μας ως συνανθρώπους μας και σίγουρα μπορούμε να αρχίσουμε να δουλεύουμε λίγο σκληρότερα για να δέσουμε τις κοινές μας πληγές και να γίνουμε βαθιά μέσα στις καρδιές μας αδέλφια και συμπατριώτες για μια ακόμη φορά.
Έχουμε ξαναπεράσει δύσκολους καιρούς σε αυτήν τη χώρα και σίγουρα θα έρθουν κι άλλοι. Δεν τελειώνει η βία εδώ. Ούτε η ανομία και σίγουρα ούτε η αναταραχή. Η συντριπτική πλειονότητα όμως των λευκών και των μαύρων αυτής της χώρας θέλουν να ζήσουν αρμονικά, να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους και να εξασφαλίσουν τη δίκαιη μεταχείριση όλων των κατοίκων της χώρας μας.
Και ας ταχθούμε στον σκοπό εκείνο για τον οποίο είχαν μιλήσει οι Έλληνες τόσα χρόνια πριν: να εξημερώσουμε την άγρια φύση του ανθρώπου και να εξευγενίσουμε τη ζωή μας σε αυτόν τον τόπο. Ας αφιερωθούμε λοιπόν σε αυτόν τον σκοπό και ας προσευχηθούμε για τη χώρα μας και τον λαό μας.
Κείμενο 3
Τάσου Λειβαδίτη, «Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος»
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν’ αγωνίζεσαι
για την ειρήνη και για το δίκιο.
Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλια σου
θα ματώσουν απ’ τις φωνές
το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες — μα ούτε βήμα πίσω. Κάθε κραυγή σου μια πετριά στα τζάμια των πολεμοκάπηλων. Κάθε χειρονομία σου σα να γκρεμίζεις την αδικία.
Και πρόσεξε: μη ξεχαστείς ούτε στιγμή.
Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια
αφήνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα
που παίζουν ανύποπτα στις πολιτείες
μια στιγμή αν κοιτάξεις το ηλιοβασίλεμα
αύριο οι άνθρωποι θα χάνουνται στη νύχτα του πολέμου
έτσι και σταματήσεις μια στιγμή να ονειρευτείς
εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα θα γίνουν στάχτη κάτω απ’ τις οβίδες. Δεν έχεις καιρό
δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος. (…)
Παρατηρήσεις
Α. Να παρουσιάσετε συνοπτικά, σε μία παράγραφο μέχρι 60 λέξεις τις συμβουλές που δίνει ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ «στον λαό του» και το όραμα που του προβάλλει.
(15 μονάδες)
Β1. Αφού διαβάσετε προσεκτικά το κείμενο 1, να χαρακτηρίσετε τις παρα κάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) δικαιολογώντας την απάντησή σας ενδεχομένως και με χωρία του κειμένου.
α. Ο λόγος του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είναι βαθιά ενωτικός. β. Το ακροατήριο του Κινγκ είναι αποκλειστικά Νέγροι. γ. Στην 5η παράγραφο «Πρέπει για πάντα να επιδιδόμαστε … να πο ρευτούμε μόνοι», ο ομιλητής κάνει επίκληση στη λογική.
δ. Ο Κινγκ αποδέχεται τη χρήση βίας μόνο ως έσχατο μέσο αντίδρα σης των Νέγρων.
ε. Ο ομιλητής υπενθυμίζει στους Αμερικανούς ότι απειλείται η συνοχή του έθνους αν δεν αναγνωριστούν τα δικαιώματα των Νέγρων. (15 μονάδες)
Β2. α. Κεντρικό σημείο στην ομιλία του Μ-Λ Κινγκ είναι η περιγραφή του ονείρου του.Ποια η πρόθεσή του και με ποιες γλωσσικές επιλογές την υπηρετεί;
β. Στην 5η παράγραφο του Κειμένου 2 ο Κένεντι κάνει επίκληση στην αυθεντία. Ποια σχέση έχει ο στίχος του Αισχύλου με όσα υποστηρίζει ο ομιλών στο κείμενο;
(8 + 7 μονάδες)
Β3. Ο Μ-Λ Κινγκ στην ομιλία του παρουσιάζει το «όνειρό του» για την αμερικανική κοινωνία. Διαβάζοντας το Κείμενο 2 πιστεύετε ότι ο Ρό μπερτ Κένεντι ως Αμερικανός πολίτης και πολιτικός έχει ενστερνιστεί τις αξίες του Κινγκ ή τις αγνοεί; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. (10 μονάδες)
Ανθρώπινα Δικαιώματα 23
Γ. Να αναπτύξετε το κρίσιμο θέμα που διαπραγματεύεται, κατά τη γνώμη σας, το λογοτεχνικό κείμενο αξιοποιώντας κειμενικούς δείκτες (π.χ. επαναλήψεις, ρηματικά πρόσωπα, μεταφορές, παρομοιώσεις, υπερβολές κ.α.) και στοιχεία συγκειμένου, και να διατυπώσετε, τεκμηριωμένη, την προσωπική σας θέση
(150 λέξεις, 15 μονάδες)
Δ. Το σχολείο σας διοργανώνει εκδήλωση με θέμα την προστασία των αν θρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα μας. Στο πλαίσιο αυτής, σε ομιλία σας, αφού εξηγήσετε τη σημασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για μια δημοκρατική κοινωνία, να διατυπώσετε τις προτάσεις σας αναφορικά με την πιο ουσιαστική προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου στις ανεπτυγμένες χώρες.
(350 λέξεις, 30 μονάδες)
